Helgarpósturinn - 07.11.1980, Blaðsíða 24

24
Föstudagur 7. nóvember 1980
he/garpósturinn
fo STIKLAÐ í JÓLABÓKAFLÓÐINU
aBhann gat ekki sætt sig viö aö sitja f efri
deild undir forsæti „kommúnfsta”, Stein-
grims Aöalsteinssonar. Viökvæmnin hjá
þessum mönnum Sjálfstæöisflokksins,
sem stóöu meö Ólafi aö myndun
nýsköpúnarstjórnarinnar, hefur veriö
voöaleg. Ólafur hefur orðiö aö beita
hinum undarlegustu brögöum til þess aö
fá þá til aö styöja þessa stjórn. Ég þykist
vita, aö eitt höfuöatriöiö, sem knúöi þá til
þess, var þetta: Viö komum þessari utan-
þingsstjórn frá með þessu móti. — Þetta
var sterkt vopn, en ég býst viö, aö fáir
þeirra hafi veriö jafnsannfærðir og Ólafur
sjálfur, aö þeir væru aö vinna stórvirki.
Ólafi þótti leiöinlegt, aö ég var ekki I
neinni af þessum oddvitastööum. 1 hvert
skipti, sem eitthvaö losnaði, bauö hann
mér þaö, þó aö hann vissi ofurvel, að ég
vildi þaö ekki, hvort sem þaö var banka-
stjórastaöa viö Landsbankann eöa sendi-
herrastarf úti i löndum eða annaö þess
háttar. Einu sinni, það var 1945, bauð
hann mér aö vera forseti sameinaös
þings, en ég sagöi viö hann: „Nei, Ólafur,
en bjóddu honum Jóni Pálmasyni þaö.
Hann er eini bóndinn, sem er meö okkur.”
Ég haföi einnig fengiö loforö frá ólafi aö
fá einn af snjöllustu skipuleggjendum fs-
lensks atvinnullfs sem framkvæmda-
stjóra Nýbyggingarráös. Ekki varö af
efndum. Óvist hvar strandaö hefur, en
vafalaust hefur ólafur mætt margs konar
mótstööu i eigin rööum, sem viö ekki
vissum um, nema um nokkur dæmi, sem
á hefur veriö minnst.
Þaö var sérstaklega ánægjulegt aö eiga
samræöur viö ölaf Thors, ekki aöeins
vegna glettni hans, sem landfræg er
oröin, heldur og einkanlega vegna þess
hve djarflega hreinskilinn hann var, ekki
sist á tveggja manna tali.
Þaö er haft eftir honum, er verkamenn
höföu sigraö i skæruhernaöinum: „Nú,
þeir ætla þá aö dreifa striösgróöanum út
meöal fólksins. Nú, þaö er allt i lagi.”
Ekki veit ég persónulega sönnur á þessari
setningu. En viö mig sagöi hann eitt sinn á
nýsköpunarárunum, er viö höföum rætt
nokkuö almennt um þjóðfélagsmál:
„Heföi ég veriö fæddur af fátækum for-
eldrum, þá væri ég kommúnisit i ”.
Þaö var margt furöulegt og ósennilegt,
sem gat gerst bæöi í oröi og verki á þessu
einkennilega og sérstæöa tímabili
tslandssögunnar, þegar andstæöustu
stéttirnar og leiötogar þeirra tóku
höndum saman i rúmt hálft annað ár um
aöefla velferö þjóðarinnar og veita henni
reisn.
Fyrsta íslenska
kaldastriðsstjórnin
Þegar atkvæðagreiöslan um Kefla-
vikursamninginn var um garö gengin 5.
oktdber, lýsti Brynjólfur Bjarnason yfir
þvi, aö grundvöllur stjórnarsamstarfsins
væri brostinn. Tveim dögum síöar
skrifuöu þeir Brynjólfur og Aki Jakobsson
Ólafi Thors forsætisráöherra og mæltust
til þess, aö hann bæðist lausnar fyrir allt
ráöuneyti sitt, þing yrði rofiö og kosn-
ingar látnar fara fram. Þann 10. október
baöst ólafur Thors lausnar fyrir ráöu-
neyti sitt, en ekki fékkst hann til þess að
rjúfa þing og efna til nýrra kosninga.
