Helgarpósturinn - 10.04.1981, Síða 4

Föstudagur 10. apríl 1981
—hetgarpásturinn.
NAFN: Sigurður Björnsson. STAÐA: Framkvæmdastjóri Sinfóníuhljómsveitar íslands.
FÆDDUR: 19. mars 1932. HEIMILI: Smáraflöt 17, Garðabæ.
HEIMILISHAGIR: Eiginkona, Sieglinde Kahlman og eiga þau tvö börn.
BIFREIÐ: Mercedes Bens árg. '72. ÁHUGAMÁL: Tónlist.
„Eg þoli ekki meðalmennsku”
Sinfónluhljómsveit islands þekkja allir af afspurn. En hve margir skyldu þekkja eitthvað nánar til
hennar eða jafnvel sækja hljómleika hennar reglulega? Það er ekki stórt hlutfali þjóðarinnar, hverju
sem þar cr um að kenna. Er þar um aö ræða menningi'rsnauöa Islenska alþýöu, sem lltur ekki við
klassiskri tónlist eöa iiggur vandinn hjá sinfónluhljómsveiitinni sjálfri. Eitt er þó ljóst, aö sá fámemri
hópur sem hlýöir á tónleika sinfónlunnar er óeölilega fámennur.
Sinfónian er rekin meö bullandi tapi og er hailinn m.a. borgaöur af rlkisiitvarpinu, sem einnig er rekiö
meö halla og einnig af rlkinu sem stundum er rekiö meö halla.Sumum þykir þaö allt of dýrt fyrirtæki,
aöhalda úti dýrri sinfóniuhljómsveit I jafnfámennu landiog öörum þykir þaö óeölilegt aö þaö sé rlkisút-
varpiö sem beri stóran skuldahala sinfóníunnar.
Siguröur Björnsson framkvæmdarstjóri Sinfóniuhljómsveitar tslands er i Yfirheyrslu.
Er ekki augljóst mál aö
sinfoniuhljómsveitin er i dag
aöeins hijómsvieit fárraútvaldra?
,,Ég get ekki séö aö hljómsveit-
in sé aöeins fyrir fáa útvalda, hún
er fyrir alla þjóöina. Hins vegar
i eru þvi miður allt og fáir, sem
1 nýta sér tækifærin til aö hlýöa á
hljómsveitina.”
Hvers vegna hlýöa svona fáir á
i hljómsveitina?
,,Ég álit aö fólk þekki ekki
nægilega vel til hljómsveitarinn-
ar. Sinfónian hefur i umræöum
um tónlistarflutning i útvarpi
t.a.m. veriö notuö sem eins konar
grýla og búiö er aö troða þvi inn i
almenning aö hljómsveitin sé
leiöinleg. En þegar fólk kemur
einu sinni, þá kemur þaö’. lang-
oftast aftur og aftur. Þá hef ég
einnig oröiö þess var, á feröum
sinfóniuhljómsveitarinnar úti á
landi, hve tónleikar hennar eru
velsóttir og vinsælir hvar sem
komið er og yfirleitt er spurt
„hvenær komiö þiö aftur?”.
En er þaö ekki óumdeilanleg
staðreynd I dag, aö þessi hópur
manna sem sækir sinfóniu-
tónleika, er eins konar „elita”
sem hljómsveitin leikur fyrir og
byggir sitt starf I kringum? Þetta
veröur sem sagt ekki köiluð
alþýöuhl jóms veit, sem allir
landsmenn hlýða stoltir á — er
^a,^>infóniuhljómsveit Islands á
aö vera fyrir alþýöuna, enda
borgar alþýöan þetta fyrirtæki.
Ég skal játa þaö, aö hér fyrr á ár-
um, var þaö ansi rikt sjónarmið,
aö hljómsveitin væri fyrir fáeina
útvalda eöa „elitu” eins og ú orö-
ar það og ætti raunar aö vera þaö.
í seinni tiö hefur hins vegar
hljómsveitin slegiö á léttari
strengi og valiö i auknum mæli
léttari verkefni, sem falla stærri
hópum i geö. Þetta hefur laðaö aö
nýja áheyrendur.
En eru ekki öfl innan
hljómsveitarinnar og i kringum
hana, sem berjast gegn öllum
breytingum I „léttari” átt?
