Helgarpósturinn - 07.11.1980, Blaðsíða 22

22
Föstudagur 7. nóvember 1980
Áin og svartur sjór
Bruce Springsteen — The
River
A hverju ári koma hljóm-
plötufyrirtækin fram meö
tónlistarmenn sem eiga aö vera
nýir Dylan. 1 fyrra var það
Steve Forbert og i ár er þaö vist
Willie Nile, en áriö 1973 var
maðurinn Bruce Springsteen.
Springsteen hefur reyndar alls
ekki frekar en aörir staöiö viö
þaö sem búist haföi verið viö af
honum i þessum efnum. Það
verður nefnilega aldréi til nema
einn Dylan, alveg eins og aldrei
verður til nema einn Bruce
Sprinsteen.
Tvær fyrstu plötur Spring-
steen, Greetings From Ashbury
Park og The Wild, The Innocent
And The E Street Shuffle, vöktu
þó nokkra athygli, án þess þó aö
seljast nokkuö aö marki. Þaö
var hins vegar með þriöju plöt-
unni, Born To Run aö hann sló
fyrst verulega i gegn. Auglýs-
ingaherferðin fyrir sölu plöt-
unnar haföi þó næstum þvi eyði-
lagt meira en hUn gerði mikiö
gagn. Springsteen var i henni
kallaöur bjargvættur rokksins
og gekk áróðurinn svo langt að á
endanum varö hann aö lýsa þvi
yfir aö herferö þess væri sér
mjög á móti skapi og gerö án
sinnar vitundar.
Born To Run var gefin Ut áriö
1975, en málaferli og ýmis vand-
ræöi komu i veg fyrir aö hann
fengi að gefa Ut plötu aftur fyrr
en áriö 1978. Þá leit dagsins ljós
hin frábæra Darkness On The
Edge Of Town.
Enn hefur Springsteen gefiö
sér góðan tima til aö gera plötu
til aö fylgja Darkness eftir. HUn
er þó loksins komin og heitir
The River. Og ekki er þar aöeins
um eina plötu aö ræöa heldur
tvær.
Þegar biöa þarf lengi eftir aö
listamenn á borö viö Bruce
Springsteen sendi frá sér plötu,
fer ekki hjá þvi aö maöur fari
ósjálfrátt aö gera sér háar hug-
myndirum hvernig platan muni
veröa. Endirinn er samt oftast
sá aö maður veröur fyrir von-
brigöum vegna of mikilla vænt-
inga. Og sU varö einmitt raunin
um The River þegar ég heyrði
hana fyrst. Ég gafst upp eftir
fyrri plötuna. Hvaö er Spring-
steen aö hugsa? Varö mér þá á
oröi. Þetta var ekkert likt þvi
sem hann haföi verið að gera á
Darkness On The Edge Of
Town, Hver var t.d. allur kraft-
mikli gitarleikurinn, sem var
svo einkennandi viö þá plötu?
En ég er nokkuö viss um að
heföi hann nU sent frá sér plötu
lika Darkness, þá heföi ég sagt:
„Hvaö er maöurinn aö pæla,
þetta er alveg þaö sama og hann
var að gera fyrir tveimur árum
siðan”. Svona er stundum erfitt
aö gera manni til hæfis.
Eftir aö hafa haft hálfan mán-
uð til aö hlusta á plöturnar er ég
ekki i minnsta vafa aö hér er um
aö ræöa verk afburða tónlistar-
manns, lagasmiös og textahöf-
undar, sem hefur sér til aðstoö-
ar frábæra hljóðfæraleikara.
Það sem er helst einkennandi
fyrir The River er hvaö tónlist
hennar er öll einfaldari en það
sem Springsteen hefur áður lát-
iö frá sér fara. Þaö gætir á plöt-
unni mikilla áhrifa frá rokktón-
list sjötta áratugsins. Chuck
Berry riffin eru t.d. mjög áber-
andi I sumum laganna svo sem
Sherry Darling, Cadillac Ranch
og Ramrod. Annars er nokkuö
athyglisvert aö þau lög sem
samin eru áriö 1979 eru mun
þyngri en þau sem samin hafa
veriö á þessu ári. Sjötiu og niu
lögin eru einnig mun likari þvi
sem Springsteen var aö gera áö-
ur.
Eins og fyrr segir er The Riv-
er tveggja plata albUm. Fyrri
platan er mjög heilsteypt og
hressileg, en hins vegar þykir
mér sU seinni heldur gloppott.
Ekki vegna þess aö lögin á henni
séu endilega neitt verri en hin,
heldur viröast þau bara ekki
mynda sterka heild saman. Sér-
staklega á þetta við um fjóröu
hliðina, þar sem meiri hluti lag-
anna er mjög rólegur, sem gerir
þaö að verkum aö þaö er eigin-
lega eins og platan lognist Ut af,
i stað þess áö halda reisn sinni
til enda.