Sveinn Björnsson forseti bað ráöuneytiö
aö sitja áfram, þar til ný stjórn tæki viö,
en jafnframt var ólafi falið aö gera til-
raun til stjórnarmyndunar. Ráöherrar
okkar sátu þvi enn um hriö i stjórn, en
nokkur andstaöa var gegn þvi meðal
okkar manna vegna framkomu Ólafs
Thors i herstöövamálinu.
Flokkarnir fjórir settust aö samninga-
boröinu og lögöu fram hugmyndir si'nar.
Viö sósíalistar sömdum mjög vandaöa og
stórhuga stefnuskrá fyrir framsækna og
þjóölega stjórn, er héldi áfram nýsköpun
atvinnulífsins og stórfelldum breytingum
á þjóöfélaginu. Jafnframt skyldi hún
undirbúa brottför hins duibúna hers og
vinna aö öörum sjálfstæöismálum, eins og
að landgrunnsmálinu og landhelgis-
málinu Þessi stefnuskrá er hin mark-
veröasta og er enn þess virði, aö hún sé
athuguö gaumgæfilega. (1. Réttur 30.
1946 , 81—98.)
Hvað stjórnarþátttöku Sósíalista-
flokksins snertir virtist tvennt koma til
greina, annars vegar aö halda áfram
nýsköpunarstjórninni, m.a. meö ákvæöi
um uppsögn Keflavfkursamningsins, en
nokkrir þverbrestir voru innan gömlu
stjórnarflokkanna eftir aöfarir Ólafs
Thors i samningunum og hin höröu átök,
sem um þá uröu, — og hins vegar aö
mynda vinstri stjórn undir forystu Her-
manns Jónassonar, m.a. meö sama
ákvæöi. Báöar þessar leiöir voru reyndar.
Var hugsanlegt aö endurvekja nýsköp-
■inar$tiórnina eftir þaö, sem á undan var
°8 hafði ólafur Thors vilja og tök
á þvi aö koma slikri stjórn á fót?
Þaö var vissulega hart aö sjá á bak
nýsköpunarstjórninni, en viö uröum aö
gera allt, sem í okkar valdi stóö, til þess
aö reyna aö afstýra eilifri hersetu
landsins. Viö vissum, aö þessi fimm ár,
1942—1947, höföu gerbreytt Islandi.
Verkalýöurinn haföi sýnt 1942, aö hann
bjó yfir valdi og var jafnoki burgeisa-
stéttarinnar, en meö nýsköpuninni var
lagöur efnahagslegur grundvöliur til þess
aöhalda þeim lifskjörum, er unnust 1942,
og undirstaöa, ef fiúl atvinna hélst, undir
vald verkalýösins til þess aö tryggja
smám saman allri alþýöu mannsæmandi
kjör, þótt þaö kostaöi áratuga baráttu
baráttu, fyrst, alþýöan réö ekki yfir rikis-
valdinu.
Ég býst við aö ólafur Thors hafi verið
einn af þeim, sem mest harmaöi fráfall
nýsköpunarstjórnarinnar. Ég held hann
hafi ekki trúa þvl, aö viö geröum alvöru
úr stjórnarslitum, fyrr en Brynjólfur
Bjarnason lýsti þeim yfir 5. október aö at-
kvæöagreiöslu lokinni. Eins og ég sagöi
áöan, baö forseti Ólaf að hafa forgöngu
um myndun nýrrar rikisstjórnar, en hann
taldi réttast, að flokkarnir allir ræddust
viðog könnuöu, hvort þeir gætukomiö sér
saman um stjórnarsamstarf. Flokkarnir
tilnefndu siöan menn til þess aö taka þátt I
þessum viöræöum, en fljótt kom i ljós, aö
ekki var grundvöllur fyrir samstjórn fjög-
urra flokka.
Ólafur Thors var ákveöinn 1 þvi að
reyna aö koma á nýsköpunarstjórn aö
nýju oghóf strax tilraunir i þvi skyni. Viö
Brynjólfur vorum og eindregiö á þvi, en
ýmsir sósialistar voru þvi mótfallnir,
nema útséö væri, aö ekki tækist aö mynda
vinstri stjórn meö Framsókn og Alþýöu-
flokki. Ýmsir okkar bestu manna litu á
Ólaf sem svikara sökum þess, hvernig
hann haföi fariö á bak viö okkur og ofur-
selt erlendu herveldi landið. Þetta kemur
ekki sist fram hjá Halldóri Laxness i
Atomstöðinni, þeirri snjöliu sögu.
