Helgarpósturinn - 14.12.1979, Side 9

halrjarpncz+i irinnFÓstudagur 14. desember 1979
UM FRJALSLYNDI,
ÍHALDSSEMI OG
SVERRI HERMANNSSON
sinni, þvi að hann kýs að halda i
alræðið, en ihaldsmaður 1 lýð-
ræðisriki er lýðræðissinni Þeir
eru báðir ihaldsmenn, en þó mót-
herjar. Frjálslyndi og ihaldssemi
eru ekki nauðsynlega andstæður,
maður getur veriö frjálslyndur
ihaldsmaður eins og Jón Þorláks-
son var. Ég leiði rök að þvi i eftir-
mála bókarinnar Sjálfstæðis-
stefnunnar, að frjálshyggja tutt-
ugustu aldar só sátt eða samein-
ing f r j á 1 s 1 y nd i s st ef nu
(liberalisma) og ihaldsstefnu
(konservatisma) nitjándu aldar.
fhaldssemi i algengasta skiln-
ingi á Vesturlöndum er fremur
vinnuregla en hugsjón, hún er
varfærni,hófsemiog virðing fyrir
gömlum siðum. Andstæða hennar
er róttækni (sem Jón nefndi i rit-
gerð sinni „umrótsgirni”). Al-
gengt er að rugla saman ihalds-
semi i' þessum skilningi og for-
réttindastefnu eða hægri stefnu.
Orðin „hægri” og „vinstri” urðu
til eftir frönsku byltinguna 1789 og
voru einkum notuð um flokka-
skiptingu nitjándu aldar. Vinstri
menn voru þeir, sem kröfðust al-
mennra mannrettinda, hægri
mennhinir, sem vörðu forréttindi
kóngs, aðals og klerka ( og voru
ihaldssamir i þeim skilningi, að
þeir kusu að halda i þessi forrétt-
indi). Þessi orð misstu alla merk-
ingu, þegar þessi forréttindi voru
úr sögunni, eins og Olafur Björns-
son prófessor leiðir rök að i bók-
inni Frjálshyggju og alræðis-
h.Vggju.
Um Sverri Hermanns-
son
Hvað segir Sverrir i helgar-
póstsviðtalinu? Hann svarar
þeirri spurningu, hvort hann ótt-
ist „hægri sveifluna svonefndu
sem „stuttbuxnadrengirnir”
innan flokksins boða látlaust”,
svo: „Ég hef ávallt litið á mig
sem frjálslyndan i skoðunum. Ég
vil vera það. Ég er fastheldinn
maður og vilveraþað lika á forna
siði og góða, en er ekki ihalds-
maður. Það er svo fjarri þvi.
Ekkert mitt upplag er af þvi tagi.
Ég skal játa að það er slóða-
skapur af minni hálfu að gefa
ekki þessum ihaldsstefnumönn-
um innan flokksins meiri gaum.
Hinsvegar gerði ég nú litið annað
ef ég ætti t.d. að brjóta hann til
mergjar, hann Hannes Hólm-
stein. Þá væri nú hætt við þvi að
margt annað yrði að biða ef ég
hætti mér út i það viðamikla
verkefni. Öttast? Ekki vil ég
segja það. Éghef alltaf gaman af
öllu sem mönnum dettur i hug —
hversu vitlaust sem það er. Ég
get haft gaman af hreinni útópiu
og þess konar vitleysu ef svo ber
undir. En ég er ekki að dæma
þetta sem slikt. Ég sé að ungu-
mennirnirsetjasigimiklar hægri
stellingar — últra konservativt —
ef ég má orða það svo. En það
hentar ekki á fslandi.”
Hvernig misnotar Sverrir hug-
tökin frjálslyndi og ihaldssemi?
Hann á sennilega við fimmtán
höfunda bókarinnar Uppreisn
frjálshyggjunnar, þegar hann
ræðir um unga Sjálfstæðismenn.
Þvi fer þó fjarri, að þeir seu
„hægri” menn eða „últra
konservatívir”. Þeir eru umfram
allt frjálslyndir i eðlifegri merk-
ingu orðsins. Það er þeim öllum
sameiginlegt að berjast fyrir
frelsi einstaklinganna innan tak-
marka laganna — með öðrum
orðum fyrir almennum mann-
réttindum. Það er meginstefna
bókarinnar, að frelsið sé einungis
tryggt i' þjóðskipulagi samkeppni
og séreignar en því sé hætt — að
utan af hernaðarmætti alræöis-
rikjanna, að innan af slauknum
rikisafskiptum. Og það er einnig
meginstef Sjálfstæðisstefnunnar
eftir tiu áhrifamenn Sjálfstæðis-
flokksins 1929-1979. Ungir Sjálf-
stæðismenn fylgja sömu stefnu og
foringjar Sjálfstæðisflokksins,
Jón Þorláksson, Olafur ThoFs, dr.