Þó aö ég sakni gitarleiksins af
Darkness, þá er þó ljóst aö The
River er meö betri plötum þessa
árs, en hvort hUn er meö betri
plötum Bruce Springsteen, þá
held ég að timinn veröi að leiða
þaö i ljós. En þaö get ég þó sagt
aö það er meö eldri plöturnar
hans eins og gott vin, þær batna
meö árunum og þaö er þvi allt
eins líklegt að svo veröi einnig
með The River.
XTC — Black Sea
Þaö voru margar góöar popp-
hljómsveitir starfandi i Bret-
landi á sjöunda áratugnum.
Hljómsveitir eins og t.d.
Bitlarnir, Mannfred Mann,
Hollies og Kinks. Hljómsveitir
sem hugsuöu um þaö að
skemmta fólki, jafnframt þvi
sem þeir reyndu aö þróa tónlist
sina og vera ávallt opnar fyrir
nýjum hugmyndum. 1 byrjun
áttunda áratugsins skiptist tón-
listin i þaö sem gjarnan var
nefnt „progressive” tónlist og
„comercial” tónlist
Fyrir tiístuðlan nýju bylgj-
unnar hafa nU á allra siöustu ár-
um komiö fram góöar popp-
hljómsveitir, sem liklegar eru
til enn frekari afreka, hljóm-
sveitir eins og Blondie, Police
og Boomtown Rats. En einna
merkilegust hlýtur þó að teljast
hljómsveitin XTC. Hljómsveit
þessi sem er skipuð f jórum ung-
um mönnum frá borginni Swin-
don hefur nýlega sent frá sér
sina fjóröu stóru plötu og ber
hUn nafnið Black Sea. A þremur
fyrri plötum hljómsveitarinnar
hefur veriö kastaö fram ýmsum
ferskum og skemmtilegum hug-
myndum og þá kannski ekki
alltaf unnið Ur þeim eins og
hægt heföi veriö aö gera. Það
rýrir þó alls ekki gæöi þessara
platna aö svo sé, en hins vegar
hafa þeir á Black Sea aðeins
staldrað við og unnið Ur fyrri
hugmyndum, frekaren að mikiö
sé þar um nýjar. Arangurinn er
svo sá að þessi plata er þeirra
heilsteyptasta verk, jafnframt
þvi aö vera þeirra liklegust til
að ná verulegum vinsældum.
A Black Sea er að finna fyrsta
flokks popp lög eins og til að
mynda Generals & Majors,
Towers of London og Sgt Rock
(Is Going To Help Me). önnur
lög eru seinteknari en venjast
að lokum öll mjög vel, en undan
er skilið siðasta lag plötunnar
Travels In Nihilon, sem stendur
hinum nokkuö aö baki. Hljóö-
færaleikur er allur hinn
skemmtilegasti og Utsetningar
eru hugmyndarikar og oft
óvæntar.
r
A fornar
Nýlistasafnið hefur nU loksins
fengið piáss sem vonandi og
eftir öllum sólarmerkium á
eftir aö efla og treysta starf-
semi þess. Lengi hafa aðstand-
cndur safnsins þurft að vinna
viö ótryggar aöstæöur. Samt
hefur þeim meö elju og áhuga,
tekist aö bjarga fjölda verka frá
glötun: skrásetja verk i eigu
safnsins: festa þau á filmur:
safna hverri blaðagrein og frétt
um islenska myndlist slöastliö-
inn áratug og gott betur, þrátt
fyrir áöurnefnda erfiöleika.
Nýja hUsnæðiö er bakviö Al-
þýöubankann, I sama porti og
galleri SÚM, viö Vatnsstlg.
Þannig er margt listaverkiö
„komiö heim á ný”. Salar-
kynnin eru á þriöja hundraö fer-
rrietra, eins ákjósanleg til sýn-
inga og hugsast getur. Hinir
hvitu veggir salanna geta borið
sloðir
hvaöa sýningu sem vera skal,
auk þess sem gólfflötur er ekki
alls staöar i sömu hæö og eykur
þaö á möguleika til leikrænna
listsýninga (performance
o.fl.,). I framtiöinni munu sal-
irnir veröa notaöir til sýningar-
halds, þar af einn til sýninga á
verkum safnsins, en viö þaö
bætist stööugt af innlendum og
erlendum verkum.
Hiö nýja hUsnæöi var opnaö
meö sýningu á teikningum eftir
12 hollenska myndlistarmenn,
nánar tiltekiö myndhöggvara.
