Helgarpósturinn - 07.11.1980, Blaðsíða 27

27
Hinar ýmsu „stöður”
Flugfeiðamálsins
__hnlrjarpncztl irinn Föstudagur 7. nóvember 1980
Staöa mála i flugleiðinni yfir
Atlantshafið ætti að vera öllum
kunn hér á íslandi. Það er sú
staða sem mest hefur verið rætt
um i fjölmiðlum að undanförnu,
siðan staðan eftirminnilega i
samningamálunum hvarf af
sjónarsviðinu. Staðan iFlugleiða-
málinu er með tittumræddustu
stöðum i landinu um langan tima.
Staðan úti á Atlantshafi hefur
verið svipuð um skeið. Slðan
Carter gaf Flugfélögum sjálfræði
I verðlagningu farmiða hefur
staða flestra þeirra versnað,
nema kannski þeirra allra
stærstu, og flugfélaga á borð við
strætisvagnastöð Freddie
Lakers. Ronald Reagan var bent
á I kosningabaráttunni að flug-
félögin bæru sig ekki vel og hann
ku hafa lofað að taka málið til
Flugleiðamálið er að verða pólitiskur skollaleikur.
gagngerrar endurskoðunar. Þaö
er þvi kannski von á einhverri
breytingu úr þeirri átt, þó ekki
komi hún á næstunni, enda þykir
sumum Carter hafa tjaldað til
fárra nátta með ákvörðun sinni:
Flest stóru flugfélaganna i Ev-
rópu eru nefnilega rikiseign, og
verða þvi rekin hvað sem það
kostar, en fyrir vestan hugsa pen-
ingamenn sig um tvisvar áður en
þeir taka ákvörðun um að halda
áfram flugi sem ekki borgar sig.
Atlantshafsflugið gæti þessvegna
fært næstum alfariö yfir á hendur
Evrópskra flugfélaga.
Ef taka má mark af islenskum
fjölmiðlum hafa ráðamenn, bæði
Flugleiða og landsins hugsað sig
um að minnsta kosti tvisvar að
undanförnu, og jafnan tjáð sig um
málið á milli hugsana. Umræðan
hefur ekki staðið um það á sið-
ustu dögum hvort rikið eigi að
styrkja Atlantshafsflugið, heldur
miklu fremur hvort eitthvað nýtt
hafi komið fram eða ekki, og þá
hvað,og hvort beðið hafi verið um
aðstoð eða hún boðin . af fyrra
bragði. Hafa ekki aörir atburðir
vakiö öllu meiri athygli en þegar
Eyjólfur Konráð Jónsson hringdi
i sjónvarpið til að mótmæla þvi
sem samstarfsmaður hans úr
fjárhags og viðskiptanefnd,
Ólafur Ragnar Grimsson, sagði
um vanda félagsins. Eða þegar
áttu sér stað allnokkrar bréfa-
sendingar milli Steingrims Her-
mannssonar og Sigurðar Helga-
sonar um það hvor þeirra ætti nú
frumkvæðið að þessu öllu.
Af þvi siöamefnda fer misjöfn-
um sögum, eins og þvi fyrr-
nefnda. Sumir úrröðum stjórnar-
andstæðinga telja Steingrím hafa
flækt málið óeðlilega mikið, svo
mikið að það hafi kostað hann all-
nokkra vinnu að komast á rétt
spor aftur. Þeir segja að eftir að
Luxemborgarviðræöunnrn lauk
og ljóst varð að Flugieiðir vildu,
samkvæmt ákvörðun hluthafa-
fundar, halda Atlantshafsfluginu
áfram, þá hafi hann á fundi
boðið Sigurði Helgasyni
og Erni Johnson uppá aðstoðina.
Steingrlmssinnar telja það hins-
vegar ekki vafamál að meö þeirri
ákvörðun hluthafafundarins að
halda áfram Ailantshafsfluginu
hafi i raun veriö beðið um aðstoð,
vegna þess að fyrir lá að af sliku
flugi yrði ekki án hennar. Ljóst er
að af bréfasendingum milli ráð-
herrans og Sigurðar Helgasonar
verður vart ráðið hver bað hvern
um hvað.
Upplýsingastreymið frá Flug-
leiöum hefur reyndar þótt tregt
alla tið frá þvi að almenningur
fékk verulegan áhuga á fjárhags-
stöðu fyrirtækisins. Svörin hafa
þótt loðin og tviræð og þess vegna
hafa allskonar kjaftasögur náð að
festa rótum. Eða eru það ekki
örugglega kjaftasögur? Þetta
upplýsingaleysi hefur leitt til
þess að Steingrlmur hefur oröið
að biðja forstjórann itrekað um
skýrari svör frá fyrirtækinu. Og
það eru einmitt þau skýru svör
sem hvað mesta fjaðrafokinu
hafa valdið á siðustu dögum.
