Helgarpósturinn - 22.08.1980, Blaðsíða 20

20
Yfirlætisleysi og fágun
t húsi Arkitektafélagsins, sem
áöur hét Ásmundarsalur, opn-
uöu Guörún Hrönn Ragnars-
dóttir og Guöjón Ketilsson sýn-
ingu um siöustu helgi. Guörún
sýnir ljósmyndaverk og Guöjón
sýnir litteikningar aö prójektum
ásamt seriu af smáhlutum úr
keramiki. Sýningin er ekki stór,
en af þeim verkum sem þar eru
sýnd má ráöa aö hér séu á ferö-
inni listamenn, sem vert er aö
gefa nánari gætur.
fyrr). Þá er ljósmyndavélin lát-
in annast skrásetningu verka
sem „gerast” i tima og rúmi,
þ.e. hafa takmarkaöan varan-
leik. Þannig eru performansar
og aörar uppákomur skjalfestar
á filmubút. Myndavélin er þvi
blýantur nútimans.
Verk Guörúnar eru unnin á
fágaöan hátt. Ljósmyndin er
verkiö sjálft. Tæknin er einföld
og hugmyndimar hreinar og
beinar. Flnleg vinnubrögö Guö-
rúnar og framsetning minna
nokkuö á myndir Siguröar Guö- mundssonar. Þetta er áberandi i þeim verkum sem samsett eru
Mvndlist
eftir Halldór Björn Runólfsson
WWL*...,,,.*?*
Guörún hefur undanfariö
stundaö nám I Hollandi og m.a.
lagt stund á ljósmyndun. Segja
má aö ljósmyndin sé mikilvæg-
asti miöillinn i nútímalist, þar
sem notkun hennar spannar
nærfellt öll sviö nýlistar. Ljós-
myndatækninni er beitt jafnt
sem sjálfstæöu efni eöa miöli
viö gerö ljósmyndaverka og
sem tæki til aö afla hugmynda
(svipaö rissblokkinni áöur
úr tveimur ljósmyndum: 1.
fætur sem standa á
grasi — hvitar útllnur sporanna
I grasinu, 2. Tvitekin hönd sem
heldur á hvitvinsglasi og si-
trónu — hvitvinsglasiö og si-
trónan sem uppstilling á boröi.
Þrátt fyrir sviösrænt éðli
þessara verka, er þó grund-
vallarmunur á myndum
Guörúnar og Sigurðar. Siguröur
flytur performansa frammi
Frá sýningu Guörúnar Hrannar og Guöjóns I Asmundarsal: Listamenn
sem vert er aö gefa nánari gætur, segir Halldór Björn m.a. i umsögn
sinni.
fyrir ljósmyndavélinni, þar sem
hann sjálfur er þungamiðja
verksins. Myndir hans eru
dokument um leið og ljós-
myndaverk. Enginn slikur leik-
rænn narcissismi er i myndum
Guörúnar. Þær eru miklu
fremur I ætt viö ljósmyndaöa
sekvensa úr kvikmynd. Hinar
þrjár stóru og samsettu myndir
af höndum viö ýmis störf, dúf-‘
um á flugi og ballettdansmey
viö spegil hafa yfir sér kyrr-
látan blæ ljóöræns fetisisma,
likt og smáatriöi (detali'ur) Ur
mynd eftir Robert Bresson.
Myndir Guörúnar brúa bilið
milli heföbundinnar og
conseptúel ljósmyndunar.
Guöjón Ketilsson hélt til Nova
Scotia i Kanada til frekara
náms i myndlist. Ahugi hans
beinist aö landslagslist (land,
art), og ætti Kanada aö vera
gósenland slikra tilrauna meö
allar sinar óbyggðu ekrur. Guö-
jón hefur sýnt aö Korpúlfsstöö-
um, bæöi meö Myndhöggvara-
félaginu og á Experimental
Environment.
Þau verk sem tengjast lands-
lagslist og Guöjón sýnir i As-
mundarsal, eru tvær seriur,
hvor um sig fjórar myndir. Þær
eru geröar meö penna og litblý-
öntum. Fyrri syrpan er tengd
fossi. A fyrstu myndinni er foss-
inn látinn falla á kúpta bakka
eöa hálfrör, sem lituð eru i gul-
um, rauöum, grænum, bláum.
hQlgarpósturinri
Þá er i næstu mynd, bláum og
rauðum boröum veitt I fossinn
ogmynda fánaliti ásamt hvitum
fossinum. Þá eru bjöllur bundn-
ar I fossinn og að lokum eru litir
látnir drjúpa i fossinn og lita
' hann böndum.
