Helgarpósturinn - 03.10.1980, Page 24

„MENN HALDA OFT AÐ RITHÖFUNDAR
LIFI Á EINHVERJUM LOFTANDA”
Gunnar Gunnarsson rit-
höfundur er nýkominn heim frá
Stokkhólmi, þar sem hann var vió
nám f „dramatúrgiu” viö
Dramatiska Institutet, en ekki
sagóist Gunnar hafa á takteinum
neitt islenskt orö yfir þessa fræöi-
grein. Þeir sem læra „drama-
túrgíu” veröa „dramatúrgar” og
þegar Helgarpósturinn hitti
Gunnar á dögunum, var hann
fyrst spuröur aö þvl, hvaö þetta
væri.
„Þaö er rétt aö útskýra hvaö
þetta er”, sagöi hann, ,,þvi ég
held aö margir leikhúsmenn hér
skilji þaö ekki, þó þeir segi, aö
þaö væri gott aö hafa einn slfkan.
Þaö er ákaflega mismunandi
hvernig starfssviöiö leggst, og fer
þaö eftir stærö ieikhúsanna, en
stór leikhús hafa marga
„dramatúrga” á sfnum snærum.
Þar sitja svona durgar og lesa
aökomandi efni og hafa gjarnan
samband viö höfunda, sem skrifa
fyrir Ieikhúsin. Þeir eru til
leiöbeininga og ieggja linuna
fyrir leikhúsin i verkefnavali og
mynda oft hugmyndabanka fyrir
ieikara og leikstjóra aö leita til.
SU „dramatúrgia”, sem mér
var kennd, litur meira aö rit-
tækni. Þetta er ekki flókin
bókmenntaanalysa, heldur er
veriö aö greina uppbyggingu
verkanna og fara ofan i
mytologiuna. Maöur lærir vissar
aöferöir viöaö dramatlsera prósa
og aö skrifa leikrit.”
— Er þaö þá m.a. hlutverk
„dramatúrgs” aö gera leikgerö
af skáldsögum?
,,AÖ minnsta kosti þarf maöur,
sem gerir þaö, aö kynna fyrir sér
i „dramatúrgiu”. Undir þetta
fellur lika handritsgerö fyrir
leikhUs og kvikmyndir.”
— Hvaö um önnur hlutverk
„dramatúrgs”?
„í nýju ÞjóöleikhUsslögunum
er gert ráö fyrir aö ráöa einn
„dramatUrg”, en til þess fæst
ekki fjárveiting.Hans hlutverk er
aö gera tillögur um verkefnavals
pólitik frá ári til árs og jafnframt
stuöla aö þvl aö vinnubrögö i
leikhUsinu veröi nákvæm og
visindaleg, aö þar veröi sem
minnst um tilviljanakenndar
uppákomur. Hans hlutverk er
einnig aö fara yfir handrit og þaö
má segja, aö hann sé eins konar
textaef tirlitsmaöur.”
Ekki fjármálaráöuneytiö
eða Framkvæmdastofnun-
in
Gunnar mun vera eini maöur-
inn hérlendis, sem sérstaklega er
menntaöur í „dramatúrgiu” og
var hann spuröur um ástand og
horfur i' leikhúsunum i þvi
sambandi.
„Ég veit ekki. Ef ég á aö horfa
á eigin hagsmuni, þá list mér illa
áblikuna. En þvi er ekki aö neita,
aö þaö er unniö alveg furöulega
þróttmikiö starf I islensku
leikhUsunum, og þar eru margir
einstaklingar sem vinna alveg
fantalega vel, en þaö er leiöinlegt
hvaö þaö er tilviljanakennt. Hver
maöur er aöstarfa i sínu homi, en
þaö stafar af þvihve leikhús, eins
og aörar listgreinar á Islandi, eru
fjársvelt.
Mér finnst, aö stjórnvöld og
þeirsem ráöskast meö almanna-
fé , ættu aö gera sér grein fyrir
þvi, aö þaö eru bókmenntirnar,
sem gera okkur aö þjóö, en ekki
pólitikin. Þaö er ekki fjármála-
ráöuneytiö eöa Framkvæmda-
stofnun, sem hefur þýöingu fyrir
okkur sem þjóö, heldur sú
menningariökun, sem er framin I
landinu.”