Sem kunnugt er var lagt fyrir
alþingi frumvarp frá rikisstjórn-
inni um málefni flugleiöa. Allir
liðir frumvarpsins hefjast á sömu
orðum: „Rikisstjórninni er heim-
ilt....”, — Það er heimildarfrum-
Þar kom að þvi að kvikmynda-
iðnaður Suður-Kaliforniu lagði
Bandarikjunum til forseta.
Draumaverksmiðjan Hollywood
hefur framleitt draumaprins til
að setjast að i Hvita húsinu og
stjórna landinu.
Ronald Reagan hefur stefnt
markvisst að forsetaembætti
Bandarikjanna i tólf ár, eöa frá
þvi fyrra kjörtimabil hans i
fylkisstjóraembætti Kaliforniu
var hálfnað. Fyrir fjórum árum
munaði ekki nema hársbreidd að
honum tækist að ná útnefningu I
forsetaframboð fyrir repúblikana
frá Ford þáverandi forseta. Eftir
ósigurinn á flokksþinginu hafði
Reagan sig litt i frammi i þeirri
kosningabaráttu og lét Ford ein-
an um að fást við Jimmy Carter.
Nú hefur Reagan lagt Carter að
velli með miklum yfirburðum. í
þvi naut hann dyggilegs stuðnings
og gerðu ráöherrum erfitt fyrir að
starfa að gagni. Afleiðingin var
stjórnarferill sem varð þess vald-
andi að Jimmy Carter hlaut
fyrstur forseta siðan 1932 fall við
tilraun til að endurtaka unninn
kosningasigur og ná að sitja tvö
kjörtimabil á forsetastóli.
Þrengingar Carters i innan-
landsmálum og á alþjóðavett-
vangi veittu Reagan tækifæri til
að fara i föt hans frá þvi 1976 og
heyja á ný kosningabaráttu i
nafni fólksins gegn óstandi i
Washington. Lokaorö hans i sjón-
varpseinvíginu við Carter voru
fyrirheit um að létta oki rikis-
stjórnarinnar af herðum þjóðar-
innar, svo Bandarikin fengju
blómstrað á ný eins og þeim væri
eiginlegt.
Leikarinn sem á ferli sinum i
Hollywood kom fram i 50 B-
myndum sýndi i hlutverki for-
Ronald Reagan
Forsetadraumur Reagans rætt-
ist, veruleikinn tekur við
Fords, sem studdi dyggilega
gamlan keppinaut.
1 rauninni má segja, að sigur-
sælu frambjóðendurnir i banda-
risku forsetakosningunum 1976 og
1980 eigi það sameiginlegt, sem
drýgst varð til að tryggja þeim
sigurinn. Fyrir fjórum árum
barðist Carter, litt þekktur fylkis-
stjóri frá Georgiu, fyrir umboði
fólksins til að valda umskiptum i
Washington, koma þar á lagg-
irnar eins góðri rikisstjórn og
þjóðin á skilið, eins og hann
orðaði það. Niðurstaðan varð, að
Carter náði aldrei viðunandi
tökum á stjórnartaumunum. For-
setinn og Georgiumenn hans I
Hvita húsinu lentu i illdeilum við
þingið, erjum við embættiskerfið
setaframbjóðanda einstakan
hæfileika til að blanda saman
draumi og veruleika. Orku-
kreppan er að dómi Reagans
imyndun ein hvað Bandarikin
varðar. Til að brjótast út úr henni
þarf ekki annað en aflétta hömlun
rikisvaldsins af oliuvinnsiu, kola-
grefti og kjarnorku verum. Sér i
lagi veittist hann i kosninga-
baráttunni að umhverfisverndar-
reglum, og komst að þeirri niöur-
stöðu að frá skógartrjám i
Bandarikjunum stafaði langtum
meiri mengun en öllum verk-
smiðjum og farartækjum.
Vandkvæði atvinnulifs og fjár-
mála kveðst Reagan ætla að leysa
með þvi að lækka skatta um tiu af
hundraði þrjú ár i röð. Samtimis
hyggst hann eyða halla á fjár-
lögum, þótt útgjöld til hermála
verði aukin eins og þörf gerist til
að ná ótviræðum hernaðaryfir-
burðum gagnvart Sovétrikjunum.