Hin seria Guðjóns er um torf-’
ristu. Torf er skorið og látiö
mynda umslag, torfiö er látiö
skreyta hól, torf fléttað um hús
og torf látið mynda bylgjur. A
báöar syrpumar má lita sem
sjálfstæö verk, ellegar sem pró-
jekt eöa hugmyndir til frekari
útfærslu.
I seinni tiö hafa slikar verk-
fræöilegar undirbúningsteikn-
ingar rutt sér mjög til rúms.
Þeir sem lita sllkan tjáningar-
miðil efasemdaraugum, skyldu
minnast þess aö upprunans er
aö leita aftur til Leonardos. Þaö
var Duchamp sem opnaöi augu
20. aldar manna fyrir þessum
vinnubrögöum, eftir 400 ára hlé.
Aö lokum sýnir Guöjón
athyglisveröa keramikseriu, 12
smástykki eöa nokkurs konar
fingrarim. Velti menn þessum
stykkjum i lófa sér, uppgötva
þeir hvernig þau hafa veriö
mótuö. Þetta er sannkallaöur
blindraskúlptúr.
Þessari fáguðu sýningu Guö-
rúnar og Guöjóns lykur 25.
ágúst.
Stóri Jói
t Kansas City var leikinn
dálítiö ööruvisi djass en i New
Orleans á árunum eftir fyrri
heimstyrjöldina. Blúsinn var
aflgjafi þeirra Kansasmanna og
stórbönd þeirra blésu riffin blá
og sterk (riff er stutt rýþmiskt
þema uppá tvo eöa fjóra takta
sem er siendurtekiö). Benny
Moten, Andy Kirk, Count Basie
og Jay McShann stjórnuöu
helstu hljómsveitunum og ein-
leikarar þeirra voru hver öörum
betri aö ógleymdum söngvurun-
um. 1 Kansas City réöu bldsbelj-
ararnir (blues shouters) rikjum
og fór mest orö af þrenning-
unni Jo Turner Jimmy Rushing
og Walter Brown. Seinna bætt-
ust i hóp blúsbeljaranna söngv-
arar á borö viö Jimmy Wither-
spoon, Eddie „Cleanhead” Vin-
son og Wynoie Harris.
t myndinni um Bláu djöflana
bar mikið á Joe Turner og hlýn-
aöi mörgum um hjartarætur er
þeir sáu The Boss of the Blues
klöngrastisnjónum upp tröppur
fhi-kldbbs þeirra Kansasmanna
og upphefja raust sfna viö rý-
þmagaldur Jay McShanns og
félaga. Hver blúsinn tók viö af
öörum uns fullkomnun varnáö I
Roll ’Em Pete, en Pete Johnson
einn yndislegasti blúsbúggapi-
anisti allra tlma var viösfjarri
góöu gamni, enda nær hálfur
annar áratugur siöan hann yfir-
gaf félaga sina á Hótel Jörö. Þvi
varö Big Joe aö hvetja McShann
i staö Pete: Roll ’Em Jay. Let
us jump for joy! Og McShann
fetti sig og bretti og fingumir
trylltu á hljómboröinu.
Joy Turner fæddist I Kansas
City um 1911. Hann fór ungur
Joe Turner — mikilúölegur snill-
ingur I heimi blúsins.
aöbelja blúsinn og eftirþaö hef-
ur fátt komist aö I huga hans ut-
an tónlist, þó geturhann skrifaö
nafn sitt án teljandi erfiöleika.
Snemma fór hann að syngja
meö Pete Johnson og þeir slógu
i gegn i New York er þeir komu
fram á tónleikum John Hamm-
onds i Camegie Hall 1938. Þar
söng Joe It’s All Right Baby og
Pete lék á pianóiö (Spiritual to
Swing vol. 2, Fontana TFL
5188). Þess mágeta aö á þessum
tónleikum lék Pete Johnson á-
samt Albert Ammons og Mea-
den Lux Lewis, varö þaö Pianó-
trió sögufrægt. Joe og Pete sett-
ust aö I New York og hljóðrituöu
mikiö. Margar bestu upptökur
þeirra hafa veriö gefiiar út i tvö-
földu albúmi: Big Joe Turner
(Savoy SJL 2223) þar má finna
meðal hljóöfæraleikara fyrir ut-
an Pete, snillinga á borö viö Al-
bert Ammons, Frankie Newton
og Don Byas.