Bjarni Benediktsson, Jóhann
Hafstein og Geir Hallgrimsson,
þótt framkvæmdin sé að sjálf-
sögðu önnur 1979 en 1929 eða 1959.
Miggrunar að Sverrir sé sjálf-
ur fremur stjórnlyndur en frjáls-
lyndur, að hann sé jafnvel ihalds-
samur i verri skilingnum þvi að
hann kjósi að halda i forréttindi
þeirra stjórnmálamanna, sem
skammta fé úr almannasjóðum,
svo sem forréttindi forstjóra
Framkvæmdastofnunar ríkisins
— „komissaranna” svonefndu.
En „það er ekki hlutverk Sjálf-
stæðisflokksins að stjórna rikis-
reknu skömmtunarkerfi betur en
stjórnlyndisflokkarnir”, eins og
Þorsteínn Pálsson segir i Upp-
reisn fr jálshy gg junnar. Orð
Sverris um útópiu — sem nefna
má á islenzku „staðleysu” — og
um það sem henti ekkiá Islandi,
eru merkingarlaus án nánari
skýringa. Menn, sem skilja ekki
hugmyndir, segja alltaf að þær
séu óraunhæfar.
Hvers vegna misnotar Sverrir
þessi hugtök og ræðst á unga
Sjálfstæðismenn? Sennilegasta
svarið við þessari spurningu er:
vegna trúgirni sinnar. Hann trúir
áróðri Ti'mans og Þjóðviljans um
það, að upp sé risinn hópur „Ultra
konservati'vra” manna og
„hægri” manna I flokkihans, þótt
þessi hópur krefjist i rauninni
aukins einstaklingsfrelsis, djarf-
legri sóknar einkaframtaksins.
Honum hefur orðið það á, sem er
hættulegast i stjórnmálabaráttu,
að leyfa mótherjum sinum að
velja vopnin — ráða dómum hans
um samflokksmenn, ráða hug-
Hr. ritstjóri
1 tilefni tveggja fréttagreina á
öftustu siðu Helgarpóstsins,
föstudaginn 7. desember 1979, er
varða störf Virkis h.f. i Kenya,
viljum við gera eftirfarandi at-
hugasemdir:
a) Tilraunir blaðamanns til þess
að bera umrædda jarðgufu-
virkjun i Kenya saman við
Kröfluvirkiun er á ábyrgð
hans sjálfs og er ekki leitað
heimilda hjá forráðamönnum
Virkis h.f. fyrir þeim ummæl-
um.
b) Frásögn blaðsins af erindis-
lausum ferðum til útlanda hafa
við litil rök að styðjast, enda er
ekki heldur leitað heimilda
Virkis h.f. fyrir þessári frétt.
Er nánast ekkert rétt i frá-
sögninni annað en að ákveön-
um fundi hafi verið frestað,
Eitthvað hafa smáfréttaklaus-
ur Helgarpóstsins i siðasta blaði
farið fyrir brjóstið á fram-
kvæmdastjóra Virkis, án þess þó
að við fáum fyllilega séð ástæð-
una fyrir viðkvæmninni.
Varðandi fyrstu athugasemd
framkvæmdastjórans er rétt að
vekja athygli hans á þvi, að allt
sem i blöðum birtist er á ábyrgð
blaðamanna eða ritstjóra, svo að
hann þarf ekki að þafa áhyggjur
af þvi að bera þa’nn kross. Auk
þess er blaöamönnum i lófa lagið
að vera með allar þær útlegging-
ar og allan þann samanburð á
mönnum og málefnum, fyrirtækj-
um og framkvæmdum sem þeim
þóknast — svo er prentfrelsinu
fyrir að þakka.
Varðandi athugasemd b) er
takanotkunhans. Þjóðviljinn birti
að sjálfsögðu fagnandi þann við-
talskaflann sem ég vitnaði i, dag-
inn eftir útkomu Helgarpóstsins.