Óstaðfestan samning við Sovét-
rikin um takmörkun á fram-
leiðslu langdrægra gereyðingar-
vopna SALT II, telur Reagan
alltof óhagstæöan Banda-
rikjunum. Hyggst hann knýja
sovétstjórnina til frekari tilslak-
ana i nýjum samningaviðræöum
með þvi að hóta henni ella vig-
búnaðarkapphlaupi. Jafnframt
reyndi hann I kosningabaráttunni
aö koma sér i mjúkinn hjá banda-
riskum bændum, með þvi að lýsa
andstöðu við bannið sem Carter
lagöi við kornútflutningi til Sovét-
varp, sem þarfnast nánari úr-
vinnslu. Þeirri úrvinnslu hefur
fjárhags og viðskiptanefnd al-
þingis verið að sinna að undan-
förnu, samkvæmt ákvörðun al-
þingis, eftir fyrstu umræðu um
frumvarpið. I þeirri nefnd sitja
fjórir menn, einn frá hverjum
flokki—Eyjólfur Konráð Jóns-
son frá Sjálfstæðisflokknum,
Davið Aðalsteinsson, frá Fram-
sóknarflokknum, ólafur Ragnar
Grimsson frá Alþýðubandalagi og
Kjartan Jóhannsson frá Alþýðu-
flokki.
Nefndin hefur að undanförnu
kannað alla anga þessa máls, og
mun skila áliti annað hvort i dag
eða á morgun. Hún hefur kannað
stöðu flugmála i heiminum,
innanfélagsmál Flugleiöa, og
m.a. rætt við fulltrúa starfs-
mannafélaganna, fjárhagsstöðu
félagsins, þróun sfðustu daga,
ákvörðun Landsbankans um að-
stoð og siðast en ekki sist hefur
hún reynt að finna út hin réttu
skilyrði til að setja Flugleiðum,
nái frumvarpið fram að ganga.
Hávaðinn yfir þvi hvort fjár-
hagsstaða Flugleiða sé langtum
verri, eða eins, og hún var sam-
kvæmt fyrri upplýsingum félags-
ins hlýtur að teljast pólitlskur
leikur. Það er greinilega
túlkunaratriði.
Eyjólfur Konráð Jónsson sagði
á miðvikudagskvöldið að varla
væri hægt að tala um neina r nýjar
upplýsingar hefðu komið fram.
Málin hefðu bara skýrst, og ef
eitthvað væri þá væri staða
félagsins betri en hann hafði
haldið. Kjartan Jóhannsson sagði
ekki verulegt ósamræmi milli
nýju upplýsinganna, og þess sem
áður hefði komið fram. Stein-
grimur Hermannsson tók I sama
streng en lagði áhersluá að hinar
nákvæmari upplýsingar um fjár-
haginn bentu til þess að fjárhags-
aöstoðin yrði að vera meiri fyrr en
áætlað var. Hann var lika i vafa
um hvort tólf milljónirnar sem
um hafði verið rætt, myndu duga.
Olafur Ragnar Grimsson sagði
hinsvegar alveg ljóst að þessar
upplýsingar sýndu aö fjárhags-
vandinn væri miklu meiri nú
þessar vikurnaren áður vartalið.
INNLEND
YFIRSÝN
ERLEND
rikjanna eftir innrás sovéska
hersins i Afghanistan. Skýtur hér
meira en litið skökku við, ef um
það er aö ræða að lækka rostann i
sovétmönnum. Reynslan sýnir að
sovéska kerfið er tilvaliö til her-
væðingar, sér i lagi framleiöslu á
eldflaugum og kjarnorku-
sprengjum, en það hefur hingað
til reynst ófært um að sjá þegnum
sinum fyrir sómasamlegu viður-
væri, og nú blasir við i Sovét-
rikjunum vaxandi skortur á kjöti
og mjólk af völdum kornsölu-
banns Carters.
Reagan vann kosningarnar
með boðskap sem auðkenna má
sem bandariska einangrunar-
stefnu, árgerð 1980. „America
first!” var vigorð einangrunar-
sinnanna á fjórða áratug aldar-
innar, og Reagan heitir þvi að
iáta bandariska hagsmuni sitja i
fyrirrúmi i hvivetna. Hann segist
ekki muni hika við að beita inn-
flutningshömlum til verndar
bandariskum fyrirtækjum, sem
dregist hafa aftur úr Japan og
Vestur-Evrópu I framleiöslu-
háttum og eiga þvi i vök að
verjast fyrir innflutningi þaðan.
Gaston Thorn, formaður ráð-
herranefndar Efnahagsbanda-
lags Evrópu, beið ekki boðanna
eftir að sigur Reagans varð ljós
að vara við afleiðingum af banda-
risku fráhvarfi frá frjálsum við-
skiptaháttum.