Þessir félagar áttu bágt meö aö skilja, I
hverri ógnarklipu forystumaöur borgara-
stéttarinnar i litlu landi, sem var undir
hrammi tveggja stórvelda, hlaut aö vera,
er hann leitaöist viö annars vegar aö
halda uppi samstarfi i stjórn meö
„kommúnistum,” sem nú var gerö hörö
hriö aö um allan heim, og hins vegar aö
halda saman um slika pólitik stórum og
ósamstæðum borgaraflokki, þar sem voru
heildsalar, stórútvegsmenn, iðnrekendur
og bændur með alla sina andstæðu hags-
muni, svo ekki sé talaö um verkalýös-
fylgiö, sem flokkurinn reyndi aö halda.
Égheld, aö ólafur hafi bókstaflega ekki
ráöiö viö flokk sinn hvaö eftir annaö,
meöan nýsköpunarstjórnirt sat, og hann
hafi þess vegna til dæmis svikiö þau
loforö, aö viö fengjum bankastjóra i
Landsbankanum, þvi aö tvisvar á
stjórnartímabilinu kaus Sjáifstæöisflokk-
urinn harösviruöustu fjandmenn
nýsköpunarinnar i þann sess, fyrst Vil-
hjáim Þór, siöan Jón Arnason. Þaö þurfti
vissulega mikiö til aö slita böndin viö
Framsókn i þeirri stofnun, sem þá haföi
tökin á Kveldúlfi jafnt sem SIS.
Þaö er hverjum manni heiöur aö læra
svo lengi sem lifir, ekki sist stjórnmála-
mönnum aö breyta um bardagaaöferö,
þegar gerbreytt þjóöfélagslegt viöhorf og
valdahlutföll skapast. ólafur Thors haföi
veriö einn af höröustu andstæðingum
okkar fram til 1942 svo sem eölilegt var,
en hann óx viö nýjar aöstæöur, er hann
skildi. Allt þaö stóra, sem i honum bjó,
fékk nú aö njóta sin, en vandi hans var sá
aö láta flokk sinn vaxa andlega aö sama
skapi. ólafur taldi nýsköpunarstjórnina
ekki aöeins bestu stjórn, er hann heföi
stýrt heldur bestu stjórn, sem að völdum
heföi setiö á Islandi fyrr og siöar. Ég býst
viö, aö skoöun hans hafi verið oröin sú, aö
rikisstjórn sem styddist annars vegar viö
atvinnurekendur i útvegi og iönaöi, en
hins vegar viö verkalýöshreyfingu, væri
sú besta og sterkasta, er Island gæti
eignast, en aö sama skapi erfiöast aö
koma á og halda viö. Slik stjórn kraföist
lika stórhugar og mikils viðsýnis, ef
takast ætti aö stjórna i senn af viti og rétt-
læti svo sem forðum var sagt. Ella væri
hætta á eilifum hjaöningavigum höfuö-
stéttanna á atvinnusviöinu, þótt ýmsu
mætti þoka áfram.
Hvernig gengu viöræöurnar um
stjórnarmyndun?
Viö skrifuöum Alþýöuflokknum og
Framsóknarflokknum 2. desember og
lögöum til, aö þessir flokkar tækju upp
viöræöur viö okkur sósíalista um myndun
vinstri stjórnar. Þótti okkur eölilegt, aö
Hermann Jímasson heföi forystu í þessum
efnum. Framsóknarflokkurinn var reiðu-
búinn aö mynda vinstri stjórn, en Stefán
Jóhann Stefánsson formaöur Alþýöu-
flokksins vildi ekki, aö flokkurinn tæki
þátt i slikri stjóm. Undir árslok reyndum
viö aö koma á vinstri stjórn meö þvf aö
bjóöa einum virtasta leiötoga Alþýöu-
flokksins, Kjartani Ólafssyni i Hafnar-
firöi, aö gerast forsætisráöherra. Fram-
sóknarflokkur og Sósialistaflokkur voru
báöir reiöubúnir aö styöja þessa skipun,
en þessi tilraun strandaöi aftur á aftur-
haldsliöinu i Alþýöuflokknum.
Um miöjan desember tók ólafur Thors
aö sér aö reyna aö mynda nýja stjórn.