„Þaö eru ekki öfl innan hljóm-
sveitarinnar, sem þannig eru
þenkjandi, en hins vegar eru
þrýstihópar utan hjómsveitarinn-
ar, sem hafa gagnrýnt talsvert
efnisvaliö i vetur — þetta léttara
efnisval, þvi i vetur voru farnar
aörar og nýjar leiöir, m.a. Vinar-
kvöld, óperur i konsertformi og
atriöi úr ameriskum söngleikj-
um. Sumum finnst slik verkefni
vera fyrir neðan viröingu hljóm-
sveitarinnar, en ég bendi á aö t.d.
ein frægasta hljómsveit i heimi er
einmitt óperuhljómsveit, þ.e.
filharmóniuhljómsveit Vinar-
borgar.”
Nú er sinfóniutónleikum jafnan
útvarpaö, en hlustendakannanir
segja klassiska tónlist ekki háa i
metoröum hjá hlustendum. Hefur
þú aöra sögu aö segja um
sinfóníutónleikana og hlustun?
Verður þú var viö viöbrögö hjá
útvarpshlutsendum?
„Nei, ég heyri þvi miður litil
viöbrögö. Annars vill þaö oft
veröa svo, aö maður heyrir of litið
frá þeim sem eru ánægðir, en of
mikiö frá hinum sem eru óánægö-
ir. Hinir ánægðu þegja þunnu
hljóöi.”
Eru nokkrar ánægjuraddir til?
„Já, já, þær eru margar — en
þvi miður lágværar. Þaö hefur
margoft komið fram, m.a. i
fjölmiölum, þegar almenningur
hefur veriö spurður, hvort hann
vilji halda úti sinfóniuhljómsveit
herlendis, aö þá eru nær allir sem
svara játandi. Þetta sýnir hug
fólksins til hljómsveitarinnar.”
Vill almenningur ekki
sinfóniuna aöeins sinfóniunnar
vegna og þá sem „status
symbol”, þvi ekki kemur fólk i
striöum straumum til aö hlusta á
hljómsveitina?
„Það er rétt, aö fólk á að nýta
sér betur tækifærið til aö hlýöa á
leik hljómsveitarinnar. En þaö
sama má ef til vill segja um
aösókn aö öörum menningar-
stofnunum.”
Hvcrs vegna gerir hljómsveitin
ekki meira af þvi aö skipta sér
upp og senda fámenna hópa
t.a.m. á vinnustaði til tónleika-
halds?
„Það hefur reynst dálitiö erfitt
aö skipta hljómsveitinni upp i
minni hópa, meöan hún er ekki
stærri. Strengjasveitin er t.a.m.
alltof litil i samanburöi viö
blásarana. Þar aö auki hefur
veriö haft samband viö nokkra
vinnustaði, en þeir ekki taliö sig
geta komið þvi: viö aö taka á
móti okkur. Aftur''á móti fór öll
hljómsveitin i 10 skóla og hélt
tónleika nú siðasta haust.”
Er eölilegt aö sinfóniuhljóm-
sveitin sé baggi á annarri menn-
ingarstofnun, þ.e. rikisútvarp-
inu?
„Rikisútvarpiö er jú aöili aö
hljómsveitinni og hefur rétt til að
útvarpa frá öllum tónleikjum
hennar endurgjaldslaust. Þá ger-
ir hljómsveitin einnig hljóöritanir
fyrir rikisútvarpiö, aöallega af
verkum islenskra höfunda.”
Engu aö siöur fylgir sinfóniunni
mikill aukakostnaöur fyrir rekst-
ur rikisútvarpsins. Er eölilegt aö
þiö hjá sinfóniunni séuö til trafala
eölilegum vexti og viögangi út-
varpsins?
„Sinfónían hefur veriö i fóstri
hjá rikisútvarpinu, þegar enginn
hefur viljaö hana. Otvarpiö hefur
tekiö hljómsveitina upp á sina
arma og séö sóma sinn i þvi aö
tryggja rekstrargrundvöll
hennar. Þessar tvær stofnanir
geta bætt hvor aðra upp á margan
hátt og samstarfið hefur veriö
meö ágætum.”
