Helgarpósturinn - 30.01.1981, Síða 2

2__________________________Föstudagur 30. janúar 1981 Hcp/rj^rpn^tl irínn
LANDSINS LJÓTASTI BÆR
Jeannine, Robert, Elisabeth, Cecilia:
Vísitölufjölskyldan á Vellinum.
Hvert er Ijótasta bæjarfélag á
tslandi? Enginn vafi. Það er
fyrsta þorpið sem útlendingar
sjá, — Völlurinn, eins og það er
kallað i daglegu tali þjóðarinnar.
A Völlinn vantar allt sem talið
hefur verið til prýði i þéttbýli hér-
lendis, engin fjöll eru i nágrenni,
engin höfn eða stöðuvatn, enginn
gróður annar en mosi og gras,
engin snotur hús. A Vellinum er
aftur margt til óprýði, húsin eru
mörg illa hirt að sjá, skemm-
urnareru stórar margar og flest-
ar Ijótar, staðurinn er veðraviti.
Þar er aldrei logn og oft rigning.
Þar er hinsvegar snyrtilegt.
Staðurinn er eins og nafnið,
heldur flatneskjulegur. Ég veit
reyndar ekki til þess að þetta
þorp heiti eitthvað sérstakt á fs-
lensku. Ef skrifa á einhverjum
sem þar býr, er Hklega best að
setja „Keflavfkurflugvöllur” á
umslagið. „Herstöð, Miðnes-
heiði” mundi sömuleiðis duga, og
jafnvel „US Naval Base”, en þá
erum við Ifka komin yfir I ensku.
Kannski heitir Völlurinn opinber-
lega „Keflavlkurflugvöllur”, og
ef svo er, þá er nafnið á bænum
jafnvel ennþá ljótara en hann
sjálfur.
Völlurinn er á engan hátt dæmi-
gerðurislenskur bær. Sumir efast
lika eflaust um að hann sé
islenskur, og ég er ekki nógu vel
að mér I slikum skilgreiningum
til að mótmæla af sannfæringu.
En hann er þó alltént á islandi.
Völlurinn er sjötta stærsta bæjar-
félag á landinu, stærri en Akra-
nes, Neskaupstaður, isafjörður,
Húsavík og Selfoss, svo nokkur af
stærri bæjarfélögunum séu nefnd.
Völlurinn er áreiðanlega
umdeildasta samfélag manna
hérlendis og þeir eru ófáir sem
vilja það Uti hafsauga. Þar búa
Bandarikjamenn, sem undan-
islenskan sveinstaula er hins-
vegar hvergi skjalfest.
Að sögn Sundin þykir mönnum
misgaman að eiga heima á Vell-
inum. Sumir hermannanna höföu
landið á óskalista sinum, til
dæmis Sundin sjálfur, en öðrum
finnst Island ekki beint spenn-
andi. Hann sagðist hinsvegar ekki
vorkenna neinum að dvelja þarna
i eitt til þrjú ár, þvi ef fólki leidd-
ist dvölin, gæti það sjálfu sér um
kennt. Herstöðin á Miðnesheiði
væri nefnilega ein allra fullkomn-
asta bandaríska herstöðin, hvað
varðar afþreyingu af öllu tagi.
Tækifærin skorti ei.
„Það eina sem við söknum
raunverulega að heiman eru
verslanamiðstöðvar, og matsölu-
staðir með hraðafgreiðslu.
Stelpurnar sakna þess llka mjög
að fá ekki MacDonalds ham-
borgara, sem var þeirra uppá-
hald”, sagði Jeannine Rainville,
húsmóðir á Vellinum, gift Robert
Rainville, sem þar gegnir her-
þjónustu. Þau komu til landsins i
fyrrasumar og ætla að vera hér ef
Guð lofar í þrjú ár.
Þau búa I einni húsalengjunni
sem blasir við þegar ekið er að
flugstöðvarbyggingunni. Þessi
hús eru hvert öðru lik, og heldur
ópersónuleg aðutan. Þegar inn er
komið er annað uppá teng-
ingnum, enda flytur fólkið sinn
eiginhúsbUnað með sér með tals-
verðri fyrirhöfn. Innandyra er
allt eins og á dæmigerðu
bandarisku heimili. Og þegar
Helgarpóstinn bar aö garði var
boðið uppá kaffi og heitt pæ, alveg
eins og vera ber. Takk fyrir það.
Þau hjónin sögðust ekki verða
áþreifanlega vör við að þau eru á
tslandi. „Viö borðum til dæmis að
öllu leyti samskonar mat og
heima, nema hvað við erum
aðeins byrjuð að prófa fiskinn.
Hann kaupum við i Keflavik”,
sagði Robert. „Okkur þykir hins-
vegar mjög gaman að ganga um
og skoða i búðarglugga, og sliku
er ekki að heilsa hér”.
Blaðafulltrúinn Mel Sundin tók
i sama streng, og sagði að flestir
nefndu þrennt, sem þeir söknuðu
mest að heiman. 1. Stórverslana.
2. „hrað-matstaða” (MacDon-
alds, Burger King osfrv.) 3. Nýs
efnis i sjónvarpinu.
Venjulegur dagur i lifi
fjölskyldu á vellinum er nákvæm-
lega eins og sami dagur i
Ameríku og reyndar ekki svo
mjög frábrugðinn islenskum degi
af sömu tegund. Robert Rainville
segist vakna klukkan 6.15 á
morgni hverjum til að fá sér
morgunverð. Hann drekkur
ávaxtasafa, og borðar oftast egg i
einhverri mynd (Bandarikja-
menn kunna óteljandi aðferðir við
að matreiöa egg, langtum fleiri
en við Islendingar) og fær sér
kaffi.
