Helgarpósturinn - 14.12.1979, Blaðsíða 27

Helgarpósturinn - 14.12.1979, Blaðsíða 27
27 Hnlfjarpncrh irinn Föstudagur 14. desember 1979 Nú hafa tilraunir til aO endur- lifga vinstri stjórn staðið i eina viku. Ekkert hefur enn komið fram um viðræður þrifiokkanna, sem bendir til þess, að rikisstjórn sé að fæðast, og raunar hafði bæst við enn eitt ágreiningsmálið, sem enn er óleyst, þegar þetta er skrifað. Kjör þingforseta á þingi þar sem enginn meirihiuti er til er náttúrlega vandamál, en ætti varla að vera óleysanlegt, þótt það viröist vefjast fyrir mönnum. ,,Ef ekki verður samkomulag um þingforseta er ég hræddur um að „ÁHERSL UMUNUR ’ ’Á FLOKKUNUM framhaldið verði erfitt”, sagöi Alþýðubandalagsmaður við mig skömmu áðuren þingflokksfundir hófust, eftir þingsetuna á mið- vikudaginn. Svavar Gestsson tók enn dýpra i árinni, þegar ég ræddi við hann, og fullyrti að það verði ekki mynduð stjórn á þessu ár. ,,Það þarf ekki minna en 20-30 fundi til að mynda þessa stjórn, ef það tekst þá nokkuð að mynda hana”, sagði Svavar ennfremur. A sama tima og þessar viðræður eru i gangi hefur þing störf sin, og nú er skammt til jólaleyfis. Það er þvi ekki mikill timi til stefnu, þurfi að leysa mörg og flókin ágreiningsefni. Flokksbróðir Svavars fullyrti við mig, að Alþýðuflokkurinn sé i rauninni klofinn i afstööu sinni til myndunar rikisstjórnar. „Sumir vilja í stjórn með ihaldinu, en aðrir munu aldrei gera það. En ég er ekki viss um að ihaldiö kæri sig um það”, sagði hann. Ég bar und- ir Vilmund Gylfason, hvort Alþýðuflokksmenn vildu i stjórn með Sjálfstæðisflokknum og hann svaraði þvi stutt og laggott: „Það held ég ekki. Það er bara útúr- snúningur vondra manna”. Það litla sem mér hefur tekist að hlera um afstöðu Sjálfstæðis- manna til stjórnarmyndunar bendir ekki til þess að miklir möguleikar séu á myndun nýrrar „viðreisnarstjórnar”. Maður sem er kunnugur innviðum flokksins fullyrti þó, að þar væru tveir, sem væru til i samstarf við Alþýðu- flokkinn. Alþýðuflokksmennirnir voru mjög sparir á allar yfirlýsingar, þegar spurt var um stöðuna i stjórnarviðræðunum. Þannig vildi Vilmundur ekki segja annað um það mál, en að þeir fari ekki i stjórn nema náist samkomulag um harðar aðgeröir gegn verö- bólgu. En hann benti líka á, að ágreiningsatriði Alþýðuflokksins og Alþýðubandalagsins séu þau sömu og þegar vinstristjórn fór frá. En hvert ér svo álit Steingrims Hermannssonar, sem gaf fyrir- heit um nýja vinstristjórn þegar i kosningabaráttunni? „Það hafa veriö haldnir þrir fullsetnir fundir, og þeir hafa ver- ið allir i áttina. Allir flokkarnir hafa i rauninni svipaða stefnu i efnahagsmálunum, en ágrein- ingurinn er fyrst og fremst fólg- inn i áhersiunni. Hann er þó ekki það mikill, að hann ætti að ráða úrslitum. I kjaramálunum ber til dæmis ekki ýkja mikið i milli, en spurningin er hvort verkalýðs- hreyfingin fæst til samstarfs um það sem gera þarf , Ég vil að linurnar fari aö skýrast i næstu viku svo ég geti sagt hvort það séu likur á stjórnarmyndun eða ekki”, sagði Steingrimur. Það er þvi ljóst að Steingrimur hefur ekki enn misst þá bjartsýni sem hann lýsti yfir áður en við- ræðurnar hófust. En hvers eðlis er svo þessi „áherslumunur”, sem hann nefndi? Aðal atriðið virðist vera, að allir þessir þrir flokkar eru sammála um, að draga þurfi úr veröbólgunni. En ágreiningur virðist vera um það hversu hratt a' að gera það. Alþýðuflokkurinn vill „harðar að- gerðir”, og ber skýrslu þjóðhags- stofnunar fyrir sig i þvi. Ég spurði Steingrim álits á þessum hörðu aðgerðum sem Alþýðuflokkurinn vill og það reyndist einmitt hluti af „áherslumuninum” vera. „Við viljum lækka verðbólguna smám saman, en erum hræddir við að taka of