Mótherjar. Sjálfstæðisflokksins
óttast þann þrótt, sem hefur færzt
i unga Sjálfstæðismenn og frjáls-
hyggjumenn, þá grósku, sem er i
hugmyndaheimi þeirra. Þeir vita
það, að sigrandi hugsjón nútiðar-
innar ber i sér veruleika fram-
Uðarinnar, að i hugmyndabarátt-
unnier sá vettvangur markaður,
sem stjórnmálabaráttaner háð á.
Þeir vita það, að flokkur án hug-
sjónar er feigur, að unga fólkið
hrifst ekki af flokki sem er ekkert
annað en ættarsamband eöa
skömmtunarfyrirtæki. Þeir óska
Sjálfstæðisflokknum þess að
missa hugsjón sina og reyna þvi
að koma óorði á frjáls-
hyggjumenn. Sverrir trúir áróðri
þeirra
Stjórnmálamenn allra flokka
eru hræddir við það, að þeir missi
skömmtunarvaldið, yfirráðin yfir
þeim sjóðum, sem þeir nota til at-
kvæðakaupa. Ég vona að Sverrir
færi einhver rök fyrir dómum sin-
um um unga Sjálfstæðismenn i
vandaðri grein einhverja næstu
vikuna i Morgunblaðinu, að hann
gagnrýni rækilega Uppreisn
frjáishyggjunnar og beri efni
hennar saman við efni Sjálf-
stæðisstefnunnar. Það er skyn-
samlegra en að fella sömu
sleggjudómana og þeir, sem lifa
af að skrifa nið um Sjálfstæðis-
flokkinn. Verið getur, að hann
taki við nokkra umhugsun undir
með skáldinu og stjórnmála-
manninum Hannesi Hafstein sem
orti:
Strikum yfir stóru orðin,
standa við þau minni reynum
sem i sjálfum sér telst ekki til
tiðinda.
c) Forráðamenn Virkis h.f.
harma, að brenglaðar frá-
sagniraf störfum fyrirtækisins
skuli þannig birtar i heimild-
arleysi i slúðurdálki Helgar-
póstsins. Er torskilin tilgangur
blaðsins með birtingu slikra
frásagna annar en sá að vekja
tortryggni á og gera gys að
störfum ákveðinna aðila. Við
mótmælum eindregið slikri að-
för að fyrirtæki okkar og við-
skiptamönnum þess.
Væntum við þess að athuga-
semd þessi verði birt i næsta tölu-
blaði og að ritstjórnin sjái sóma
sinn i þvi að biðjast afsökunar á
ummælum blaðsins.
Virðingarfyllst,
fyrir hönd stjórnar Virkis h.f.
Andrés Svanbjörnsson,
framkvæmdastjóri.
rétt, að fram komi að blaðið telur
sig hafa áreiðanlegar heimildir
fyrir þvi að framkvæmdastjórinn
sjálfur hafi haldið til fundar i
Kenya en verið snúið við nánast á
flugvellinum, þar sem fundinum
var frestað. Hins vegar kann
eitthvað að vera málum blandið
að hann hafi strax viö heimkom-
una verið boðaður til fundar á ný
— nú i London. Ef þaö er ekki rétt
biðjumst við að sjálfsögðu vel-
virðingar á þvi atriði.
Varðandi þriöju athugasemd-
ina er rétt að vekja athygli fram-
kvæmdastjórans á þvi, að islensk
blöð þurfa ekki heimild fyrir-
tækja til að birta fréttir af starf-
semi þeirra. Svo er einnig prent-
frelsinu fyrir að þakka og
húmorsleysi fær þar engu um
þokað.
-Ritstj.
Andrés Sveinbjörnsson:
Athugasemd um Kenyaferðir
9
Undir grænni torfu
Eins og þeir þekkja gerst sem
reynt hafa er það grafalvarlegt
mál sem þolir enga bið að vera
kvenmaður, ég tala nú ekki um
eftir að það komst i tísku. Aum-
ingja við, sem höfum öldum
saman iegið óbættar hjá garði,
og ekki talist skóbótarvirði. Kú-
vendingin er mjög til fyrir-
myndar, ekki sist fyrir okkur
sem erum I tisku, og við sem
sagt þökkum þér guð fyrir að
vera ekki eins og aðrir menn.
(Verst hvað maður finnur bara
orðið sárt til yfirburða sinna).
Þetta er nefnilega orðið þann-
ig að manni er farið að liða hálf
skringilega að vera kona.
Stundum finnst mér ég ætti að
þérasjálfa mig, eins og Málfrið-
þess að brúa það.