— Þú sagöir áöan, aö gert væri
ráö fyrir „dramatúrg” I nýju
Þjóöleikhúslögunum, en ekki hafi
fengist fjárveiting. Er þarna
eingöngu um aö ræöa skilnings-
leysi af hálfu fjárveitingarvalds-
ins, eöa veröur einnig vart skiln-
ingsleysis hjá leikhúsmönnum
sjálfum?
„Þetta er h'ka skilningsleysi
leikhUsmanna, þvi þeir hafa ekki
átt þvi aö venjast aö vinna i
fullbúnu leikhúsi.”
— Teluröu aö þetta muni
breytast á næstunni?
„Nei. Þetta er svo flókiö mál,
og þaö á ekki bara viö um
leikhúsin. Sú umræöa, sem er i
gangi er á svo persónulegu plani.
Maöur kemur kannski aö hálf-
opnum dyrum, en þegar maöur
ætlar inn, er skellt á mann, þvi
einhver annar, sem hefur komiö
sér betur fyrir var á undan.
Ég man eftir þvi.aö einu sinni
hringdi vinur minn frá
Stokkhólmi i Sjónvarpiö. Honum
haföi veriö lofaö aö hann fengi aö
vinna verkefni fyrir það, en það
dróst að hann fengi svar. Það
endaöi meö þvi, aö Sjónvarpiö
sagöi viö hann f sima, aö ekkert
yröi úr þessu, því hann væri ekki
heima aö skara eld aö sinni köku.
— En hvaöviltu segja um hlut-
verk leikhússins?
„Almennt sagt, er hlutverk
þess aö skemmta og fræða og
vekja umræöur. En atvinnu-
leikhúsin i Reykjavik eiga aö
vinna nákvæmar en áhuga-
mannaleikhilsin.
Leikhús er ákaflega flókin og
erfiö stofnun aö reka og halda
saman innan frá. Ég held, aö
þrátt fyrir allt mætti fjár-
veitingavaldiö athuga, aö
leikhúsmenná Islandi hafastaöið
sig vel og vanist viö aö vinna viö
erfiöar aöstæöur. Þaö eru sjálf-
sagt mjög spennandi uppfærslur
á hverju ári, en á þessu er ekki
neitt tiltekið menningarpólitlskt
framhald. Þetta er allt tilviljun-
um háö.”
— Geturöu skýrt þetta nánar?
„Vegna þessarar kröfu um
toppaösókn, neyöast þessi ltilu
leikhús, sem hér eru, aö hafa i
hverjum mánuöi eins breitt verk-
efnaval og hugsast getur, til aö ná
til sem flestra, og þá beinlinis
býöur maöur heim flaustursleg-
um vinnubrögöum. Á sama
sviöinu er kannski verið aö basla
meö eitt nýtt leikrit, eitt hálf
klassiskt, eitt klassiskt og eitt
bamaleikrit. Og þaö er oft meira
og minna sama fólkiö, sem er I
þessu öllu saman. Þar meö
veröur minna tóm til aö vanda
sig.”
Marsbúinn
og Reykjavik
— Ertu kannski þar meö aö
halda þvi fram, aö milli
leikhúsanna ætti aö vera einhver
verkaskipting I verkefnavali,
einhvers konar sérhæfing?
„Ef maður kæmi semMarsbúi
inn á þetta Reykjavikursvæði,
myndi maöur kannski stinga upp
á þvi, en égheld aöstjórnendum
þessara leikhúsa myndi finnast
þaö óframkvæmanlegt.”
Lesendur muna sjálfsagt
margir eftir framhaldsleikritinu
Svartur markaöur, sem flutt var i
útvarpinu fyrir fáum árum.
Gunnar skrifaöi þaö leikrit I sam-
vinnu viö Þráinn Bertelsson dag-
skrárgeröarmann hjá Sjónvarp-
inu, og mun þaö vera eina leikrit-
iö eftir Gunnar, sem flutt hefur
veriö á Islandi, en eitt barna-
leikrit hans hefur veriö sett upp i
Sviþjóð. Gunnar var aö þvi
spuröur hvort hann ætlaði að
halda áfram aö skrifa fyrir
leikhús.
