Helgarpósturinn - 16.04.1982, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 16. apríl 1982
helgarpásturinn
Eftir
Þorgrim Gestsson
Hannu Olavi Nyman og Jerzy Goldberg önnum kafnir viö aö gera viö reiöhjól Reykvikinga fyrir pásk-
ana.
Mynd: Jim Smart
Gyðingur og Finni
gera við hjólið þitt
Pólska, jiddish, hebreska, sænska og finnska
töluð á reiðhjólaverkstæði í Reykjavík
Undarleg eru örlög manna. Og þaö er
venjulegu fólki oft litt skiljanlegt hvernig llf
þeirra ræðst af óviðráðanlegum og jafnvel
löngu liðnum atburðum.
Það er til dæmis erfitt að sjá samhengi
milli brottrekstrar Gyðinga úr landi sinu
fyrir nærri 6000 árum annarsvegar og hins-
vegar einstæðrar móður i Finnlandi sem
kynntist islenskum manni fyrir um tuttugu
árum, og tveggja ungra manna sem stunda
reiðhjólaviðgerðir I Reykjavik.
Hið fyrra er kannski dálitið langsótt.
Engu aðsiður er Jerzy Goldberg Gyðingur i
húð og hár, fæddur og uppalinn i Póllandi.
Þaðan flúði hann ásamt foreldrum sinum
árið 1968, þá 13 ára gamall, og fjölskyldan
settist að í Sviþjóð sem pólitiskir flótta-
menn. Þar kynntist Jerzy islenskri stúlku,
og eftir niu ára dvöl i landinu flutti hann
hingað og hefur veriö búsettur á tslandi i
þrjú ár.
HannuOlavi Nyman kom til tslands með
móður sinni tiu ára gamail og heitir núna
Hannes Ólafsson og talar islensku eins og
hann hefði aldrei útfyrir landssteinana
komið. Jerzy talar líka Islensku og er i eng-
um vandræðum meö að tjá sig, þótt hann
tali dálitið sænskuskotið. Hann hefur lika
æfinguna i að læra tungumál. Auk pólsku
talar hann jiddish, hebresku, sænsku,
ensku — og islensku.
Það er reiðhjólaverkstæðið Hjólatækni
s/f, sem er rekið i bakhúsi neðst við Vita-
stíginn i tengslum við reiðhjólaverslunina
Orninn, sem tengir þá saman. Þar hafa þeir
félagar gert við reiðhjól i rúman mánuð, og
daginn fyrir skirdag lágu hjá þeim ein 40
hjól, sem áttu að sjálfsögðu öll að vera til-
búin fyrir páska.
—-Um leið og sólin fer að skina fyllist allt
af hjólum sem eiga aö vera til i hvelli, segir
Hannes, og þeir félagar taka sér smá hvild
frá störfum þrátt fyrir miklar annir og við
setjumst inn á kontórinn þeirra.
Bæta, pússa, bóna
— Það er stöðugur straumur til okkar’
meö allskonar smáviðgerðir, við erum
beðnir að bæta sprungin dekk og jafnvel
pússa og bóna. ökei, ókei, segjum við, en
það kostar hundraðkall, bætir Jerzy við, og
Hannes skýtur þvi inni, að fólk virðist vera
alveg hætt að gera við hjólin sin sjálft.
— Hér áður fyrr þegar maður var sjálfur
ungur vorum við stöðugt að pússa hjólin og
dytta að þeim. Nú virðist fólk alveg hætt að
nenna að standa i þessu sjálft, það kemur
til okkar þegar allt er komið I skrall og
verður svo hissa þegarþað sér hvað við-
gerðin kostar. En stór þáttur i verðinu eru
reyndar varahlutirnir. Þeir eru i hátolla-
flokki, þótt búið sé að fella innflutningstoll-
ana af hjólunum sjálfum, segir Hannes.
Af þeim hjólum sem fyrir liggja hjá þeim
félögum biða ein 20 eftir smáviðgeröum.
Fyrir páska bjuggust þeir varla við að
ljuka meiru, hin 20 hjólin sem voru meira
biluð yrðu að biða betri tima.
Og þrátt fyrir miklar annir i viðgeröun-
um hafa þeir i hyggju að veita meiri
þjónustu en bara viðgerðirnar. Þeir reikna
með að kaupa gömul hjól, gera þau upp og
selja þau siðan og benda á, að það geti oft
borgað sig fyrir fólk að selja gömlu hjólin
og kaupa ný i stað þess að kosta uppá þau
miklar viðgerðir. Og ofaná alltsaman hafa
þeir i hyggju að leigja út hjól i sumar til
fólks sem langar til að fara i hjólatúra án
þess þó að vilja endilega fjárfesta i nýjum
hjólhesti.
Hótað Síberíuvist
— Ensvo viösnúum okkur að ykkur sjálf-
um; hvernig atvikaðist það, að þið fóruð frá
Póllandi á sinum tima, Jerzy?
— Eins og þú veist var Gyðingum kennt
um hvernig fór i Tékkóslóvakiu 1968, og
næstu árin streymdu Gyðingar bæði þaðan
og frá Póllandi, ýmist til Bandarikjanna
Sviþjóðar eða Israel. Þegar herforingja-
stjórnin tók völdin i Póllandi var varla
nokkur Gyðingur eftir i landinu, og þar sem
þeir gátu ekki skellt skuldinni á þá urðu
þeir að nota verkamenn og Solidarnosc.