Eitt af þvi sem Reagan fann
Carter til foráttu var að hann
kostaði þaö til að koma á stjórn-
málasambandi viö Kina til að
slita formlegu stjórnmálasam-
bandi við yfirvöld I Taivan. Gaf
hann I skyn i upphafi kosninga-
baráttunnar, aö ætlun sin væri aö
færa sambandið við Taivan i
fyrra horf. Kinverjar brugðust
illa við og létu George Bush, fyrr-
verandi fulltrúa Nixonstjórnar-
innar i Peking og varaforseta
Reagans, óspart veröa viö þaö
Fjárhagsgrundvöllurinn væri lika
ennþá tæpari.
Þaö eru þvi ekki allir sammála
um ástandiö. Og miðað við það
sem menn i nefndinni hafa látið
hafa eftir sér i fjölmiðlum um
blaðrið i hvor öörum, mætti álita
aðlitlar likur séu á að henni takist
aö skila sameiginlegu áliti. Og
það er reyndar allsendis óvist.
Þrátt fyrir að nefndarmenn
hafi orðið sammála um að þegja
nú yfir þvi sem þeir eru að gera
hafa sum af hugsanlegum skil-
yrðum fyrir fjárhagsaöstoð verið
látin uppi, meðal annars lýsti
Steingrimur þvi í útvarpi að lik-
lega myndi fulltrúum Rikis-
stjórnarinnar i stjórn flugleiða
verðafjölgaöúreinumi tvo.og að
starfsmenn félagsins eigi þar
sömuleiðis fulltrúa. Samkvæmt
heimildum Helgarpóstsins hefur
einnig verið mikið rætt um það
innan nefndarinnar að auka mjög
allt eftirlit með fjárhag fyrir-
tækisins, og að upplýsingar um
þann hag berist jafnt og þétt til
rikisstjórnarinnar.
Þá hefur jafnframt verið
spjallað um að aðgreina að nær
öllu leyti. Atlantshafsflugiö frá
hinufluginu, rekstrarlega séð, og
að rikisstjórnin gripi þar inni
stjórnartaumana. Og hvort hrein-
lega eigi ekki að setja mann við
hlið Sigurðar Helgasonar i for-
stjórastólinn.
Þeir aðilar sem hafa tjáð sig
um málið segjast mjög bjartsýnir
á aö frumvarpiö nái fram aö
ganga. Semsagt að Rikinu verði
veitt heimild af Alþingi til að
styðja Atlantshafsflugið. En þeir
eru lika til sem segja að Stein-
grimur og rikisstjórnin hafi i
reynd ákveðið að vera ekkert að
fresta hinum óhjákvæmilega
skell sem kemur vegna Atlants-
hafsflugsins, og viti að skilyrðin
sem stjórn Flugleiða hefur verið
sett séu slik að hún geti aldrei
gengið að þeim. Þá sé mun ein-
faldara bara að hætta þessu
strax, þvi ekkert bendi til þess að
ástandið batni.
Heftir
Guðjón
Arngrimsson
eftir
Magnús
Torfa
Ölafsson
varan I viðræöum sem stóðu
einmitt yfir þegar forsetaefnið
var að lýsa gremju sinni yfir hve ,
vinir Bandarikjanna á Taivan
væru illa leiknir.
Svo mikið er vist, að sovét-
stjórnin mun telja sig góðu
bætta, ef forsetaskiptin i Wash-
ington verða til þess, að sambúð
stirðni með Bandarikjunum og
Kina.
Helsti sigur Carters i utanrikis-
málum var að hann átti mikinn
þátt i að koma á friði milli ísraels
og Egyptalands. Reagan gerði i
kosningabaráttunni litið úr þeim
árangri, og sakaði Carter um að
hafa fjarlægst tsraelsmenn til að
þóknast Aröbum. Hét hann þvi að
byggja stefnu Bandaríkjanna i
Austurlöndum nær á órjúfandi
bandalagi við Israel.
Þessi afstaða er i samræmi við
áform Reagans aö byggja sam-
skipti Bandarikjanna við
þróunarlöndin á þvi einu, hve
fylgispakar stjórnir þeirra eru
við Bandarikin á alþjóðavett-
vangi. Svo mikið er vist aö her-
foring jastjórnir rómönsku
Ameriku anda léttara við forseta
skiptin I Washington.
A hitt má benda, að Reagan var
óspar á fyrirheit um róttækar
breytingar i ihaldsátt i Kaliforn-
iu, þegar hann barðist þar til
valda.
Fylkisstjóraferill hans reyndist
hins vegar I litlu samræmi við
stóru orðin. A valdastóli reyndist
hann gætinn og hófsamur I
stjórnarathöfnum, laginn að velja
sér hæfa samstarfsmenn og veita
þeim svigrúm til að njóta sin. Nú
er eftir að vita, hvort söm veröur
raunin, þegar Reagan er hafinn á
forsetastól Bandarikjanna.