Hér er á ferðinni farandssýning
sem ber heitið Paper for space
(papplr fyrir viddir) eru þessar
teikningar óllkar aö eöli og
gerö, enda aflvaki þeirra fjöl-
breytilegur. Kuypers, Giezen og
Claassen eru t.d. ákaflega vist-
fræöilega þenkjandi. t verkum
þeirra koma fram liffræöileg og
mannfræöileg spursmál sem
tengjast mjög landbúnaöi. Geta
berþess aö Holland er þéttbýlla
en önnur lönd Evrópu og því er
þar hvergi um „sveitasælu” að
ræöa, i eiginlegri merkingu þess
orös.
Alger andstæöa eru myndir
Staakmans og Struyckens. Sá
fyrrnefndi sýnir nákvæmar
iönaöarteikningar af hreyfi-
vélum sinum, sá siöarnefndi er
meö tölvureiknaöar myndir af
höggmyndum I landslagi. Þaö
er þvi andi vélvæöingarinnar
sem svifur hér yfir vötnum.
Flestir nota þó listamennirnir
pappirinn til óheftraöar
tjáningar á hugdettum, upp-
kasti aö verkum eöa til aö festa
á sjálfsprottinn hátt niöur á blaö
tilfinningu eöa reynslu. I
þessum hópi eru Rogge, Visser,
Berkulin, Maaskant, van de
Kop og van Munster, Einkum
fannst mér mikiö til verka
Berkulins og van de Kops koma,
sökum einfaldrar Utfærslu og
skýrra hugmynda.
Nokkuö sér á parti stendur
svo Douwe Jan Bakker meö
mjög sérstæöar vinnuteikn-
ingar, prójekt aö skreytingu
fyrir Tækniháskólann Twente. I
þessum undirbUningsteikn-
ingum frá 1972-73, er likt og
ÁSKELL OG AÐRIR GESTIR
Ansi var gaman að fá plötuna
hans Askels Mássonar á fóninn
hjá sér. Þar fór saman afburöa
flutningur, góö upptaka og þaö
sem mestu skiptir: býsna
áhugavert efni.
Perluband
Það er best að vera ekki meö
neina hræsni, „Barnalögin”sex
eru langfallegasti partur
plötunnar. Ég sá einhversstaöar
skrifaö, aö Askell mundi þar
nálgast Jórunni Viðar i þvl, að
eftir nokkurn tima færi fólk al-
mennt aö halda, aö þetta væru
þjóðlög. Þessu er ég mjög sam-
mála. Og öllu lengra er ekki
unnt aö ná i þessari tegund tón-
listar. Þaö hjálpar vitáskuld til,
hversu frábærlega þau Manuela
Wiesler og Reynir Sigurösson
fara meö lögin á flautuna og
vibrafóninn. En hversvegna aö
kalla þetta barnalög? Þessar
litlu perlur eru fyrir fólk á öllum
aldri. Svona flokkaskipting er
samskonar vitleysa og „lög
unga fólksins” i Utvarpinu. En
þótt þessi lög taki ekki yfir
nema einn fjórða hluta allrar
plötunnar, þá væri hUn eiguleg
vegna þeirra einna.
Grunnskóli
En endaþótt þessi lög láti
fegurst i eyrum meöaljónsins,
þá eru aörir þættir plötunnar
lika furöuskemmtilegir. Og þeir
munu vera allaögengilegur
grunnskóli i svokallaöri nUtima-
tónlist fyrir fólk, sem af forvitni
langar aö kynna sér, hvort yfir-
leitt geti nokkuö veriö i þaö
fyrirbæri variö. En sllk viðleitni
á ekki margra kosta völ, nema
viljinn sé þvi ákafari. Þættir um
þessa mUsik i Utvarpinu veröa
einatt fyrir baröinu á margs-
konar heimilisamstri. En á
ýmsa hluta plötunnar er hægt aö
hlusta þrásinnis, þegar næði er
til. Og þá fyrst er unnt aö dæma.
Ég hef aldrei skiliö alménni-
lega, af hverju veriö er að
semja tónverk sérstaklega fyrir
ákveöinn einleikara. Nema það
sé til þess aö viökomandi snill-
ingur telji sig þá siöferöilega
skuldbundinn til aö leika þetta
verk ööruhverju opinberiega.
Og menn vita svosem dæmi
þess.
En þannig er fariö um bæöi
Itysfyrir ManUelu og Blikfyrir
Einar Jóhannesson klarinett-
leikara. Og vissulega skila bæöi
þessum tileinkunum sinum meö
list og kunnandi.
Hiö fyrrtalda á aö vera i
tengslum viö forngrisku sögnina
um Itys, sem er einskonar
skástæöa viö okkar Atlakviöu.