Hann hóf viöræöur viö okkur og Alþýöu-
flokkinn um endurreisn nýsköpunar-
stjórnar, en ég held, að þar hafi róðurinn
þyngst eftir þvi sem leiö á mánuöinn, og
skorti hann þó ekki áhuga. Þegar áramót
nálguðust, skildist mér á honum, aö ný öfl
væru komin i spilið, sem ynnu að þvf aö
koma á samstarfi Sjálfstæöisflokks og
Framsóknar, en fram til þessa haföi þaö
þótt útilokaö eftir samstarfsslitin 1942,
sem Framsókn leit á sem svik viö sig.
Þann 9. janúar 1947 fól Sveinn
Björnsson forseti Stefáni Jóhanni
Stefánssyni aö reyna að mynda stjórn. I
grein, sem unnin er upp úr bandarfskum
skjölum, segir, aö forseti Islands hafi
farið „i bandaríska sendiráöiö til aö láta I
ljós ánægju sina yfir að nýsköpunar-
stjórnin var fallin og tilkynna að hann
heföi faliö Stefáni Jóhanni Stefánssyni
stjórnarmyndun með þvi skilyröi, aö
kommúnistar yröu ekki teknir meö I
stjórn.” (Elfar Loftsson: Um bandaríska
ihlutun innarikismála á íslandi á árunum
eftir stfið. Þjóðviljinn 9. janúar 1980).
Mig minnir, aö Stefán hafi talaö viö mig
á föstudegi, en ég var þá formaöur þing-
flokks Sósialistaflokksins, og beöiö um
svar strax, hvort viö værum reiöubúnir aö
taka þátt i stjóm undir forsæti hans.
Kvaöst hann þurfa aö svara foreta næsta
mánudag og þess vegna lægi á. Liklegt
þykir mér, aö Stefán hafi þá eitthvaö
veriö búinn aö ræöa viö hina flokkana og
kannski fengiö óvissar undirtektir.
Viö sósialistar höföum áöur rætt þaö, aö
óhugsandi væri fyrir okkur að taka þátt I
stjórn undir forsæti Stefáns. Viö þekktum
hug hans til okkar og afturhaldssama af-
stööu i þeim málum, sjálfstæöismálum
jafnt og verkalýðsmálum, sem viö
lögöum mesta áherslu á. Okkur heföi
fljótt veriö gert ólift í sltkri stjórn. Ég
svaraöi honum þvi neitandi, enda hefur
boö Stefáns um viöræöur ekki veriö sett
fram af heilum hug.
Þegar Stefán Jóhann fór á fund forseta
og skýröi honum frá þvi, hvernig sakir
stæöu, bauð forseti honum aö halda til-
raunum sinum áfram, og var hann út
allan janúarmánuö aö reyna aö klambra
saman ri'kisstjórn. Þeir Ölafur Thors og
Hermann Jónasson sögöu viö mig hvor I
sinu lagi: Þaö á enginn annar aö fá aö
reyna aö mynda stjórn en Stefán.
Stefán Jóhann tók viö stjórnartaumum
4. febrúar 1947,og stóöu þrir flokkarnir aö
þeirri stjórn, en hvorki Ólafur Thors né
Hermann Jónasson áttu sæti I henni, enda
hefurþeim þótt þessi stjórn ekki gæfuleg.
Bjarni Benediktsson varö nú i fyrsta
skipti ráöherra og fór með utarikismál og
dómsmál.
Stjórn Stefáns Jóhanns Stefánssonar
eöa Stefania eins og hún var kölluö var I
raun og veru afkvæmi Bandarikjamanna
ogóskastjórn þeirra og verstu afturhalds-
aflanna i stjórnarflokkunum þremur. Þaö
voru Bandarikjamenn, sem sprengdu
nýsköpunarstjórnina meö yfirgangi
sinum og lögöu aö afturhaldsöflunum aö
útiloka okkur sósialista frá stjórnarþátt-
töku. Bandarikjastjórn var einmitt farin
aö brjótast i þvi meö aöstoö innlendra
afturhaldsafla aö ryöja burt ráöherrum
kommúnistaflokkanna úr rikisstjórnum
Evrópulanda eins og ítallu og Frakk-
lands.