Samt hafa margir útvarps-
menn lýst þvi yfir, aö stóran hluta
fjárhagsvanda útvarpsins megi
leysa ef sinfónian er tekin af
heröum þess? Attu von á sam-
bandsslitum milli þessara aöila?
„Nei, ég á ekki von á
sambandsslitum milli útvarpsins
og sinfóniunnar. Ég hef hlerað aö
á Alþingi verði lagt fram
stjórnarfrumvarp um, aö ríkis-
útvarpið sjái um reksturskostnaö
hljómsveitarinnar að 25%.”
1 þessu frumvarpi sem þú nefn-
ir er gert ráö fyrir þvi, aö
sinfónian sjálf leggi aöeins fram
12% af heildarreksturskostnaöi.
Er þetta ekki hiægilega lág tala?
„Er til nokkuö menningarfyr-
irtæki i dag, sem hægt er aö reka
meö gróöa? Hvaö meö Þjóöleik-
húsiö, ýmis söfn, félagsheimili,
tónlistarskóla, iþróttahallir og
fleira og fleíra?”
Aöeins 12% er nú ansi litill hluti
af öllum kostnaöinum. Væri ekki
eðlilegra aö sinfóniunni væri gert
aö halda gangandi á eigin kostnaö
langtum stærri hluta heildarvelt-
unnar en þetta?
„Jú, ég tel aö sinfóniuhljóm-
sveitin gæti aukið tekjur sinar og
aösókn að miklum mun, ef aörar
leiöir væru farnar en tiðkast hef-
ur.”
Hvaða leiöir?
„Þaö er nú dálitið viökvæmt
mál á þessu stigi. Ég myndi t.d.
breyta efnisskránni, þannig aö
hún næöi til fólksins. Ég vil aukna
áherslu á annars konar tónlist, en
hingaö til hefur veriö talin
nauösynleg á sinfóniutónleikum.
Þá er ég þó ekki aö tala um
dægurlagatónlist, heldur létt-
klassiska tónlist.”
En veröur stefnunni nokkurn
tima breytt I þessum efnum eöa
öörum hjá sinfóniunni? Er ekki
sinfónian og öli hennar málefni
scm heilög kýr, þar sem engu má
breyta?
„Kannski er sinfónlan heilög
kýr hjá ýmsum þrýstihópum.”
Hvaöa þrýstihópa ertu alltaf aö
tala um?
„Þvi get ég ekki svarað, þá
verö ég hengdur.”
En þú ætlar aö sjá svo um aö
stefnunni varðandi sinfóniuna
verður breytt?
„Ef ég fæ einhverju ráöiö, þá
veröur henni breytt. Hljómsveitin
má ekki hjakka i sama farinu ár
eftir ár, hún veröur aö komast
upp úr meöalmennskunni, og
siöasta oröiö er skrifaö meö stór-
um staf hér á landi.”
Þú nefndir áöan aö þú ætlaöir
meö hljómveitina til fólksins i
landinu. Ætlar þú þá aö lækka
gæöastandardinn meö þvi aö láta
hljómsveitina leika léttari verk?
„Nei, ég ætla ekki á lægra plan,
heldurá þaö sem hærra er. Efnis-
val ræöur ekki fyrst og fremst
gæöum, heldur flutningur efnis-
ins.”
Ertu ekki að gefa þrýstihópun-
um langtnef meö þessum oröum,
eöa jafnvel stinga höföinu beint i
snöruna, sem þú varst rétt áöan
svo hræddur við?
„Þaö má vel vera, en það
verður þá bara aö hafa það. Ég
þoli ekki meöalmennsku. Ég hef
talsvert dvalist og starfað
erlendis og ég veit hvernig þar er
unnið og ég veit hvernig hér er
unniö.
Hefur ihaldsemi ráöiö rikjum
þar sem sinfónian er annars
vegar?
„Mér finnst rikja Ihaldssemi i
tónlistarmálum okkar Islendinga
almennt. Ég þekki vel til ýmiss
konar tónlistar og sinfóniuhljóm-
sveitina þekki ég vel eftir að hafa
starfaö sem framkvæmdastjóri
hennar á fimmta ár. Þaö er mjög
margt gott gert i tónlistinni hér á
landi, en þvi miður erum við
einnig aftarlega á mörgum
sviðum hennar. Og þar þarf aö
veröa breyting á. Hins vegar get
ég upplýst aö nær aldrei er leitaö
til min i þessu sambandi.