Klukkan sjö mætir hann til
vinnu, og hálf tólf er hann kominn
heim i mat, — oftast eitthvað
léttmeti. Klukkustund siðar er
hann aftur kominn i vinnu, en um
fimmleytiö er vinnudeginum lok-
ið. Robert vinnur á skrifstofu.
Þegar heim er komið fara flest-
ir úr einkennisbúningnum og
borða svo dinnerinn — myndar-
lega steik i flestum tilfellum. Þá
er komið að sjónvarpinu, og þvi
að koma krökkunum i rúmið.
Þrjú kvöld i viku fer Robert út i
einhverskonar félagsstarf. Hann
er til dæmis fyrirliði eins af
fjölmörgum Bowling-liðum stað-
arins, og hann safnar mynt sér til
ánægjuauka. Mel Sundin er
einnig virkur þátttakandi i
félagsstarfi eins og flestir á Vell-
inum. Hann er til dæmis i jeppa-
dellu félagsskap sem kennir sig
við Rocky Road. Það var nafn við
hæfi.
Jeannine vinnur heima, eins og
flestar eiginkonur á Vellinum.
Samkvæmt lögum vinna Islend-
tekningalaust hafa atvinnu sina
af hernaði, eða verkum tengdum
honum. Alls eru rúmlega fimm
þúsund manns búsettir innan
girðingarinnar sem umlykur
flugvöllinn — um þrjú þúsund
hermenn, og um tvö þúsund ætt-
ingjar, eða með öðrum orðum
makar og börn. Engir afar og
engar ömmur. Mjög fáir eru yfir
fimmtuguá Vellinum, vegna þess
að í Bandarlska hernum komast
menn á eftirlaun eftir 20 ára
starf, og þvi ná flestir i kringum
fertugt. Þar er þvi ekkert elli-
heimili.
Flestir staldra lika stutt við á
mælikvarða annarra þorpa á
íslandi, algengast er að hver ein-
staklingur sé hér i eitt til þrjú ár.
Ef hann, eða hún, er ein á ferð, er
timinn eitt ár, ef viðkomandi tek-
ur fjölskylduna með sér verður
hún að vera I að minnsta kosti tvö
ár, og getur verið þrjú. Þá fer
þetta fólk eitthvað annað, og get-
ur I flestum tilfellum litlu ráðið
þar um. Að vlsu fyllir það út óska-
lista, og sumir fá óskirnar upp-
fylltar, en enginn reiknar með þvi
fyrirfram.
Þéttbýliskjarnar af þessu tagi
eru sjálfsagt til annarsstaðar i
veröldinni, en varla viða. Þarna
á Miðnesheiðinni er litil Amerika,
afgirt og nánast algjörlega óháð
hinum ibúum landsins. Eina
nauðsynjavaran sem ekki kemur
beint frá Bandarikjunum, er
mjólk. Að öðru leyti gæti stöðin
verið nánast hvar sem er i heim-
inum, án þess að ibúarnir yrðu
varir við verulega breytingu.
Þama er horft á bandariskt sjón-
varp, hlustað á bandariskt út-
varp, borðaður annar matur en
annarsstaðar á landinu, börnin
ganga I bandarlska skóla, og þar
frameftir götunum. A þessu af-
markaða svæði er ótrúlega fátt
sem minnir á Island — i rauninni
bara veðrið og allnokkur fjöldi
verka- og iðnaðarmanna, sem þar
vinna á daginn.
Einangrunin á sér að sjálfsögðu
skýringar, bæði pólitiskar og
menningarlegar. Hún er meiri
hér, en i flestum hliðstæðum
bandariskum herstöðvum vegna
þess að enginn Islenskur her er
til. Víðast hvar annarsstaðar er
nefnilega talsverð samvinna inn-
lendra herja og þess bandariska,
sem aftur leiðir af sér annars-
konar samruna. Fjarlægðin við
Reykjavik — sem I augum
Bandaríkjamannanna er eini
raunverulegi bærinn i landinu —
er önnurástæða. Einástæðan enn
er sd að landinn hefur nokkra
andúð á kananum og sækist litt
eftir kunningsskap við hann, auk
þess sem einhverskonar hömlur
eru á ferðafrelsi þeirra. Reyndar
sagði Mel Sundin, blaðafulltrúi
hersins um þessar mundir, að
bandarikjamennirnir litu svo á að
þeir hefðu nánast ótakmarkað
feröafrelsi innanlands. Þær gætu
farið hvert á land sem er I frium
sinum, og talað við hvern sem er.
Sundin sagði að á sumrin notfærði
fólkið sér þetta óspart og
ferðaðist mikið.
ViðhorfBandaríkjamannana til
annarra ibúa landsins mótast af
svipuðum hlutum og viðhorf
þeirra til Bandarikjamannanna.
Við erum I þeirra augum ekki
nærri því jafn stórbrotið fólk og i
eigin augum. Við lýsingar á
þjóðinni er að visu notast við orð
eins og „nice, interesting,
friendly”, en einhvernveginn hef-
ur maður á tilfinningunni að þar
sé i bland á ferðinni hin þekkta
bandariska kurteisi, sem kald-
hæðnum mörlandanum finnst
ætið vera smjaður. Samskiptin
eru að minnsta kosti glettilega lít-
il. Þó hafa nokkrar islenskar
konur gengið aö eiga karla af
Vellinum, og um þessar mundir
búa þar á annan tug islenskra
húsfreyja. Að bandariskur kven-
hermaður hafi krækt sér I