A rokktímanum tókst Big Joe
að halda vinsældum sinum og
frægt var lagiö Shake, Rattle
and Roll, sem hann frumflutti
en Bill Haley söng siöar. Aö
hætti hvftra rokkara þeirra
tima útþynnti Haley sönginn og
öllu tviræöu var sleppt svosem
þessum linum Charlie Calhoun:
I said over the hill/And way
down underneath/ . You make
me roll my eyes,/ And then you
make me gritmy teeth.Núþyk-
ir þetta viö barnahæfi.
Joe Turner var á kafi i
rýþmablúsnum og nær gleymd-
ur djassheiminum þegar
Atlantic gaf út plötuna Boss of
The Blues (SD 1234). Þar léku
gamlir Kansasjálkar meö Big
Joe: Pete Johnson, Walter Page
ogFreddie Green ásamt útvals-
blásurum. A efnisskránni voru
klassikerar einsog Cherry Red,
Roll’Em Pete,, Wee Baby Blues
og Piney Brown Blues. Platan
sló i gegn og fyllir nú flokk hinna
sigildu djassplatna.
A sföustu árum hefur Big Joe
verið I hópi þeirra listamanna
sem Norman Granz hefur tekið
uppá arm sina og þar er enginn
á flæöiskeri staddur. Fimm
breiðskifur hafá komiö út meö
JoeTurnerhjá Pablo. The Boss-
es (2110 709) þarsem þeir Count
Basie ieiöa saman hesta sina,
The Trumpet Kings Meet Joe
Turner (2310 717), þarsem Roy
Eldridge, Dizzy Gillespie,
Harry Edinson og Clark Terry
þenja lúðrana. Þriöja platan
var snilldarverkiö Nobody in
Mind (2310 760) þarsem Eld-
ridge og Milt Jackson voru i
hópi hljóðfæraleikara. Siöan
kom In The Evening (2310 776)
og loks Things That I Used toDo
(2310 800): Þá skifu má fá fyrir
litiö hjá Heimilistækjum i Hafn-
arstræti. Turner er þar i bana-
stuöi og beljar hvern blúsinn af
öörum, þarámeöal Jelly Jelly
Blues eftir Billy Eckstein, en
þann blús syngur Dexter Gord-
on gjarnan.
Rödd Joe Turners er máttug
og sterk og þótt hann syngi oft-
ast i c-dúr og noti sjaldnast
meira en eina áttund og fari nær
aldrei út fyrir ramma tólftakta
blúsins er tónlist hans marg-
brotin. En sá margbreytileiki á
rætur að rekja til þess krafts og
tilfinninga er búa innra meö
þessum mikilúölega snillingi.
Reggae
Linton Kwesi Johnson-
Bass Culture
Linton Kwesi Johnson er um
margt ólikur öörum reggae
listamönnum. Þar má fyrst
nefna að hann er fyrst og fremst
Ijóðskáld og notar hann aðeins
tónlistina sem tæki til aö túlka
ljóö sin á áhrifameiri hátt.
Linton Kwesi er uppalinn i
Bretlandi og ljóö hans eru flest
hver áhrifamiklar ádeilur, þar
sem fjallaö er um stööu litaöra
og þá aöallega svartra manna I
bresku þjóöfélagi. Höfuöóvinur
þessa fólks, aö mati Lintons
Kwesi, er þó ekki The National
Front eins og ætla mætti, heldur
lögreglan. A hana ræöst hann
ótæpilega og gengur jafnvel svo
langt aö kalla lögreglumenn
moröingja.
A nýjustu plötu Linton Kwesi
Johnson, sem heitir Bass
Culture, kemur hann viöa viö I
ljóöum sinum. Þar er meira aö
segja aö finna eitt ástarljóö,
sem heitir Lorraine, en flest eru
þau þó þjóðfélagsádeilur. Mætti
til dæmis nefna Di Black Petty
Bosshwash, sem er oröiö til
vegna svarts meþódista prests,
Madray aö nafni, sem starfar I
Brixton. Linton Kwesi þykir
maöur þessi reyna of mikiö aö
ráðskast meö fdlkiö þar og
gagnrýnir hann fyrir. Inglan Is
a Bitch (Inglan þýöir England)
fjallarum stööu litaðra á vinnu-
markaönum. Þar sem helst er
fyrir þá aö fá vinnu viö neöan-
jaröarbrautina, þvo upp diska á
hótelum eöa einhver álika skit-
verk. Og Reggae Fi Peach er
um ný-sjálenskan kennara, sem
viröist hafa veriö drepinnaflög-
reglunni og 1 enda ljóösins varp-
ar Linton Kwesi fram þessum
setningum:
Is England becoming aö fasist
state
The aswer lies at your own
gate
And in the answer lies your
fate.