Hefur sinfónían efni á þvi aö
taka upp þennan fjölda
misþekktra erlendra stjórnenda
og sólóista á ári hverju. Hvers
vegna er veriö aö spreöa pen-
ingum i slikt, meöan hallinn er
jafn geysilegur?
„Viö spreöum ekki peningum i
útlendinga. Það er mikill mis-
skilningur. Þeir fá ekki aö jafnaöi
hærri laun, en kollegar þeirra
islenskir. Þýska sendiráöiö hefur
t.d. s.l. þrjú ár tvisvar sinnum
styrkt sinfóniuna um 30 þúsund
mörk i hvort skipti, þegar hljóm-
sveitin hefur leikiö undir hjá
þýskum óperusöngvurum. Mér
sýnist og aö á siöasta ári hafi
þessi erlendu samskipti kostáö I
kringum 40 miljónir af um 70
milljón króna veltu hljóm-
sveitarinnar. Ýmsir topphljóm-
listarmenn, sem hingað hafa
komiö hafa aöeins tekiö brot af
þeim fjárhæöum, sem þeir
annars fá fyrir sina konserta
erlendis. Þá eru þessar heim-
sóknir nauösynlegar til aö
fylgjast meö þvi sem er aö gerast
i þessum málum erlendis, fylgja
þeirri þróun og læra af gestum
okkar.
En sækja islenskir tónlistar-
menn utan sinfóniunnar, hljóm-
leika hljómsveitarinnar?
„Þaö er mjög misjafnt eftir
mönnum. Ég verö að játa aö
kollegar minir — söngvararnir —
sjást t.d. alltof sjaldan. Sömu
sögu má segja um islensk
tónskáld, þau sækja tónleika
hljómsveitarinnar mjög illa, en
kvarta þó mest i sambandi við
hana.” ■
Má ekki lita á þessa lélegu
mætingu tónskáldanna, sem
óopinber mótmæli vegna þess hve
hljómsveitin gerir litiö af þvi aö
leika þeirra verk?
„Það má vera, en þegar flutt
eru islensk verk, þá koma þeir
heldur ekki. Þaö er varla aö sjálft
tónskáldiö sem verið er að leika
verk eftir, komi. Þaö er aðeins
eitt islenskt tónskáld, sem er fast-
ur áskrifandi hjá sinfóniunni, tvö
eru boðsgestir og þrjú sem skrifa
tónlistargagnrýni. „En hvar eru
hinir niu?” eins og skráð er i ritn-
ingunni. Ef þetta áhugaleysi
þeirra eru þögul mótmæli, þá er
þetta alls ekki rétta leiöin.”
Nú eru margir á móti
sinfóniunni. Hún er gagnrýnd i
bak og fyrir, nágrannasveitar-
félögin vilja ekki veita henni fjár-
styrk. Ertu ekki að þreytast á
þe ssu þrefi og þessu eilifa
mótlæti?
„Nei, nei. Ég ætla ekki aö
gefast upp, heldur halda áfram
svo lengi sem ég hef tækifæri til
og mér er trúað fyrir þessu fyr-
irtæki. Ég mun berjast fyrir
framgangi hljómsveitarinnar á
öllum vigstöövum, þótt verið sé
aö hnýta i mig si og æ. Starfið hef-
ur gengiö mjög vel i vetur, betur
en oft áður og ég horfi með bjart-
sýni fram á viö.”
Hvenær ris sinfóniuhljómsveit
Islands upp úr öskustónni og
verður hljómsveit allra lands-
manna, sem allir landsmenn vilja
hlusta á?
„Ég vil nú ekki segja aö hljóm-
sveitin sé i öskustónni. Hér á
landi er ekki nein klassisk tón-
listarhefö, eins og viöa erlendis.
Þaö hefur alltof litiö veriö gert af
þvi i skólum, aö kenna börnum aö
hlusta á klassiska tónlist. Þegar
sú gjá hefur veriö fyllt, þá eykst
áhugi samhliöa þvi og matiö á
þessari tónlist breytist. Þá hef ég
von til þess aö hljómsveitin höföi
til mun stærri hóps en nú er og aö
hún verði hljómsveit allra lands-
manna.”
eftir Guðmund Árna Stefánsson