Helgarpósturinn - 14.12.1979, Page 19

Föstudagur 14. desember 1979
19
UFSÞREYTTUR DRACULA
Nýja Bíó:
Blóósugan (Nosferatu, the Vam-
p.vre). Frönsk-þýsk árgerð 1978.
Leikendur: Klaus Kinski, Isa-
helle Adjani, BrunoGanz. Koland
Topor, Jacques Dufilho. Höfund-
ur handrits og leikstjóri: Werner
Herzog.
Dracula greifi hefur lengi verið
vinsæll efniviður i kvikmyndir,
allt frá þvi F.W. Murnau gerði
mynd sina Nosferatu eftir sögu
Bram Stoker árið 1922. Siðan hef-
brigðið við söguna um greifann
góða, heldur er hu.i endurgerð á
mynd gamla meistarans frá gull-
aldarskeiði þýskra kvikmynda á
3. áratugnum.
Allt frá upphafi er dauðinn hluti
af myndinni. Myndavélin sýnir
okkur skorpin lik i einhverjum
katakombum , lik sem eru eins og
sogið hafi verið úr þeim blóðið.
Dracula, boðberi dauðans, en
sjálfur eilifur, á sér þá ósk heit-
asta að geta dáið. bað er honum
Kvikmyndir
eftir Guðlaug Bergmundsson
ur hver myndin um Dracula rekið
aðra, og aldrei hafa áhorfendur
orðið þreyttir á þessari blóðsugu.
Myndsúsem NýjaBiósýnir um
þessar mundir er eftir einn þekkt-
asta og að mörgu leyti forvitni-
legasta kvikmyndaleikstjóra f
ungu kynslóðinni i býskalandi i
dag. Eins og heiti hennar gefur til
kynna, þá er þetta ekki eitt til-
kvalræði að endurupplifa sömu
hlutina öld eftir öld. Herzog tekst
i myndinni að gera Dracula
aumkunarverðan, en það er i al-
gerri andstöðu við hinn hefð-
bundna Dracula hvi'ta tjaldsins.
Nosferatu verður ekki talin til
meiriháttar mynda eftir Werner
Herzog,en þvierekki að neita, að
á köflum er hún mjög falleg og
ógnvekjandi. Herzog sannar það
enn einu sinni, að hann er meist-
ari i að skapa mýstiskt andrúms-
loft.
Auk þess að vera eftirmynd af
kvikmynd Murnaus frá 1922, eru i
þessari mynd skirskotanir til
fyrri verka Herzogs sjálfs, skir-
skotanir hvað varðar myndefniö,
þessar myndir eru Kaspar Haus-
er og Aguirre. Eins og þeir
Kaspar og Aguirre, er Dracula
utangarðsmaður.
Leikarar standa sig mjög vel.
og þá einkum Klaus Kinski i hlut-
verki Dracula. Tekst honum eink-
ar vel að túlka örvæntingu greif-
ans. Enda hefur Herzog sagt um
Kinski. að hann sé snillingur.
Aferðarfalleg mynd, sem þó
skortir einhvern neista til að gera
hana verulega eftirminnilega, en
mynd sem hiklaust er hægt að
mæla með við hvern sem er.
—GB.
GROBB ER GULLI BETRA
liáskólabió: Sá cini sanni (The
One and Only). Bandarisk, ár-
gerð 1978. Iiandril: Steve Gordon.
l.eikendur: llenrv Winkler, Kim
Darbv, Gene Saks. l.eikstjóri:
('arl Keiner.
bað er alltaf gaman að vera á-
nægður með sjálfan sig og telja
sig geta gert betur en allir aðrir.
Nú og ef maður er ekkert betri,
þá er bara að reyna að draga ■
áð sér athygli fjöldans með ein-
hver’jum hætti.
Sá eini sanni er saga ungs
manns, sem hefur meira en
venjulegt sjálfsálit og framtiðar-
drauma innan leikhúsheimsins i
samræmi við það. En frægðin
kemur ekki alltaf á þann veg sem
ætlað var, né ætlaði maður að
verða frægur fyrir það sem mað-
ur varð frægur fyrir. Eða eins og
máltækið segir: Enginn veit sina
ævina fyrr en öll er.
bað þarf ekki að taka það fram,
aö vinur okkar. Andy Schmidt
heitir hann, telur sig jafn ómót-
stæðilegan fyrir konur, og hann er
góður leikari. bað versta er að
hann leggur aðeins lag sitt við
eina stúlku, en það getur nú líka
kostað sitt að ná fallegri stúlku úr
klóm unnustans, og mörgum
brögðum þarf að beita. En að
sjálfsögðu hefst allt með þolin-
inæðinni.