1 heildina er Bass Culture f jöl-
breyttari plata, en þær tvær
sem Linton Kwesi Johnson
hefur áöur gefiö út og á þaö bæöi
viö um ljóöin og tóniistina. Ef-
laust eiga þó margir erfitt meö
aö sætta sig viö aö heyra frá
honum ástarljóö og óneitanlega
hljómar Lorraine nokkuö hjá-
kátlega miðaö viö önnur ljóö
hans. En Utsetningar eru einnig
f jölbreyttari en áöur og geta má
þess aö eitt lagið, Two Sides of
Silence, er alls ekki reggae lag,
heldur miklu heldur frjáls
djass.
Með fyrstu plötu sinni, Dread
Beat and Blood, setti Linton
Kwesi Johnson markiö hátt og
að minum dómi aöeins stefnt
hærra siðan. Bass Culture er
þaö besta sem frá honum hefur
komið, sem þýöir aö hér er á
ferðinni mjög góö plata.
The Rass-es Band —
Harder Na Rass og
Natural Wild
Dub er afbrigöi reggae tón-
listar, sem varö til vegna þeirr-
ar venju aö hafa d litlum reggae
plötum sama lagiö bæöi á a hliö
og b hliö. Munurinn var bara sá
aö á b hliöinni var þaö ekki
sungiö. Þetta var gert fyrir
plötusnúöa á Jamaika, til þess
aö þeir gætu talaö og kallaö
hvatningarorö til dansgesta.
Tal þetta kom I staö ljósa-
gangs og annarra slikra fyrir-
brigöa, sem þá tiökuöust oröiöá
diskótekum á Vesturlöndum, en
eigendur diskóteka á Jamaika
höföu ekki ráö á slikum munaði.
Þrdunin varö siöan sú að plötu-
snúöar þessir fóru aö gefa út
plötur þar sem þeir i fyrstu
töluöu yfir tdniist annarra, en
siöar fóru þeir aö semja eigin
lög og tala inná. Þekktastir
þessara manna hér á landi býst
ég viö aö séu U-Roy og I-Roy.
Dub tónlistin hélt áfram aö
þróast og i upphafi áttunda ára-
tugsins fór maöur sem kallar
sig King Tubby og er stúdióeig-
andi á Jamaika, aö gera hinar
ýmsu tilraunir, svo sem að
bjaga tóninn og nota mikið
bergmálstæki. Stundum er sóló-
hljóðfærum kippt snögglega út
ogekkert skiliö eftir nema bassi
og trommur. Reyndar er ærið
vafasamt aö tala um sólóhljóö-
færi i reggae tónlist, þar sem öll
hljóöfærin eru notuö aö meira
eöa minna leyti sem rythma-
hljóöfæri. Þaö veröur alla vega
aö fara mjög varlega þegar sóló
eru tekin, til þess að brjóta ekki
upp þann sterka rythma sem
einkennir reggae tónlistina.
Þetta er þaö sem The Rass-es
Band tekst svo ágætlega á plöt-
unni Harder Na-Rass, sem er
dub plata i hæsta gæöaflokki.
Allt efni á plötunni er samiö og
útsett og upptöku stjórnaö af
Prince Lincoln Thompson og
eru meðlimir The Rass-es Band
allir fyrsta flokks stúdiómenn
frá Jamaika. Annars er Lincoln
Thompson fyrst og fremst góöur
söngvari og er þvi Harder Na-
Rass nokkurs konar útúrdúr frá
þvi sem hann er vanalega aö
gera.
Hin platan sem ég hef undir
höndum meö Thompson heitir
Natural Wild og er hún nokkurs
konar sýnishom af nýútkominni
plötu sem ber sama nafn. A
sýnishorni þessu er aö finna
fjögur lög. Þar af er eitt af
Harder Na-Rass en hin þrjú af
Natural Wild og eru þau sfðar-
nefiidu öll sungin. 1 titillaginu,
sem ereittbesta reggaelag sem
ég hef heyrt I langan tima,
hjálpaöi Joe Jackson til viö
stjórn upptöku og svo mun
einnig hafa veriö I tveimur lög-
um til viöbótar á stóru plötunni.
Hin lögin tvö á þessari plötu eru
einnig mjög góö. Þaö er þvi von-
andi aö tækifæri gefist fljótlega
tilþess aö eignast Natural Wild i
fullri lengd, en þangaö til veröur
þessi vist aö duga.