mikla dýfu”, sagði Stein- grimur meðal annars. Framsóknarflokkurinn vill að veröbætur komi á lægstu laun 1. mars, þegar verðbótavisitalan verður reiknuð út. Að mati Þjóð- hagsstofnunar verður hún átta prósent. En verði hún meiri vill flokkurinn bæta allt að tveimur prósentum á lægstu laun, i formi félagslegra umbóta og fjölskyldu- bóta. Alþýðubandalagið vili hins- vegar að grunnkaupshækkanir komi á lægstu laun auk verðlags- bóta. Vilmundur Gylfason var hins- vegar ekki til viðræðu um ákveðnar tölur i þessu sam- bandi.Hann lét þó i það skina, að Alþýðuflokkurinn sé fylgjandi þvi, að kaupmáttur lægstu launa sé tryggður. Þar fylgir Alþýðu- flokkurinn stefnu Verkamanna- sambandsins, var það eina sem hann vildi slá föstu, en neitaði að nefna tölur. „Við förum ekki að negla niður neinar tölur sem siðan yrði farið að versla með. Slá af hér til að vinna þar”, sagði Vil- mundur. En hvað eru svo „lægstu laun”? Atburðir, margir undarlegir, verða svo ótt og titt með islömsk- um þjóðum i Austurlöndum nær um þessar mundir, að umheimur- inn hefur varla við að trúa. Ólgan sem ríkir með fólki á svæði is- lams brýst fram i mörgum mynd- um og sumum litt skiljanlegum öðrum en þeim sem gagnkunnug- ir eru jafnt gömlum hefðum og tiskubylgjum dagsins á þessu flæmi. Samtvinnun pólitiskra og trú- arlegra viðhorfa i óaðskiljanlega heild meö islömskum þjóðum er máske það fyrirbæri sem Evrópumönnum gengur einna lakast að gera sér grein fyrir af þeim áhrifavöldum sem móta UNDUR ÚR AUSTURLÖNDUM framvinduna á svæði sem nær frá Atlantshafi eftir endilangri suð- urströnd Miðjarðarhafs og siðan eftir vestar- og sunnanverðri Asiu og allt til eyrikjanna sunnan Kinahafs. Þar á ofan greinist islam frá fornu fari i mismunandi trúflokka, þar sem hver hefur til að bera sin sérkenni. Innrás þúsund herskárra mahdista i bygginguna umhverfis helgasta blett á veldi islam, Moskuna miklu i Mekka, einmitt þegar þar var mest þröng pila- grima á hæstu hátið ársins, er nú smátt og smátt að skýrast, eftir þvi sem yfirvöld i Saudi Arabiu láta frá sér upplýsingar i smá- skömmtum. Ljóst er að innrásar- menn lýstu einn úr sinum hópi, 27 ára gamlan t.rúfræðinema aö nafni Múhameð Abdulla, mahdi eöa guömenni það sem trúað er að birtist á hinum efstu dögum og verði siöast i röö spámannanna. Mahdistarnir vörðust á þriðju viku I kjallarahvelfingum Mosk- unnar miklu, hundruð þeirra félluii viðureigninni við her og þjóðvaröliö og tugir biða dóms, sem ekki er að efa að veröur grimmilegur. Stjórn Saudi Arabiu heldur þvi enn statt og stöðugt fram, aö á- hlaupiö á Moskuna hafi veriö verk ærðra trúvillinga en eigi sér enga pólitiska þýðingu. Slikt er ekki sennilegt, þegar islömsk trúarhreyfing á i hlut, enda benda þær fréttir sem siast út úr landinu og ekki hafa gehgið um greipar yfirvalda til alls annars. Það er ljóst að I mahdistahópnum voru ekki bara Saudi-Arabar, þótt þeir væru fjölmennastir, heldur var þar einnig að finna fólk ættað frá Jemen, Egyptalandi, Kuwait, Pakistan og fleiri löndum, sem sé fulltrúa þeirra mörgu þjóðerna hins islamska heims, sem leitaö hafa úr fátæktinni heimafyrir i oliuuppgripin i Saudi Arabiu. Þetta aðkomufólk slagar að tölu hátt upp i heimamenn, og mikill hluti þess er af trúflokki shiita, en Saudiarabar eru langflestir súnniar. A oliusvæðunum viö Persaflóa er mest mergð aðflutts starfsliös i atvinnulifi og opinberri þjónustu Saudi Arabiu. t borgum á þess- ums slóðum kom um siðustu mánaðamót til uppþota, og þurfti að sögn 20.000 manna herlið til aö skakka leikinn.Stjórnvöld Saudi Arabiu verjast enn allra frétta af þessum atburðum. Eftir þvi sem næst veröur komist voru þaö að- fluttir shiitar frá Kuwait, Irak og Iran sem aö