Helgarpósturinn - 07.11.1980, Blaðsíða 19

19
__helgarpósfurinrL. Föstudagur 7. nóverriber 1980
■v
Leikarar og kvikmyndagerðarmenn:
Náðu samkomulagi
Kvikmyndagerðarmenn og at-
vinnuleikarar hafa náð sam-
komulagi um kjaramál. Sam-
kvæmt samningnum fá leikarar
400 þúsund krónur fyrir tiu daga
upptöku, en dagkaupið fer lækk-
andi eftir þvi sem upptökudagar
eru fleiri. Þá náðist samkomu-
lag um, að kvikmyndagerðar-
menn hafa allan rétt á myndum
sinum séu þær sýndar i kvik-
myndahúsum, hérlendis eða
erlendis, en semja skal sérstak-
lega séu þær seldar sjónvarps-
stöðvum. Einnig varð samkomu-
lag um, að fjórir fimmtu hlutar
leikara i leiknum myndum skuli
vera félagar i Leikarafélaginu.
— Ég held, að þessi taxti sé
rýmilegur fyrir kvikmynda-
gerðarmenn, en hér er um aö
ræða tiu prósent hækkun frá þeim
taxta sem við lögðum fram ein-
hliða i vor. Hinsvegar er hann
lægri en við geröum kröfu um, sé
tekiö tillit til verðhækkana siðan
sú krafa var sett fram, segir Gisli
Alfreðsson formaður Leikara-
félgsins við Helgarpóstinn, og
sagðist ekki geta verið annað en
ánægður með samninginn.
— En við litum svo á, að þetta
sé framlag okkar til styrktar
islenskri kvikmyndagerð, að hafa
taxtann ekki hærri. Enda hafa
leikarar barist allra listamanna
lengst fyrir islenskri kvikmyn'da-
gerð, segir Gisli.
Sá fyrirvari er hafður við grein-
ina um hlutfall atvinnuleikara, að
frá þessu megi gera eðlileg frávik
telji leikstjóri það nauðsynlegt.
En leikarar eru að sjálfsögðu ekki
tilneyddir aö skrifa undir samn-
ing geti þeir ekki fellt sig viö leik-
stjóra. Þá samdist svo, að auka-
leikarar, börn og unglingar innan
tvitugs og fólk sem leikur sjálft
sig i heimildarmyndum hafi ekki
áhrif á þetta hlutfall atvinnu-
leikara og áhugaleikara.
Ekki náðist i neinn af
samningamönnum kvikmynda-
gerðarmanna til aö fá álit þeirra
á samningnum, en þaö skal tekið
fram, að þegar þetta er skrifað
átti eftir að bera hann undir
almenna félagsmenn beggja
félaganna. —ÞG
LANDI OG SONUM HÆLT Á HVERT
REIPI í BANDARÍKJUNUM
,,Það birtist mikil hólgrein um
Land og syni í Variety, sem er
blað skemmtiiðnaðarins. Kvik-
myndagagnrýnandi blaösins er
taiinn mjög harður, en hann hældi
Agústi Guömundssyni og Sigurði
Sverri Pálssyni mjög”, sagöi
Knútur Hallsson skrifstofustjóri
menntamáiaráöuneytisins og
stjórnarformaður Kvikmynda-
sjóðs I samtaii við Helgarpóstinn
frá Los Angeles, en eins og kemur
fram á bls 20 i Helgarpóstinum í
dag, stendur nú yfir kynning á
skandinaviskum kvikmyndum i
Bandarikjunum.
Land og synir var sýnd i New
York um siðustu helgi Og vakti
hún mikla athygli. Húsfyllir var á
sýningunni og var höfundi, Agústi
Guðmundssyni klappað lof i lófa,
og þurfti hann að svara mörgum
spurningum áhorfenda eftir
sýninguna. Himnahurðin breið?
eftir nokkra nemendur Mennta-
skólans viö Hamrahlið var sýnd i
New York á miðvikudag, en óðal
feðranna eftir Hrafn Gunnlaugs-
son verður sýnd þar þann 11
nóvember.
Óöal feöranna og Land og synir
verða svo sýndar i Los Angeles
um þessa helgi, en þann 17.
verður Land og synir sýnd á veg-
um kvikmyndahátiðarinnar i Chi-
cago. Hinar myndirnar fara ekki
bangað, og Himnahurðin breið?
verður eingöngu sýnd i NY
MEÐ ÆRSL UM OG
ÖLlKINDUM
Guðbergur Bergsson:
Sagan af Ara Fróöasyni og Hug-
borgu konu hans.
Skáidsaga (137 bls.)