Óhugnanlegasta sameiginlega
minniö er, aö faöir er látinn éta
slátur sona sinna. Menn geta
spreytt sig á þvi aö lesa söguna
og dæma svo um, hvort þeim
Askatli og meistara ManUelu
tekst aö tUlka hana i tónum. Þaö
er mjög einstaklingsbundiö,
hvaö menn eru næmir á þvíum-
likt.
Blik er hinsvegar tónræn
tUlkun á glömpum og gárum á
vatni plUs öörum tegundum
blika. Og þar hygg ég að flestir
geti fundiö vissa samsvörun
meö góöri hjálp Einars.
Nýlistasafniö er komiö heim á fornar slóöir
Bakker sameini itarlega vinnu-
teikningu og sjálfsprottiö hug-
myndariss.
Undafarinn áratug hefur
vegur teikningarinnar fariö
vaxandi. A sama tima hefur hiö
fullmótaöa listaverk nokkuð
giataö sinu fyrra gildi. Ahersla
er lögö á hugmyndina fremur en
Utfærslu hennar. Enginn efni-
viöur tekur pappirnum fram
þegar Utlista þarf hugmynd og
hugmyndin getur svarað fagur-
fræöilegum kröfum
áhorfandans, án þess aö vera
færö i fullkominn bUning. Hver
dáist ekki aö flugtækjum
Leonardos, þótt þau hafi aldrei
komist lengra en á pappirinn.
Þetta sérstæöa gildi teikn-
ingarinnar uppgötvaöi svo
Marcel Duchamp um fjögur
hundruð árum siöar þegar hann
vann aö Stóru glermyndinni frá
1913-23. Þvi má segja aö hinir 12
hollensku listamenn sem sýna i
Nýlistasafninu, byggi á gömlum
merg þótt hugmyndir þeirra og
Utfærslur séu allt aörar.
Ég óska aöstandendum
Nýlistasafnsins til hamingju
meö þetta glæsilega hUsnæöi ag
vona aö komandi sýningar veröi
jafn athyglisverðar og þessi.
Askell Másson
Vatnsdfopinn/
Lagasafn/ itys/ Biik/ Héifió..
Manuela Wiesler. &naí .Jonanhessoii,
Áskell Másson. Röynir Siaurðssdh.
I spegli dropans
Vatnsdropinn tengist svo bæöi
sögn og vatni, semsé sögunni
um vatnsdropann eftir H.C.
Andersen. En hUn er á þá leiö,
aö galdrakarl er aö skoöa dropa
af gryfjuvatni i smásjá. Þar sér
hann hin ótótlegustu kykvendi,
sem rifast og bitast, togast og
snUast, rykkjast og hnykkjast,
hverfast um og éta hvert annað.
Hann býöur þá öörum galdra-
karli aö skoöa og geta uppá,
hvaö þetta sé. „Þetta er Kaup-
mannahöfn”, segir sá, „eöa ein-
hver önnur stórborg.”
Hér eru einvöröungu notuö
slagverk, sem þeir lemja Askell
og Reynir og reynast furöu-
miklir galdrakarlar.
Siöast á plötunni er Helfró,
sem er skynjanir höfundar milli
svefns og vöku og hugleiöingar
um þetta fyrirbæri milli lifs og
dauöa. I það eru brUkuö brot Ur
eldri verkum þessa 26 ára tón-
smiös, sem oss eru að visu
ókunn. (Slikt hið sama gerðu nU
bæði Handel og Rossini o.fl.).
Hér er einnig um slagverk ein
aö ræöa. A plötunni sem ég fékk
var þvi miöur galli i þvi miöju,
svo aö ég hélt nokkra stund, að
komiö væri yfir i endurtekn-
ingarmUsik. En sem betur fer
þurfti ekki annað en færa nálina
ögn til.
Gallinn viö endurtekningar-
mUsikina virðist nefnilega sá,aö
reynt er að fara i smiðju til
ýmisskonar tónvirkni meðal
„frumstæðra” þjóða, sem oft er
vissulega sefjandi og jafnvel
töfrandi, þótt hUn heyrist til-
breytingarsnauö. En gæfu-
munurinn er sá, aö sU mUsik
gegnir ætiö einhverju ævagömlu
náttUrlegu hlutverki, likt og t.d.
vinnusöngvar, og hefur raunar
meiri tilbreytni eftir ætlunar-
verki en i fyrstu viröist. Þaö má
bera þetta saman viö áherslu-
og blæbrigöin i rimnakveöskap
eöa færeyskum dansi eftir þvi
hvernig stendur á efninu i rim-
unni eöa dansinum. Þegar hins-
vegar menntuö og snjöll tón-
skáld Ur okkar heimshluta
reyna að semja i svipuöum stil,
veröur þaö einungis rótlaust,
órátíUrlegt, meiningarlaust og
leiöinlegt.
En Askell reyndist saklaus af
þviumliku.