Helgarpósturinn - 07.11.1980, Blaðsíða 2

2
Texti og myndir: Magnús Guðmundsson
Borpallur
dauðans
Föstudagur 7. nóvember 1980 HollJFirpn^turÍnn^
olíuborpallinum
Scot Kobus sést héraöstörfum í kafarabátnum, sem var lffshöfn kafaranna á meöan þeir unnu aö teng-
ingu loftslanganna i pallinn.
Kafari undirbýr sig til aö kafa niöur.
fylgist með aðgerðum til að bjarga
Alexander Kielland fyrir nokkrum dögum
„Viö getum vanist náttbrunni,
þaö er ég viss um, aö þiö hafiö
gert ykkur grein fyrir á Islandi,
en hversu fegin sem viö viljum,
þá getum viö ekki sigraö hana”.
— Segir ævintýramaöurinn og
þjóösagan, Scot Kobus, sem tók
aö sér hlutverk kraftaverka-
mannsins viö björgun borpallsins
Alexanders L. Kjelland.
Alls staöar sáust lögregluþjón-
ar á ferli. Einstaka maöur lét eft-
ir sér aö slaka á athyglinni
augnablik, á meöan hann hristi af
sér bleytuna. Rigningin var
óskapleg, meiri en maöur upplifir
nokkru sinni á íslandi, en hér gilti
bara aö galla sig rétt, eins og ég
var oröinn áþreifanlega var viö,
rúskinnsskórnir minir voru varla
til annars en aö éta i móöuharö-
indum, eftir þessa Utreiö.
— Ég var á tslandi áriö 1932 og
þá voru erfiðir timar. Fólk svaf á
bekkjum I miöri Reykjavik meö
dagblöö yfir sér og þaö var enga
vinnu aö fá..
Hliðvöröurinn, var gamall pól-
fari, hvaifangari og sjóræningi.
Hann haföi veriö á tslandi, I
kreppunni miklu og þaö var mér
til happs þvi annars heföi ég ringt
niöur eins og hvert annað
hrúgald. Þjáningarstunur og
garnagaul feöra minna virtust
skyndilega bergmáia hér i
Stavanger, þvi blessaður maöur-
inn sá aumur á mér og hleypti
mér inn I hiýjan varöskúrinn,
meö þeim oröum aö nóg værum
viö búnir aö þjást Islendingar,
svo litiö væri unniö meö þvi aö
iáta ungan og vafalaust efnilegan
tslending drepast úr iungnabólgu
af ástæöuiausu.
Strangar öryggisráð-
stafanir til að vernda
milljarðaframkvæmdir
Enginn óviökomandi fær aö
nálgast athafnasvæöi þaö sem er
miöstöö björgunaraögeröar
Alexanders L. Kjelland sem
hvolfdi I Noröursjó I mars slöast-
liönum. Hundruöir lögregluþjóna
vakta allt svæöiö, á landi, I lofti
og á legi, eru þeir á feröinni og
stugga burt forvitnum áhorfend-
um.
Fréttafólk haföi aöins aögang
aöstjórnstööinnikl. 9á morgnana
og kl. 16 um eftirmiödaginn og þá
aöeins eina klukkustund i hvert
sinn, á meöan blaöafulltrúar
sögöu frá gangi mála.
Stjórnendur vissu ekki alveg
hvaöþeirættu aögera viö þennan
tslending, sem al)t I einu skaut
þarna upp kollinum á kolvitlaus-
um tima. beir tóku þaö til ráös aö
láta blotna ærlega i mér á meöan
þeirhugsuöumáliö —Hklega hafa
þeir vonast til aöég hyrfi af sjálfu
sér, sem sennilega heföi oröiö
raunin, ef hliövöröurinn heföi
ekki veriö á Islandi I kreppunni
miklu og fólk huliö dagblaöi gær-
dagsins.
Aö lokum var veitt undanþága
útsendari Helgarpóstsins fékk aö
feröast tiltölulega frjálst um
svæöiö í fylgd öryggisvaröar.
„Slysið sem aldrei gat
gerst”
Dagvaktin haföi nýlokiö skyld-
um sínum og margir starfsmann-
anna flýttu sér inni mötuneytiö til
aö snæöa kvöldverö og aörir
60—70 menn lögöu leiö sina i kvik-
myndasalinn, þar sem sýning
hófst á vinsælli kúrekamynd. Úti-
fyrir rikti hvassviöri sem
slöngvaöi sjö til átta metra háum
hafbylgjum á buröarfætur Ibúöa-
pallsins, en sliku tóku allir meö
stökustu rósemi.
Hinn 10.105 tonna þungi
Alexanders L. Kjelland var álit-
inn tæknilegt undur, verðugur
minnisvaröi nútima verkfræöi-
snilldar. Pallurinn var upphaf-
lega byggöur til aö vera fljótandi
borpallur, en siðan var hann
geröur aö hótelpalli fyrir starfs-
fólk á Ekofisk oliuvinnslusvæöinu
I Noröursjó.
Meö vatnsheld hólf i fimm fót-
um og styrktarstoöum, var þetta
risavaxna hótel, byggt til aö þola
hvers kyns veöurálag.
Ánægja verður að skelf-
ingu
Skyndilega fundu menn fyrir
hristing eöa skjálfta neöan úr
djúpinu. Kvikmyndahúsgestirnir
hlógu og klöppuðu, þar sem þeir
héldu aö ankeriskeöja heföi
brostiö. Þaö þýddi aukafridag
fyrir marga þeirra á meöan gert
væri viö skemmdirnar, en hlátur-
innbreyttist i skelfingaróp, þegar
nýr skjálfti kom og I kjölfar hans
fylgdi ógnarhávaði og kvik-
myndasalurinn hallaöi skyndi-
lega 30 gráöur. Augnabliki siöar
var hallinn kominn I 40 gráður og
skelfingu lostnir reyndu mennirn-
ir aö komast út. A þennan hátt
lýsa eftirlifendur, byrjun hins
mesta slyss, sem um getur I sögu
oliuvinnslunnar.