A sinum tima, þegar við fórum frá Pól-
landi, hafði pólska leynilögreglan komið
heim til min og tilkynnt, að ef við reyndum
að komast úr landi yrðum við send til Si-
beriu. Daginn eftir höfðum við okkur burt,
tókum einfaldlega lestina, fyrst til Vinarog
þaðan til Stokkhólms. Við gátum þetta
vegna þess, að við höfðum aldrei verið op-
inberlega pólsk, höfðum israelsk vegabréf,
þótt þá væru liöin 5965 ár siðan forfeður
okkar fóru frá Israel!
Það varð úr, að við settumst að i Sviþjóð,
og ég hef aldrei komið til Póllands siðan.
En eftir að foreldrar minir fengu sænsk
vegabréf gátu þau feröast til Póllands sem
Sviar, og gera það öðru hvoru.
— Hvernig likaði þér i Sviþjóð?
— Mér likaði ágætlega þar að mestu leyti.
En ég vildi ekki búa þar, það er of mikið af
„sósial”. Sviar nenna ekki að vinna, og
nenna alls ekki að vera i skitverkunum.
Það gera útlendingarnir hinsvegar, og um
tima hafði ég vinnu á fjórum eða fimm
stöðum i einu.
Mér likar ekki að lifa á tryggingum. Ég
vil vinna. Eiginlega er ég rafmagnstækni-
fræðingur og hef auk þesssveinspróf i vél-
fræði. En ég held ég hafi unnið öll störf sem
hugsanlegt er um ævina, nema ég hef
hvorki verið lögfræðingur né læknir! Ég hef
verið kjötiðnaðarmaður, bilstjóri, svo eitt-
hvað sé nefnt, segir Jerzy.
„Djöfuls útlendingur”
Hann er sestur að á íslandi, en vill ekki
vera islenskur rikisborgari. Hann er Gyð-
ingurinn Jerzy Goldberg og viil vera það
áfram.
— Nokkuð fundið fyrir þvi hér á Islandi,
að þú ert Gyðingur — útlendingur yfirleitt?
— Nei, alls ekki. Hér veit eiginlega eng-
inn að ég er Gyðingur, nema helst eldra
fólk, sem man striðstimann. A Islandi
skiptir ekki máli þótt þú sért útlendingur. 1
Sviþjóð ertu hinsvegar „djöfuls útlending-
ur” ef þú ert ekki Svii. Þeir hata útlend-
inga, þótt stundum sé hægt að koma þeim i
skilning um muninn á þvi að vera pólitiskur
flóttamaður.
Hannes er hinsvegar að heita má íslend-
ingur I húð og hár, eins mikið og nokkur út-
lendingur getur orðið.
Málið er hluti af sjálfum manni
— Ég held finnskunni ennþá. Ef menn
týna niður sinu eigin tungumáli er'eins og
hluti af þeim sjálfum deyi. En ég sé eftir
nafninu og vildi gjarna nota nafnið Hann-
es Ólafsson Nyman. Hluti af manni er fal-
inn í nafninu, þótt mitt hljómi meira sænskt
en finnskt.
Hannes fékkst til skamms tima við við-
gerðir á mótorhjólum og reiðhjólum, svo
þetta er honum ekki alveg ókunnugt.
— Hann er spesialisti i girum, hann veit
allt um girahjól, en ég er eiginlega lærling-
ur i þessu. Ég er hinsvegar skráður fyrir
fyrirtækinu, Hannes er bara vinnumaður,
en ég er forstjórinn, útskýrir Jerzy, þótt
augljóst sé, að á þessum vinnustað fer ekki
mikið fyrir stéttaskiptingunni. Þarna er
allt i bróðerni.
En hvernig lágu leiðir þeirra saman?
Hvernig spunnust þessir tveir örlagavefir
saman, annar austan frá Miðjarðarhafi i
gegnum Pólland, hinn frá Finnlandi?
— Við kynntumst i gegnum blaðaauglýs-
ingu, Orninn auglýsti eftir starfsmanni til
að vinnameðmér i þessu.og það varð úr að
við tækjum verkstæðið að okkur og veittum
Erninum viðgerðaþjónustu.
Þannig hljóðar hin einfalda skýring
Hannesará þessari undarlegu tilviljun, eða
hvað menn vilja kalla það.
Og þannig vildi það til, að pólski Gyðing-
urinn Jerzy Goldberg og Finninn Hannu
Olavi Nyman eru bókstaflega að drukkna í
reiðhjólum uppi á Islandi og mega ekki
eyða meiri tima i kjaftagang. t veðri eins
og var á miðvikudaginn fyrir páska eru
Reykvikingar alveg miskunnarlausir. Hjól-
in sin verða þeir að fá til að geta stundað
þessa nýju þjóðariþrótt sina, hjólreiðar i
góða veðrinu um páskana. En veðurguðirn-
ir voru aftur miskunnarlausir við þá. Sól-
skinsdagarnir urðu ekki margir að þessu
sinni. En sumarið er framundan og maður
hefur alltaf leyfi til að vonast eftir nokkrum
góðviðrisdögum i viðbót.