Meö þvi aö lita I bandarisk og bresk
leyniskjöl frá þessum árum getum viö
kynnst afstöðu og afskiptum bandariska
og breska auövaldsins af islenskum
málum. Þaö veldur þeim áhyggjum,
hversu sósialistar eru áhrifamiklir í
islensku þjóölifi. Þetta er eðlilegt, þvi aö
Sósialistaflokkurinn var sterkasta brjóst-
vörnin gegn áformum þessara stórvelda
að gera Island aö vighreiöri og mann-
drápsstöö. Hin sósialiska verkalýös-
hreyfing baröist lika einarðlegast gegn
kjararýrnunarstefnu afturhaldsstjórnar-
innar.
Þótt erlendu og innlendu afturhaldi
tækist aö hrófa upp stjórn Stefáns
Jóhanns og hún heföi aö baki sér hvorki
meira né minna en 42 þingmenn af 52, var
þetta veikburöa stjórn. Hún haföi vita-
skuld enga tiltrúhjá okkur sósialistum og
litla sem enga hjá hinum skárri mönnum i
borgaraflokkunum. Þaö voru Banda-
rikjamenn, sem héldu þessari stjórn á
floti, af þvi aö hún var þeim þægt verk-
færi. 1 þessu skyni beittu þeir bæöi póli-
tiskum þrýstingi og efnahagslegum
ráöum. Þeim varö vel ágengt, þvi aö þeir,
sem voru i fyrirsvari, voru litlir bógar.
Þessi ummæli min um stjórn Stefáns
Jóhanns og afskipti Bandarikjamanna af
islenskum stjórnmálum getum viö staö-
fest meö þvi aö lita i leyniskjöl banda-
riska utanrikisráöuneytisins frá 1947.
Trimblesendiráösfulltrúi sendi utanrfkis-
ráöherra Bandarikjanna skeyti 18. april
og lýsti þar viöræöum sinum viö Bjarna
Benediktsson utanrikisráöherra um efna-
hagsástandiö, einkum erfiöleika á sölu
saltfisks, sem gæti leitt til þess aö kröfur
kæmu fram um aö sterk stjórn leysti hina
■veiku stjórn af hólmi. „í þessu sam-
bandi benti Bjarni Benediktsson á aö
jafnvel vissir menn I hans eigin flokki ala
með sér þau sjónarmiö aö núverandi
rikisstjórn vanti styrk, og aö Hermann
Jónasson geröist nú stöðugt háværari i
gagnrýni sinni á stjórnina. Ef mynduö
yrði „sterk” rikisstjórn er nokkurn
veginn öruggt aö kommúnistar fengju
aðild að henni.”
Bjarni fór fram á þaö aö Bandarikja-
mennkeyptusaltfiskinn handa ibúunum á
hemámssvæði sinu I Þýskalandi til þess
að tefla lifi stjórnarinnar ekki i tvisýnu,
og mælti Trimble sterklega meö þvi viö
bandariska utanrikisráöherrann og segir:
„Þaö eru góöar horfur á þvi aö núverandi
rikisstjóm haldist viö völd svo framar-
lega sem viö getum hjálpaö Islandi til aö
koma fiskinum á markaö. Ef viö getum
þetta ekki og efnahagsástandiö heldur
áfram aö versna, eins og allar likur eru til
aö þaö geri, er sennilegt aö stjórnin falli
um siöir. Ég geri mér fyllilega ljóst aö sú
stefna i aögeröum okkar, sem sendiráöiö
ráöleggur, samsvarar aö vissu leyti
venjum i efnahagslegum hernaöi, en lit
svo á aö betta sé nquðsvnleet veena
hernaöarlegra (strategiskra) hagsmuna,
sem hér koma við sögu.”
Sumir íslendingar, ekki sist Stefán
Jóhann Stefánsson, þreyttust seint á
þessum árum aö lofsyngja hástöfum
örlæti, vináttu og góöfýsi Bandarikja-
manna viö Islendinga, en einfaldlega bjó
þetta aö baki góðmennskunnar eins og
sést af orðum sendiráösfulltrúans:
Höldum lifinu i þessari rikisstjórn til þess
að treysta hernaðarhagsmuni okkar á
Islandi.
Trimble sendiráösfulltrú segir einnig
þetta i skeyti til bandariska utanrikisráö-
herransl. september 1947: „Jafnákjótt og
utanrikisráöherrann (Bjarni Bene-
diktsson) haföi lokiö máli sinu, sagöi ég
aö ef kommúnistar yröu teknir meö I
endurskipulagöa rikisstjórn væri ekki hægl
að komast hjá þvi aö þaö heföi neikvæö
áhrif á tilraunirokkar til að hjálpa Islandi
efnahagslega, til dæmis meö þvi aö kaupa
fisk á vegúm hjalparstarfsemi og aö ráöa
Islendinga tilstarfa á Keflavikurflugvelli.