Mál og menning 1980.
1 sögunni af Ara Fróðasyni og
Hugborgu konu hans er Guð-
bergur Bergsson horfinn úr
þeirri veröld sem flestar bækur
hans undanfarin ár hafa gerst i
að undantekinni Sögunni um
er að leika við Ola. Þeir fá sér
að borða á Kartöflukjörbarnum
og fara siðan heim. Þar eru
Hugborg og Helgi á fyllirii i bil-
skúrnum og teppa hann fyrir
Nonna Arasyni sem er poppari
og haföi fengið leyfi til að æfa i
skúrnum. Það hefst mikil orr-
usta milli poppara, rokkara,
bitla og pönkara i götunni og að
henni lokinni drifa Ari og Inga
sig i biltúr með strákana og ætla
að renna fyrir lax.
Guðbergur Bergsson — bráð-
skemmtileg lesning og aðgengi-
legri fyrir fleiri en sumar fyrri
bækur hans, segir Gunnlaugur
m.a. i umsögn sinni.
lokið sér af á leiðinni á stöðina,
ef hún er þá bara ekki að þykj-
ast verpa til að villa um fyrir
okkur. ...Ja, hænan getur aldrei
verið jafn . hættuleg og maður,
tuldruðu lögregluþjónarnir en
hlýddu samt”. (bls. 36—37).
t köflunum þar sem lýst er
átökum poppara, rokkara, bitla
og pönkara fær poppheimurinn
heldur betur á baukinn og það
má mikið vera ef ekki má yfir-
færa lýsinguna, og um leið háðið
beint á stjórnmálabaráttuna i
landinu.
Þannig mætti lengi telja
hvernig Guðbergur fléttar mörg
fyrirbæri þjóölifsins saman við
sögu sina, ýmist beint eða með
táknum og hálfkveðnum visum.
Sagan af Ara Fróöasyni er
satira (háðsádeila) þar sem is-
lenskt nútimaþjóðfélag er tekið
ærlega til bæna.
Still sögunnar er ákaflega
fjörlegur og fullur af margs-
konar skemmtilegheitum og
óvæntum uppákomum. Ég ætla
að taka sem dæmi upphaf sög-
unnar: ,,óli hafði brunað á reið-
hjólinu sinu á leikvöllinn og var
búinn að dunda þar dálitla
stund, þegar stór og brjálaður
bill hemlaði framan við hliðið á
vellinum, með svo ógurlegu
iskri og löngun til að láta bera á
sér, að Óla lannst að skerandi
hljóðið hlyti að skera eyrum af
krökkunum. Hann leit meira að
segja upp og langaði til að sjá,
hvernig rauð, hvit eða blá eyrun
þyrluðust likt og lauf á haustin
um allan völlinn”. (bls. 5).
Guðbergur virðist nú hafa
gert upp þá veröld sem fyrri
bækur hans gerast i og það er
engu likara en að hann sé svo
feginn að hann fyllist ærslum og
óhemjuskap, að minnsta kosti
er þessi saga full af lifsfjöri og
kimni sem mátulega oft jaðrar
við að vera illkvittin.
Þessi bók er bráðskemmtileg
lesning og ég held að hún sé að-
gengilegri fyrir fleiri en sumar
fyrri bækur Guöbergs.
— G.Ast.
Auður Haralds
í LÆKNIS
Auður Haralds:
Læknamaflan
Litil pen bók (178 bls.)
Iðunn 1980
Af heitinu á bdk Auðar
Haralds má ráða aö þar sé á
ferö stórfelld afhjúpun á
siðspilltri læknastétt. Við lestur
bókarinnar kemur þó I ljós, að
svo er ekki. Hún er einfaldlega
lifsreynslusaga einstæðrar
móður, sem veröur illilega fyrir
barðinu á sérfræðingaveldi
islenskra sjúkrahúsa. Segir
söguhöfundurinn — vafalftið
annað ég höfundar — frá viður-
eign sinni við fulltrúa þessa
veldis án þess að hafa i frammi
nokkra tilburði til rannsóknar-
blaðamennsku gegn stéttinni i
heild. Hefði höfundur ætlað sér
að svipta hulunni ofan af ljós-
fælnum hagsmunum og sam-
tryggingarpólitik, hefði heiti
bókarinnar e.t.v átt betur við,
en sem frásögn af krankleik og
spitalavist kafnar hún undir
nafni.