óspektunum stóðu og kröfðust þess að stjórn Saudi Ara- biu gerði að sinum málstað Kho- meini erkiklerks og styddi Iran i átökunum við Bandarikin út af gislatökunni i bandariska sendí- ráðinu i Teheran. Þá hefur skotið upp i Beirut, höfuðborg Libanons, stjórnmála- hreyfingu sem kveöst hafa staðið að áhlaupinu i Moskuna miklu i Mekka. Kallar hreyfingin sig Bandalag þjóða Arabiuskaga og kveðststefna að þvi að binda endi á yfirráð Saudi-ættarinnar yfir meginhluta skagans. Minnihlutahópar sem ekki er vært í öörum Arabarikjum leita enn hælis I skjóli frjálslegra stjórnarhátta i Libanon, þótt land- iö sé flakandi i sárum eftir borg- Svavar Gestsson fullyrti, að þau laun sem yrðu að hækka væru þau laun sem Alþýðusambandiö ákvað 1976 að væru hundraö þús- und. Framreiknað á verðlagið eins og það er nú yrðu þessi laun um 300 þúsund krónur. „Við leggjum ofurkapp á að pina þessi laun upp i væntanlegri stjórn, ef af henni verður”, sagöi Svavar. Ekki virðast þó allir i Alþýöu- bandlaginu vera sammála um hvar þetta láglaunaþak á að vera. Einn Alþýöubandalagsmaöur sem ég ræddi viö, sagðist vera þvi fylgjandi að fara sem allra hæst með þetta þak. Hann benti enn- fremur á það, aö til væru þeir inn- an þingflokksins, sem teldu sig bundna af launastefnu BSRB, sem samþykkti fyrir skömmu, að viö næstu samninga verði krafist 17-36 prósent kauphækkana. Steingrimur Hermannsson- sagði, að enn hafi ekki verið rætt I alvöru hvar setja skuli launaþak- ið. Sjálfur taldi hann að það ætti að vera einhversstaðar á bilinu 3- 400þúsund krónur. A laun upp að þessu marki kvaöst hannálita aö verðbætur eigi að koma. „Við erum hlynntir þvi, að á þessi lægstu laun eigi að koma grunn- kaupshækkanir, en það er ekki svigrúm til þess”, sagði Stein- grimur og bætti þvi við, að sam- kvæmt þessu mundu hærri laun að sjálfsögðu rýrna að kaup- mætti. Þótt mér hafi verið tiðrætt hér um kjaramálin eru þau að sjálf- sögðu ekki eina máiið sem flokkarnir þurfa að koma sér saman um áður en unnt veröur að mynda rikisstjórn. Þau eru hins- vegar þaö verkefni sem brýnast er að leysa. Þar er ákaflega skammur timi til stefnu. Annaö stórmál,sem ágreiningur er um, eru erlendar lántökur. Bæöi Alþýöubandalagið og Framsókn- arflokkurinn vilja að ráðist veröi i virkjanaframkvæmdir á næstunni, en Alþýöuflokkurinn telur brýnt að stöðva allar lántök- ur erlendis frá og byrja að greiða niður skuldir. Framsóknar- flokkurinn hefur skýrt afstöðu sina á þann veg, að það sé nauð- synlegt að framleiða isienska orku, og spari það gjaldeyri eða afli gjaldeyris, sé sjálfsagt að taka erlend lán til slikra framkvæmda. Alþýðubandlagið leggur megin áherslu á að virkja til aö efla innlendan iðnaö. Hvorttveggja er að sjálfsögöu góðra gjalda vert, en á hitt ber að lita að I þessu máli hefur Alþýðu- flokkurinn haft gallharða afstöðu og telur erlenda skuldasöfnun einn helsta verðbólguvaldinn. En á það má benda i þessu sam- bandi, að oliuvinnsla Norðmanna var nær öll fjármögnuð með erlendum lánum. Um nokkurt skeið báru Norðmenn þyngri skuldabagga á hvert mannsbarn i landinu en aðrar þjóðir Norður- Evrópu, en nú er árangurinn að koma i ljós Hermálin hafa ekki verið mikið til umræðu til þessa i viðræðum þriflokkanna. Málið var reifað á fyrsta fundinum og að sögn Al- þýðubandalagsmanna fékk krafa þeirra um brottför hersins litinn hljómgrunn. Alþýðuflokkurinn hefur ákveðna afstöðu þar og Framsóknarmenn eru ekki til vibræðu um þetta heldur. „En við viljum heldur ekki status quo til eilifðar” sagði Steingrimur Her- mannsson um þetta mál, og kvað það sina eigin skoðun, að Is- lendingar eigi að fá meira ákvörðunarvald um eigin varnir. Þá er enn ótalið það sem litur út fyrir að vera ein