Ekki er vist. að allar konur nú
til dags myndu láta bjóða sér, það
sem Andy býður sinni konu, en
höfundar myndarinnar sáu fyrir
þvi, með þvi að láta myndina ger-
ast árið 1951 Á þeim tima voru
hlutirnir kannski ekki alveg eins
og i dag. bað var kannski lika
auðveldara að fara til New York á
þeim tima og ætla sér að verða
frægur á einni nóttu.
Hvað um það, mvndin er upp-
full að skemmtileglieitum, meiru
en maður á að venjast i bió hér,
skemmtilegheitum. en um leið
bévitans dellu. Sem slik er mynd-
in alveg ágæt, þau eru tiltölulega
fá augnabiikin sem manni leiðist,
einna helst þegar allt verður
alvarlegt.
Allt ytra útlit myndarinnar er
með ágætum, og sérlega er leikur
Henry Winklers góður, leikari
sem á örugglega eftir að gera
góða hluti siðar. Saklaust gaman
(eða hvað?), en gaman. Hvenær
fær maður að sjá italskar gaman-
myndir. sem eru bæði skemmti-
legar og taka á einhverjum
vandamálum af alvöru? bvi öllu
gamni fylgir jú vist einhver al-
vara. eða svo segja þeir. sem
ráða. —gb.
LJÓS I SKAMMDEG/
Málfriður Einarsdóttir:
Auðnuleysingi og Tötrughypja.
Að viðbættri sögu af Hvotta
vesalingi og mér.
Ljóðhús, Rvik 1979, 167 bls.
Að skilningi sumra manna
voru það fjendur skáldskapar
bókarkorn þetta er. Ég heyrði
reyndar höfundinn segja sjálfan
frá þvi í sjónvarp með öllum
þeim ólikindalátum sem við
áttu. Mig minnir niðurstaðan
væri sú að þetta væri saga um
þá sem bágast hefðu átt allra.
Og ekki skal þvi mótmælt: mikil
eru bágindin, mikið er auðnu-
leysið.
JCW i
r Bókmenntir
eftir Heimi Pálsson

Málfriður I’inarsiltiitir
Auðnuleysingi
Og '
Tötrughypja
og snilligáfu sem fundu upp þá
fyrirsögn að á bókum mætti
ekkert gerast nema það sem
gerstgæti i andalausum likams-
heimi. beir bjuggu til raunsæiðl
En þrátt fyrir vasklega fram-
göngu þessara skáldskapar-
fjenda upp á siðkastið eru alltaf
einhverjir sem óhlýðnast og
gera bókmenntirnar auðugri og
skemmtilegri en ella. Einn
þesskonar höfundur er Málfrið-
ur Einarsdóttir. Og ein þeirra
bóka sem auðga mannlifið og
skemmta lesendum er sagan af
Auðnuleysingja og Tötrughypju
— að viöbættri sögunni af
Hvotta vesalingi.
Ekki ætlar vesalingur minn
sér þá dul að fara að segja les-
endum þessa blaðs um hvað
Aðalpersóna bókarinnar,
Auðnuleysingi er aumastur
allra, útskúfaður, aðhlátursefni
allra góðra manna. Samt er
hann snillingurinn: „geymandi
i sér þaö genialitet til mynda-
gerðar sem leysa skyldi þjóðina
af klafa Matthiasar og Moland-
ers og Mikkelsens.ogeins manns
enn sem ég þori ekki að nefna
þvi það er nýbúið að heiðra
hann.” (Bls. 133). A sama hátt
erHvotti vesalingur troðinn nið-
ur i svaðið — og þjóðskáldið
stelur hátiðaljóðum hans og fær
af frægð aö birta þau undir sinu
nafni.
Tötrughypja verður ein til
þess að fórna sér fyrir snilling-
inn samkvæmt þeim reglum um
ósjálfráöan skilning sem konur
eru einar sagöar ráöa fyrir.