Hér erum við komin að karl-
hatrinu sem er einn alvarlegasti
fylgikvilli kvennabaráttunnar.
Ég get ómögulega séð að það
bjargi betri helmingi mann-
kyns að hatast viö hinn. Það
skal að visu viðurkennt að ef
karlmenn hættu almennum af-
skiptum yrði eitt stórt vanda-
mál úr sögunni, það er fólks-
fjölgunarvandamalið — en það
er lika það eina, og alls ekki
nóg.
Hlyti það sem sagt ekki aö
vera til bóta ef við færum i
auknum mæli að sjá okkar
vandamál sem hluta af allri
heildinni en ekki bara sem
afleiðingu af kúgun karla.
Helgi Sæmundsson — Hrafn Gunnlaugsson —Jónas Jónasson —
Magnea J. AAatthlasdóttir — Páll Heiðar Jónsson — Steinunn
Sigurðardóttir — Þráinn Bertelsson
Hringbordið
I dag skrifar Steinunn Sigurðardóttir
ur stakk upp á, og stundum að
ég ætti ekkert að veraað væfiast
'á almannafæri fyrst svona er
komið fyrir mér.
Hér má ekki rjúka til álykt-
anagerðar um það að ég sé á
móti kvennabaráttunni — fyrr
mætti vera — og ég veit ekki
hver ætti að vera hress yfir
henni ef ekkiég. Hitt er svo ann-
að mál að ýmsir fylgifiskar
hennareða aukaverkanir eruað
gera mig gráhærða fyrir aldur
fram.
Við konur höfum sem sagt
kvartað yfir þvi með réttu hvað
það hefur verið farið illa með
okkur — meðal annars með þvi
að við höfum veriö seldar sem
rómantisk frik með vatnshöfuð
— en ég sé ekki betur en sölu-
mennskan sé áfram i fullum
gangi, og nú erum það við sem-
erum farnar að selja okkur —
sem fimmtiu prósent öryrkja
eða að minnsta kosti sem hóp
með sérþarfir. Eða þá að við
snúum dæminu snarlega við og
tökum okkur i dýrlingatölu. Mér
virðist sem sagt við séum farn-
ar að velta okkur heldur betur
uppúr vandamálum okkar, sem
eru auðvitað mikil og sum hver
óleysanleg. Ef þetta heldur
svona áfram neyöist ég til að
skira ævisögu mina: Undir
grænni torfu eða Æ æ ó ó aum-
ingja ég.
Kvennabaráttan gengur að
minum dómi óhóflega mikið út á
Vandann að vera kona i stað
þess að auka skilning og ein-
drægni gæti hún orðið til þess aö
auka skilningsleysi og breikka
bilið milli kynja heimsins i staö
Það verður ekki annaö séð en
sú staða sé komin upp i hinni
bráðnauðsynlegu kvennabar-
áttu að jafnvægisleysið er alls-
ráðandi. Konur eru til dæmis
orðnar höfuðnauðsyn á hverjum
framboðslista, en ekki sem
frambjóðendur heldur sem
skrautmunir til að sýna hvað
flokkurinn sé liberal og pró-
gressivur. — 1 bókmenntunum
er ástandið ömurlegt — bókum
okkar er hampað eitt árið af þvi
aðviðgátum þetta þráttfyrir að
vera konur — þær rifnar niður
næsta árið af þvi það var bara
kona sem skrifaði þær. Þannig
eru kröfurnar til okkar einlægt
ósanngjarnar— ýmist of miklar
eða of litlar. Við erum sem sagt
eins langt frá þvi og við höfum
alltaf verið að vera litnar réttu
auga. Það hlyti strax að vera til
bóta að við færum að lita karl-
menn réttu auga. En okkar
helsta ráð til að sjá við þeim
virðist vera að gera okkur að
karlmönnum (sem við erum
ekki) og helst aö verða ennþá
meiri karlmenn en þeir, tiu
sinnum töffari, og þar með talið
að skrifa helst snöggtum dóna-
legri bækur en þá hefði dreymt
um i' sinum villtustu draumum.
Min ósk væri sem sagt sú að
við gætum hafiö kvennabarátt-
una upp i þaö veldi að viður-
kenna i eitt skipti fyrir öll að það
þefur verið og er farið svi-
virðilega með okkur — hætta að
tala um það — og byrja þriefld-
ar á þeim punkti — ekki bara
baráttuna, heldur einnig sam-
stöðuna —og umfram allt missa
ekki sjónar á hinu viða sam-
hengi.