Harmleikurinn átti sér staö, þ.
27. mars 1980, klukkan var
nákvæmlega 18,29 og 123 menn
létu lifið, þ.á.m einn íslendingur.
60 milljarða króna fjár-
festing
Hamfarir og glötuö mannllf,
eru aöeins óþægilegir fylgifiskar
oliukapphlaupsins. Orkuþyrstur
heimur lætur slíkt ekki á sig fá.
Hagsmunir stórkapltalsins eru
heldur ekkert til aö spauga meö
og Alexander Kielland er dýrt
verkfæri. Hann er fjárfesting upp
á 60 milljaröa króna og þess
vegna á aö nota hann aftur.
Mannslifin hafa þegar veriö
geröuppl beinhöröum krónum og
aurum: 140 milljónir fyrir
stykkiö. Þaö er þaö sem fjöl-
skyldur hinna látnu hafa fengiö
greitt vegna taps á fyrirvinnu.
Eftir slysiö, var pallurinn, sem
er aö svipaöri stærö og Royal Al-
bert Hall í London, dreginn til
Stavanger I Noregi til rannsókna.
Hörð samkeppni verk-
taka
Þegar ákveðið haföi veriö, aö
reyna aö rétta pallinn við, var
haft samband við helstu leiðandi
björgunarfyrirtæki I heiminum,
sem hvert um sig kom meö hug-
myndir aö björguninni
Aö lokum fór svo, aö alveg
óþekkt fyrirtæki, meö frumlega
hugmynd (sjá myndir) fékk verk-
iö.
JVC, Joint Venture Con-
sortium, er samsteypa tveggja
fyrirtækja, frá Englandi og
Noregi.
Tilboö JVC, byggöist á þeirri
ósk eigenda Alexanders
Kiellands, að taka yrði á Alexand-
er Kielland meö flauelshönskum,
eins og þaö var oröaö, til aö koma
i veg fyrir meiriháttar viögeröir
og endurbyggingu og reyna eftir
mætti aö vernda hin dýru og við-
kvæmu tæki, sem eru um borö I
pallinum.
Allir keppinautar JVC, lögöu til
aö notaöir yröu ýmsar aöferöir,
sem allar byggöust á kraftdrætti
meö vélaafli, til aö snúa pallin-
um.
Enginn gat fyrirséð, undir sllk-
um átökum, hvaöa skemmdir þaö
heföi i för meö sér á yfirbyggingu
Alexanders Kielland þó fæstir
drægju i efa, aöhægt væri aö snúa
ferlikinu viö meö þeim hætti.
JVC, haföi látiö byggja
nákvæmt llkan af Alexander
Kielland og meö þvi' geröi fyrir-
tækiö nákvæmar tilraunir undir
erfiðum aðstæðum I tilraunakeri.
Hugmyndin var i rauninni sára-
einföld, en að sjálfsögðu krafðist
mikillar verkfræöisnilli, aö út-
færa hana I raunveruleikanum.
Teiknuöu skýringarmyndirnar
sýna i stórum dráttum hvernig
afrekiö var framkvæmt.
Aöur en beinlínis var hafist
handa viö aö snúa pallinum höföu
kafarar, siöan I ágúst, unniö aö
ýmsum undirbúningsverkefnum.
370 risablöörum meö 5000 Utra
rúmmmál I hverri var komiö fyr-
ir undir aöalþilfarinu og jafn-
vægistankarnir ellefu I hverjum
fótanna fjögurra höföu fengiö
tengda ventla, svo hægt væri aö
fylla þá og tæma af vatni eftir
þörfum. Samanlagt geta jafn-
vægistankarnir rúmað 14.000 tonn
vatns.
Tölvubúnaöur var tengdur viö
alla hluta pallsins og I stjórnar-
stööinni I björgunarflekanum var
hægt aö lesa alla þróun fram-
kvæmdarinnar og tölvurnar
sögöu strax til, ef eitthvaö var I
ólagi.
Þjóðsagnapersónan Scot
Kobus
Alesander Kielland-aögeröun-
um var deilt niöur I 16 fram-
kvæmdaþrep, sem hvert náöi yfir
ákveöinn gráöufjölda, I snúningn-
um. Framkvæmdin er heims-
1
Mynd 1. Hótelpallurinn Alexander Kielland sést
hér, eins og hann liggur á hvolfi utan viö Stavanger.
Björgunarpramminn flýtur viö hliöina. Frá björg-
unarflekanum liggja ca. 5 km af loftslöngum niöur
aö pallinum. Viö pallinn sjálfan eru festar loftblöör-
urnar, sem lyfta pallinum upp.
3
Mynd 3: Alvariegasta stig framkvæmdarinnar var
þegar pallurinn lá vinkilrétt I sjónum. Þá var skipt
um vatn og loft I fótunum fjórum og loftblöörurnar
voru fvlltar lofti.Þegar blaöiö fór I prentun Var
staöan lfk þvi sem þessi mynd sýnir.
2 f fyl/i mÁ lofti
Mynd 2: t byrjun var dælt vatni I tvo fætur pallsins,
og samtlmis var dælt lofti i hina tvo. Þannig snerist
pallurinn, hægt og rólega og nú er hann aö komast á
réttan kjöl.
Mynd 4: Upphaf lega var gert ráö fyrir aö fram-
kvæmdarhraöinn yröi ein gráöa á klukkustund.
En þaö hefur ekki staöist.