Fórn hennar kemur samt að
býsna litlu haldi, þvi til hvers
eru offur, sem enginn vill
þiggja?
Fleiri persónur óvæntar koma
við sögu. barna eru huldukonur
og draugar, skáld og snillingar,
eða með öðrum örðum utan-
garðsfólk af öllu tæi. bað sem
tengir þaö allt saman er ein-
hvers konar tilbrigði við sælu-
boðunina: Sælir eru einfaldir...
bað er eitt af undrum verald-
ar hvernig sumt fólk getur allt i
einu sprottið fram á efstu árum
lifs sins og ausið yfir okkur
genialiteti sliku að maður græt-
ur það eitt að hafa ekki notið
þess fyrr. Oftast birtist þetta i
e i n h v e r s k o n a r endur-
minningarformi — miklu
sjaldnar i flóknu skáldsögu-
formi, ég tala nú ekki um i ein-
hverskonar tilraunaskáldsögu
— eins og i þessu dæmi. beim
JOLABOKAFLOÐIÐ
Salan síst minni en í fyrra
Eftir að bókaauglýsingar hafa dembst yfir þjóðina úr öllum fjöl-
miðlum um nokkurt skeið er forvitnilegt að vita hverjar af þessum
nýju bókum fá hljómgrunn meðal lesenda. bað er ekki síður for-
vitnilegt að fylgjast meö þvl hversu mikil bóksalan er, hvort
tslendingar standa enn undir nafninu „bókaþjóðin”.
Til að kanna straumana i bók-
sölunni hafði Helgarpósturinn
samband við bóksala i Reykja-
vik og úti á landi og bað þá að
taka saman lista yfir söluhæstu
islensku bækurnar og erlendu,
þýddu bækurnar. Hér að neðan
sjáum viö árangur fyrstu könn-
unarinnar, en við höldum áfram
þar til ljóst er hverjar verða
best seldu jólabækurnar 1979.
Við spuröumst jafnframt fyrir
um það hvernig útlitið er i bók-
sölunni almennt miðað við fyrri
ár, og höfðum þá aö sjálfsögðu i
huga slfellt hækkandi bóka-
verð. Niöurstaðan af þvi varð i
fyrsta lagi sú, að viðast byrjaði
jólabókasalan fyrir alvöru á
laugardaginn var. En af sölunni
þann stutta tima sem liöinn er
má ráöa, að viðast hvar virðist
salan ætla aö veröa sist minni
en i fyrra, og sumir bóksalar
héldu þvi meira að segja fram,
að hún sé greinilega fjörlegri en
á sama tima i fyrra.
bá spuröum viö um hlutfallið
á milli þýddra bóka og erlendra,
og þar reyndist örla á býsna
athyglisverðri tilhneigingu.
Margir bóksalar héldu þvi
nefnilega fram, aö islensku
bækurnar virðast ætla að standa
sig nokkuð vel i þeirri sam-
keppni.
„baö viröist ætla aö seljast
meira af islenskum bókum en
erlendum. Astæöan er eflaust
sú, að I ár er meira af forvitni-
legum islenskum bókum en oft
áður”, sagði einn bóksalinn. bó
skera erlendir höfundar eins og
Alistair MacLean og Hammond
Innes sig greinilega úr. Einn
bóksali orðaði það svo, að best
seldu islensku höfundarnir séu
hálfdrættingar á við Alistair
MacLean. bó benti hann á, aö sá
höfundur islenskur sem kemur
einna best út úr könnun okkar,
Sigurður A. Magnússon, veiti
honum einna harðasta sam-
keppni með bók sinni Undir kal-
stjörnu.
METSÖLUBÆKURNAR
. 1. Undir Kalstjórmi eftir Sigurð
A MagnUsson (Mál og menning)
2. M iðilshendur Einars á
Ki na rss liiðum . Erlingur
Daviðsson skráöi. ( Skjaldborg)
3. Hvunmlagslieljan eftir Auöi
Haralds. (löunn)
■I. Dómsdagur eftir Guðmund
Danielsson tSetberg)
5. beir vita það I vrir vestun eftir
Guðmund G. Hagalin (Almenna
bókafélagið)
6 Á brattann. Endurmimiingar
Agnars Kofoeds-Hansen.