Þar aö auki kvaö ég þaö álit mitt aö slfk
raöstöfun yröi aöeins til þess aö slá á
frest og þar meö gera erfiöara endanlegt
uppgjör milli kommúniska minnihlutans
og yfirgnæfandi meirihluta islensku
þjóðarinnar. Ég sagöi aö stjórnin virtist
hafa ofmetiö styrk kommúnista ;.í verka-
lýöshreyfingunni og aö til þess benti
ástæöulaus ótti stjórnarinnar viö aö alda
samúöarverkfalla myndi fylgja vinnu-
stöðvun Dagsbrúnar i júni s.l. — Utan-
rikisráöherrann sagöist sjá aö ég hefði
mikiö til mins máls og athugasemdir
minar væru ekki fjarri þvi aö vera i sam-
ræmi viö hans eigin sjónarmiö.” (FRUS
1947. Þýö. Þjv. 20. júli 1976.)
Bretar bergmáluöu skoöanir Banda-
rikjamanna, enda orönir gersamlega
fylgispakir þeim. Shepherd sendiherra
þeirra skrifar breska utanrikisráöu-
neytinu 2. júli 1947: „Aörir flokkar eru
hikandi viö aö taka kommúnista inn i
rikisstjórn þvi þeir treysta þeim ekki og
vita hve erfitt veröur aö vinna með þeim,
og óttast þau áhrif sem slik stjórn heföi á
tengslin viö okkur og Bandarikjamenn.”
Ariö eftir skrifar Baxter, sem oröinn var
sendiherra, breska utanrikisráðuneytinu:
„Þaö er frumskilyrði aö reynt veröi hvaö
sem þaö kostar aö koma I veg fyrir þátt-
töku kommúnista i rikisstjórn.” (Bresku
leyndarskjölin 1945—48. Þriöji hluti. Þjóö-
viljinn 4. október 1979.
Þaö er alveg ljóst af þessum skjölum,
hvers konar stjórn stórveldin Bandarikin
og Bretland vildu hafa á lslandi og töldu
þjóna best hagsmunum sinum. Hér var
ekki neitt um þaö aö ræöa aö láta Islend-
inga um þaö aö velja sér stjórn meö
islenska hagsmuni eina aö leiöarljósi.
Ekki skorti heldur suma tslendinga
viljann til þess aö þjóna undir stórveldin.
ABur höföu ýmsir einstaklingar sótt á
fund bandarisku og bresku sendiherranna
og embættismanna í sendiráðunum og
bruggaö launráð gegn þjóö sinni, en nú
tóku ráðherrarnir sjálfir aö iöka þennan
siö og vera þar meö annan fótinn.
Þegar lesin eru bandarisku og bresku
leyniskjölin, ekki eingöngu þau, sem ég
vitnaöi I áöan frá 1946, 1947, og 1948, er
kjarninn i launráðum sendiráösmanna og
islenskra áhrifamanna þessi: Banda-
rikjamenn vilja fá herstöövar og efla
hernaöarstööu sina og ennfremur hafa
hér þóknanlega stjórn þessu til
tryggingar, en islenskir skósveinar þeirra
vilja styöja aö þessu en jafnframt fá hag-
stæöviöskipti, frfðindi, lán og þess háttar.
Þetta er rauði þráöurinn i öllum viö-
ræðum þessara aöila. Þess vegna tel ég
þaö alls ekki ofmælt, þegar viö kölluöum
þessa litilsigldu Islendinga landsölu-
menn.
Meö Keflavikursamningnum 1946 og
rikisstjórn Stefáns Jóhanns 1947 hefst
ömurlegasta timabiliö i sögu Islenska
lýöveldisins. Þar fléttast saman argasta
niöurlæging i stjórn efnahagsmála, árásir
á lifskjör alþýöu, skipulögö mannspilling
ogblekkingar, enallt þetta leiddi til þess,
aBBandarÍkjamenn hertu tökin á Islandi,
lifsafkoma Islendinga rýrnaöi og margs
konar meinsemdir grófu um sig, sem
Islendingar hafa ekki enn læknast af.