„Ég ætla aö reyna aö halda
eitthvaö áfram aö basla i þvi, og
þá kemur maöur sjálfkrafa inn i
stööu höfunda viö leikhúsin, sem
er engin staöa, og ekki bara viö
leikhúsin, heldur einnig viö bóka-
útgáfumar. Leikarar og margir
sem vinna viö leikhús, hafa fengiö
réttarbót á sinni stööu, en staöa
höfunda er enn eins og á timum
Moliere, þannig aöþaö er erfitt aö
tala um framtiö I þvi samhengi.”
— Hvernig hefur þá sambúðin
milli rithöfundarins og„ drama-
túrgsins” gengiö hjá þér?
„Þaö hefur hjálpaö mér geysi-
lega mikiö í sambandi viö eigin
skriftir. Menn halda oft, aö rit-
höfundar lifi á einhverjum
loftanda eöa guömóöi, og aö þeir
þurfi ekkert aö kunna. En þeir
veröa aö kunna sitt verk. Ég var
aö athuga meö ameríska
höfunda, sem skrifa fyrir leikhús
eöa filmu, og þeir hafa flestir
veriöieinhverjum skóla, þar sem
þeir hafa lært einhvern anga af
„dramatúrgiu”.”
— Getur þessi menntun ekki
oröið einhvers konar haft á sköp-
unina?
„Hún getur oröiö þaö. Eg hef
a.m.k. oröið seinvirkari og vand-
virkari.”
— Nú var Svartur markaöur
sakamálaleikrit, haföiröu fengist
eitthvaö viö þá tegund bókmennta
áöur?
„Nei, en ég hef lengi haft áhuga
á aö skrifa um krimineila hluti,
eöa athuga samhengi þjóðfélags
og glæps, þvi þaö er svo
undarlegt, aö þaö er eins og
þjóöfélagiö geri ráö fyrir glæp-
um, þvi það hefur refsinguna. Og
meö refsingunni fær maöur
syndakvittunina.”
Algengur qlæpur
— Þú sendir frá þér bókina
Gátan leyst í fyrra, þar sem kem-
ur fram á sjónarsviðið
rannsóknarlögreglumaðurinn
Margeir, og nú i haust kemur
önnur bók um sama mann, sem
heitir Margeir og spaugarinn.
Attu þér einhverjar fyrirmyndir i
þessum glæpasöguskrifum þin-
um?
„Já, þaö eru ótal margir
höfundar, sem maöur lærir af.
Þaö eru til nokkrir mjög vandaöir
höfundar.sem skrifa um glæpi og
eru ekki beinlinis flokkaðir sem
skemmtihöfundar. Einn mikill
meistari á þessu sviöi, sem mér
finnst vera, er danskur og heitir
Paul örum, og svo er Simenon.
Þá eru ýmsir hráir glæpa-
sagnahöfundar, sem kunna vel til
verka og skrifa bækur sem loga af
spennu, en eru af einhverjum
ástæöum ekki flokkaöir undir
fagurbókmenntir, eins og Ed
McBain.”
' — Hvernig gengur aö koma
heimi glæpasagna yfir á Islensk-
an raunveruleika?
„Ég hef þá trú, aö þaö muni
takastbærilega og ég held að mér
_hafi ekki mistekist alveg sá angi
af vinnunni i þeirri bók, sem kom
út ifyrra, og ég held aö mér takist
öllu betur núna.”
— Veröur enn framhald af
Margeiri?
„Já, vegna þess aö ég hef
áhuga á aö þróa þennan karakter
áfram og teygja hann á alla
kanta. Þaö sem blasir viö mér
núna, er aö halda þvi áfram og
gefa honum aukna möguleika.”
— í fyrra fór Margeir suður á
bóginn, hvar heldur hann sig
núna?
„Hann er bara á suðvestur-
kjálkanum og ég hugsa aö veru-
leikatengslin séu mun raunsærri i
þessari bók, og glæpurinn
eitthvað sem gerist hvaö eftir
annaö.”
eftir Guðlaug Bergmundsson myndir: Valdís Óskarsdóttir