Jóhannes Helgi skráði. (Al-
menna bókafélaEÍð)
7. Fyrir sunnan eftir Tryggva
Emilsson. (Mál og menning)
8. Unglingsvetur eftir Indriða
G. borsteinsson. (Almenna-
bókafélagið).
9. Tryggva saga. Endurminn-
ingar Tryggva Öfeigssonar. As-
geir Jakobsson skráði. tSkugg-
siá)
10. Aldnir hafa orðiö Erlingur
Daviðsson skráði. (Skjaldborg)
Neðanmáls: Alls fengu 30
hækur atkvæði f könnuninni.
Efstu 3 bækurnar skera sig þó
úr. Miöilshendurnar fengu
raunar flestatkvæði fyrir landið
I heild, aðailega út á vinsældir á
Norðausturlandi, en þar sem
Kalstjarnan var ailsstaðar efst
á stór-Reykjavikursvæðinu
verður að teija hana söluhærri.
bærbækursemkomastnæst þvi
að skáka bókunum á
listanum eru: Misjöfn er
mannsævin, Móöir mfn hús-
freyjan, Læknir i þremur
löndum og Steingrimssaga.
i>ýddar bækur
1. Eg sprengi klukkan 10 eftir
Alistair MacLeani Iðunn)
l Guði gleymdir eftir
Sven HazeltÆgisútgáfan)
3. Filaspor eftir Hammond
Innes (Iðunn)
4. Levniþræðír ástarinnar eftir
Therésu Charles tSkuggsjá)
5. Að 'sigra óttann ogfinnn lykil
lifshamingjunnar eftir Harold
Shcrman (Skuggsjá)
Neðanmáls: Allsfengu liðlega
20 þýddar erlendar bækur at-
kvæði, en Alistair MacLeanhef-
yr að vanda algjöra yfirburði og
er i efsta sæti i öllum búðunum
þar scm salan var köntiuð. Aðr-
ar bækursent eru iiæstar þvl að
koine.st á lislann eru: Sherlock
llolmes, Grýtt ergæfuleið. Arás
i dögun og Fjallvirkið.
mun stortenglegra verður það
lika sem það er sjáldgæfara.
bað virðist vera trúarsetning
raunsæispostula að mannlifið sé
einfalt og þvi beri bókmenntun-
um að endurspegla það á ein-
faldan og öllum skiljanlegan
hátt. betta striðir dálitið gegn
þeirri staöreynd að fSepast virð-
ist nokkur mannskepna skilja
rök tilverunnar til hlitar. Kynni
jafnvel hitt að vera sönnu nær
að mannlifið sé eins flókið og
óskiljanlegt og yfirleitt verður
hugsað. bá blasir náttúrlega við
að þvi verði aldrei lýst með ein-
hverju raunsæi. bvi hvernig á
raunsæ bók að geta endurspegl-
að óraunsæja tilveru?
Enginn þarf að kvarta undan
raunsæi og fábreytileik i Auðnu-
leysingja og Tötryghypju. bað
er santa hvort hugað er aö at-
burðarás, sögutækni eða stil.
bar er sama hvar gripiö er nið-
ur, sundurgerðin rikir alvöld.
Allt getur gerst (sbr. drauginn
og huldufólkiö eða dularfullt
ferðalag rófunnar miklu). Útúr-
dúrar i sögutækni eru marg-
lundaðir. Stundum stökkur
sögumaður upp og fer að ákalla
sagnaranda sinn, kveður hann
hafa brugðist sér og svikist um
að segja söguna — nú eða þá
sögumaöur lýsir þvi einfaldlega
yfir að nú viti har.n ekkert hvað
gerist næst. Og orðaforðinn
verður kapituli út af fyrir sig.
barna er sumt heldur „forn-
yrðislegt” i orðafari, svo notað
sé lýsingarorð úr bókinni, en
blandaö með nútimaslangi og
uppákomum af óliklegasta tæi
og hverskonar mállegum útúr-
dúrum. Hefur oröabókaeign
þess sem þetta ritar reyndar
ekki hrokkið til að finna ná-
kvæma merkingu allra orða á
þessari bók.
bað er mikið myrkur á Islandi
um þessar mundir hvert sem
litið er. bá er ekki litils um vert
ef skáldi tekst að kveikja á týru
sem lýsir upp og vermir talsvert
i kringum sig. bað hefur Mál-
friöur Einarsdóttir gert.
HF