En þó aö Auður Haralds setji
hlutina ekki 1 stærra samhengi
er frásögn hennar út af fyrir sig
nógu fróöleg. Segi hún satt og
rétt frá skiptum sfnum við það
stofnanabákn, sem á að vernda
lif og heilsu okkar allra, er bók
hennar hörð ákæra gegn þessu
bákni og þeim sem þvi halda
uppi. Söguhöfundurinn má i
bágindum sinum þola svo niöur-
lægjandí meðferö af hálfu alls
kyns lækna, allt frá vaktalækn-
um upp i sérfræöinga, að hverj-
um lesanda hlýtur aðofbjóða. A
köflum verða lýsingar hennar á
þvi virðingarleysi, sem lækna-
veldið getur sýnt einum sjúkl-
ingi, allt að þvi hrollvekjandi og
hnippa óþægilega viö þeim, sem
hingað til hefur þóst nokkuð
óhultur fyrir þessari stofnun.
Það er ekki uppörvandi til-
hugsun aö geta átt eftir að
standa i sömu sporum og sögu-
höfundur hefur gert gagnvart
heilsugæslunni.
t Læknamafiunni er drepið á
margt ljótt, en alvarlegust er þó
sú sjálfsupphafning, sem lækn-
ar leyfa sér i krafti sérfræði-
þekkingar og valds gagnvart
sjúklingnum. Söguhöfundurinn
veröur fyrir þvi að veikjast svo
hastarlega, að hún gerist
allsendis ófær um að sinna
börnum sínum, sem öll eru á
ungum aldri.og verður aö leita
á náöir ættingja og vina, sem
flestir hafa öðru aö sinna. Eftir
að hafa kynnt sér liffærafræði
Encyclopedia Britannica
sannfærist hún um að hún sé
meö gallsteina, en hver læknir-
inn á fætur öðrum visar þeirri
sjúkdómsgreiningu á bug með
mestu fyrirlitningu og þegar
lengst gengur, fær hún framan i
sig að ekkert sé að henni nema
móöursýki. Hún er lögö mn á
sjúkrahús eftir mikiö þjark, en
færsama ogekkert að vita sjálf
um niðurstöður rannsóknanna
og er að lokum send heim án
þess aö hafa veriö skorin upp.
HENDI
Ekki veröa raunir hennar rakt-
ar hér i smáatriöum, en á end-
anum kemur svo á daginn, að
læknum hefur missýnst gróf-
lega um sjúkleika hennar og er
henni þá bjargað upp á skurðar-
boröið á slöustu stundu. Verður
ekki séð af frásögn Auðar, að
annaö stjórni hegðan þeirra en
fáránlegt stéttarstolt og þörf til
að láta sjúklinginn finna fyrir
valdi sfnu.
Ekki fer millum mála að Auöi
Haralds svellur móður og aö
hún hyggst ná sér rækilega niðri
á læknamafiunni með þessari
bók. Er illt ef slik sárindi ná aö
setja of mikinn svip á
frásögu og breytir engu, hversu
réttmæt þau kunna að vera.
Auður Haralds er allt of gjörn
aö misnota sér góövild
lesandans til þess aö skeyta
skapi sinu á læknastéttinni og
viðast hvar eru læknalýsingar
hennar ansi einlitaðar. Það
bætir þó nokkuö úr skák, að hún
gerir sér far um að segja frá i
gamansömum tón og beinir þá
einnig húmornum gegn sjálfri
sér, eöa fyrstu persónu bókar-
innar. En kómlsk stilbrögð
hennar eru yfirleitt heldur
hrossaleg og viða fólgin i lang-
sóttum Hkingum, sem hún
hleður upp af miklu kappi, en
litilliforsjá. Er hætt við að flest-
ir lesendur fái sig fljótt
fullsadda á svo tilgangslausri
sýningu á oröaforða höfundar.
Auöur Haralds nær bestum
árangri, þegar hún slakar á og
segir frá á einfaldan og
tilgerðarlausan hátt, en þaö
gerist of sjaldan.
Þrátt fyrir stilgalla bókarinn-
ar, leynir sér ekki að höfundur
hennar er nokkuð útsmoginn
sögumaöur, sem tekst að gæöa
frásögn sina talsverðri spennu
oghalda lesandanum þannigvið
efnið til loka. Smám saman
gerist maöur forvitin um,
hvernig þessari glimu við
gallblööru og læknamafiu lykt-
ar, en gegn þessum hræöilegu
andstæðingum stendur
óbugandi lifsvilji sjúklingsins,
sem lætur aldrei hugfallast. 1
rauninni er þessi lifsvilji miklu
eftirminnilegri þáttur bókarinn-
ar en hávaðasöm ádeila hennar
á heilbrigðisþjónustuna og hans
vegna er óhætt a6 mæla met
henni sem ráði við sjálfsvorkun
og spitalaþunglyndi. jyj
Bókmenntir
eftir Jón Vidar Jónsson og Gunnlaug Ástgelrsson
manninn sem fékk flugu 1
höfuðiðsem kom út i fyrra. Um-
hverfi þessarar sögu er Reykja-
vik og persónurnar eru mið-
stéttarfólk.