helsta hindrunin i vegi nýrrar vinstristjórnar. „Heift krata út i Alþýðubanda- lagið er mikill ásteytingarsteinn og hún þarf að hverfa. Þeir vilja helst ekki mynda stjórn með Al- þýðubandalaginu” sagði Alþýðu- bandalagsmaðurinn sem ég ræddi viö óformlega. Steingrimur tók undir þetta og sagöi, að ósam- komulag Alþýöuflokks og Alþýöu- bandalags sé slæmt. Frá sjónar- hóli Alþýðuflokksins stafar þessi „heift” fyrst og fremst af þvi, að Alþýöubandalagið hefur ekki sett fram raunhæfar hugmyndir i efnahagsmálunum að þeirra áliti. yfirsýn (iðtpOí-ýLrílGdJ arastyrjöld og ihlutun Sýrlend- inga og Palestinumanna i deilur Libana. A fundi Arababandalags- ins i Túnis fyrir skömmu var eitt aðalmálið krafa Libanons- stjórnar um að bandalagiö beitti sér fyrir þvi að stjórnin i Beirut næði á ný yfirráðum yfir suðurhéruðum landsins. Nú skiptast þau i yfirráðasvæði PLO Frelsissamtaka Palestinumanna, annarsvegar og hersveita kristinna Libana hins vegar„ og hafa hinir siðarnefndu samvinnu við tsraelsmenn um að halda Palestinumönnum i skefjum. Sarkis forseta Libanons varð það eitt ágengt á fundinum i Túnis, að Yasser Arafat, leiötogi PLO, hét þvi að menn hans skyldu láta af árásum á Israel frá stöövum i Suður-Libanon, svo landiö lægi ekki lengur undir gagnárásum tsraelsmanna. Komið er á daginn að Quadhafi valdhafi i Libyu er ævareiður for- ustu PLO og telur að með loforö- inu við Libanonstjórn um aö láta af árásum á tsrael hafi Arafat svikið málstað Palestinumanna. Hefur Quadhafi nú einsett sér að nota þetta tilefni til að seilast til áhrifa i röðum Palestinumanna og steypa Arafat og samstarfs- mönnum hans af stóli. Telur hann þá visa til að gera sætt viö tsrael, ef árangur verður af viöleitni Egypta og Bandarikjamanna til að telja tsraelsstjórn á að fallast á raunveruleg sjálfstjórnarrétt- indi Palestinumanna á hernumd- um svæðum. Reynslan sýnir aö Quadhafi lætur sér fátt fyrir brjósti brenna, og hefur hann sett á laggirnar sveitir úr hópi 40.000 landflótta Palestinumanna, sem búsettir eru í Libyu. Þetta lið lét hann setjast um skrifstofur PLO i Tri- poli og Benghazi, svo fulltrúum Arafats var þar ekki vært lengur. Eftir Magnús Torfa Ólafsson Stjórn PLO svaraði atlögu Quadhafi með hótun um að ráðast á libysk sendiráö, ef hann léti ekki stöðvar Palestinumanna i friði. Þá hafa fréttir borist af þvi, aö PLO-menn geri sig liklega til aö ljóstra upp atvikum við hvarf leiötoga shiita i Libanon, sem týndist i Libyu fyrir ári og ekkert hefur spurst til siðan. Leikur orð á að Quadhafi hafi manninn i haldi, þó engin skýring sé á hvað honum ætti að ganga til mann- ránsins. Shiitar I tran með Kho- meini erkiklerk i broddi fylkingar hafa krafið Quadhafi skýringar á hvarfi trúbróöur sins en ekki fengið önnur svör en vifilengjur. Enn hafa mál flóknaö viö aö klerkur einn i Iran, Montazari að nafni, hefur tekið sig til og safnað 1000 manna liöi, sem hann ætlar aö fara meö til Libanon og herja þaðan á ísrael. Hvorki Libanon- stjórn né Arafat vilja heyra þessa irönsku hersveit né sjá, og hefur Libanon lokað lofthelgi sinni fyrir irönskum flugvélum, siðan tiltæki Montazaris spurðist. Þegar siðast fréttist sátu 500 striðsmenn Montazari i flugstöö- inni i Teheran og heimtuðu flug- vél til að komast til Libanon að berjast, en 300 úr hópnum lögðu undir sig utanrikisráðuneyti Irans til að knýja stjómvöld til aðgerða. Segja má að hver þessara at- burða um sig hafi ekki meirihátt- ar þýðingu, en saman bera þeir vott um ólguna með islömskum þjóðum, einkum aröbum, sem enn getur sett óþægilegt strik f reikninga um alla heimsbyggð- ina, sem háð er oliuútflutningi af .þessum slóðum.

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.