Ari Fróðason er forstjóri fyrir
smáfyrirtæki og litur á sjálfan
sig sem einn af máttarstólpum
þjóðfélagsins. Hann er digur
með afbrigðum og átvagl hið
mesta og gengst upp i að vera
hrókur alls fagnaðar hvar sem
hann kemur þó það gangi erfið-
lega stundum. Hann heldur við
Ingu sem leigir á neðri hæðinni
hjá honum en hún er gift Helga
verkamanni sem er alltaf á
fyllirii út i bilskúr með Hug-
borgu konu Ara. „Hún var af
einhverri bestu og mest virtu
ætt landsins, um það var hún
sannfærð, og íramkoma hennar
vitnaði um sannfæringuna.
Hugborg var einnig sannfærð
um að hún væri á alrangri hillu i
lifinu og hefði gifst niður fyrir
allar hellur og væri fram úr hófi
óhamingjusöm”...,,! giftingar-
veislunni hét Hugborg sjálfri
sér þvi að eignast þrjú börn.
Eftir að þau væru kominn á legg
hugðist hún hætta að elska og
elda, en demba i sig og drabba i
staðinn”. (Bls. 58).
Einnig koma við sögu synir
þeirra hjóna Ari Arason og Oli
Helgason sem enn eru á barns-
aldri. Þeir eru býsna glúrnir og
taka uppá ýmsu sérkennilegu en
annars er hlutverk þeirra fyrst
og fremst að taka eftir þvi sem
gerist i kringum þá.
Ari Fróðason er sú persóna
sem mest er áberandi i sögunni.
Hann er skopfærsla á dæmi-
gerðum vel megandi Islendingi
sem hefur neysluna að aðal-
markmiði, sem kemur fram i
gegndarlausu áti Ara, og reynir
að bjargast sem best gengur
hverju sinni án þess að hafa
áhyggjur af þvi hvaða aðferðum
hann beitir.
Sagan gerist á einum degi og
er sjálfur söguþráöurinn næsta
einfaldur: Ari Fróðason sækir
son sinn á róluvöll þar sem hann
En þó að þessi atburðarás sé
einföld þá er hlaðið utanum
hana mörgum atburðum sem
iðulega eru á mörkum raun-
veruleika og ævintýrs og notar
Guðbergur þá óspart til þess að
skjóta lausum og föstum skot-
um i allar áttir.
í bQtúrnum verður skruggu-
kerra Ara bensinlaus en hjá
þeim stoppar trabant og út
stigur kona: ,,Hún var svo
einarðleg á svip að það fór ekki
fram hjá honum að fólk þetta
hlyti að vera i Alþýðubandalag-
inu. Liklega var fólkið á leið til
að vera við opnun fjölþjóða-
fyrirtækisins innar i firðinum.
Verksmiðjuna átti að taka
formlega i notkun og hefja
framleiðslu eftir siðdegiskaffið.
I aftursæti bilsins sátu þrir ný-
feitir menn með bros á vör, i
sæluvimu og likt og i leiðslu yfir
að loks rættist draumur hins
visindalega sósialisma um
þungaiðnað i námulausu landi.
Eins og á nýfeitum mönnum
voru holdin á hugsjónamönnun-
um fremur hvap en hold”. (bls.
110).
Siðar i sama kafla segir Ari
eftir að halda þvi fram að flokki
þeirra hafi hnignað: ,,1 flokk
ykkar hafa gengiö of margjr
angurgapar. Fratið úr fram-
sókn og hratiö hefur hrannast i
flokkinn og þeytir nú froðu”.
(bls. 112).
1 kostulegum kafla þar sem
Óli lendir I eltingaleik við lögg-
una og stingur hana af, situr
löggan uppi með þrjár hænur:
„Rétt i þessu ruddist griðarstór
lögregluþjónn úr iögreglubiln-
um. Hann var svo rassmikill aö
hann liktist yfirvaröstjóra, og
lætin i honum voru I algjöru
samræmi við ofvöxtinn. Og lög-
regluþjónninn sagöi skipandi:
Takið þessar helvitis hænur
fastar úr þvi aö enginn kona vill
kannast við þær eöa þykist eiga :
.... Verið ekki meö neinn tepru-
skap, piltar: hrópaði yfir-
maðurinn. Inn með allar pút-
urnar i bilinn. Hænan getur