Helgarpósturinn - 16.04.1982, Qupperneq 15

helgarpósturinn Föstudagur 16. apríl 1982
15
GuOrún Jónsdólllr l Heiprpóslsvlólali
ttel aldrei ópoð körlunum meö
því aö sækjasl eilir hóum stööum
Viðial: hröslur ttaraldsson Myndír: Jim Smarl
Þegar listi Kvennaframboðs til
borgarstjórnarkosninga var birt-
ur, kom skipan efstu sæta mörgum
á óvart. Slúðurdálkar blaðanna
höfðu nefnt til ýmsa kandídata,
þekkt andlit úr fjölmiðlum og
menningarlífi. Þegar listinn svo
birtist eftir langa mæðu þurfti að
fara nokkuð niður eftir honum til
að f inna þessi þekktu nöfn, ef þau
var þá að finna á listanum.
Efsta sæti listans skipaði hins
vegar lítt þekkt kona, allavega
lítt þekkt á ritstjórnum blaðanna.
Guðrún Jónsdóttir heitir hún og er
félagsráðgjafi að mennt. Frá því
listinn var birtur haf a margir orð-
iðtil að spyrja hver þessi kona sé.
Fyrir hvað stendur hún? Hvað er
hún? Helgarpósturinn spurði líka,
— fyrst: hvaðan er hún?
— Ég er skaftfellsk i báöar ættir, fædd i
Vik i Mýrdal og alin þar upp til 14 ára ald-
urs, þegar fjölskyldan flutti til Reykjavik-
ur. Ég er komin af búandfólki, en faöir
minn var það sem nú myndi kaliast farand-
verkamaöur. Hann var til sjós á vetrum en
i brúarvinnu og ööru sem til féll á sumrin.
Til Reykjavikur kom ég áriö 1945 og þá
var skólakerfiö ööruvisi en
nú er. Ég fór ekkert f skóla fyrsta vet-
urinn en tók inntökupróf I Kvennaskólann
áriö eftir. Þaöan lauk ég landsprófi eftir
þriggja ára nám og fór svo beint I mennta-
skóla.
\ö vínnð með lólkí
— Og svo?
— Aö afloknu stúdentsprófi var ég óráöin
i þvl hvaö gera skyldi, en haföi þó einhverja
hugmynd um aö mig langaöi aö vinna meö
fólki. Ég komst á snoöir um aö i Sviþjóö
væri til fag sem héti félagsráðgjöf og sótti
um. En Sviarnir settu þaö skilyröi aö
maður yröi aöhafa reynslu af samstarfi viö
fólk af ýsmu tagi. Ég vann þvi á barna-
heimili i eitt ár áöur en ég fór utan.
Heim kom ég áriö 1957 og var þá eini út-
læröi félagsráögjafinn hér á landi. Það vissi
fyrst enginn til hvers átti aö nota mig, en
fljótlega fékk ég þó vinnu hjá Reykjavikur-
borg. Fyrst var ég i vélritun og spjald-
skrárgerö vegna mænusóttarbólusetningar
sem fram fór um þetta leyti á Heilsu-
verndarstööinni. Eftir fjóra mánuöi fór ég
svo aö vinna hjá Barnaverndarnefnd og
siðan hef ég unniö sem félagsráögjafi.
í Iðgregluhlulverki
— Hvernig var aö vinna aö barna-
verndarmálum á þessum árum?
— Þegar ég byrjaöi voru braggahverfin
og Höföaborgin enn viö lýöi og ekkert fariö
aö gera til aö rýma þau. Þarna bjó fólk sem
haföi oröiö undir i samkeppninni og átti i
miklum erfiöleikum. Þaö voru fá úrræöi til
aö leysa vanda þessa fólks og starfiö var
þvi frekar óyndislegt til aö byrja meö. Ég
lenti i einskonar lögregluhlutverki, þurfti
aö fylgjast meö fólkinu og sjá til þess aö
börnin byggju viö þolanlegt atlæti. Þaö var
ekki verið aö gera neitt átak til aö breyta á-
standinu svo vinnan var fremur dapurleg.
Þegar ég las bókina hans Sigurðar A.
Magnússonar, Undir kalstjörnu, fannst
mér alveg makalaust hve vel honum tókst
aö lýsa þessu samfélagi sem þarna þreifst,
en hann er aö skrifa um svipaðan tima.
Hann nær svo vel þessu algera vonleysi
sem þarna rikti.
Viö þetta vann ég til 1962 þegar mér
bauöst aö fara i námsferö til Bandarikj-
anna. Aö henni lokinni tók ég til starfa hjá
Sálfræðiþjónustu skóla sem þá var nýstofn-
uö. Þar var ég til 1971 en réöst þá til Barna-
vinafélagsins Sumargjafar þar sem ég
skipulagöi nýja innritunarmiöstöö fyrir öll
barnaheimili félagsins. Sú vinna var erfiö
þvi skortur var þá mikill á dagvistarrými
og biölistar langir. Eftir þvi sem ég best
veit hafa þeir litiö styst siöan, þaö hefur
gengiö hægt aö byggja upp dagvistarþjón-
ustuna I borginni.
Nú, áriö 1973 fór ég I framhaldsnám til
Bretlands og siöan hef ég unnið jöfnum
höndum við kennslu og ráögjöf, Núna er ég
I ársleyfi frá Æfingadeild Kennaraháskóla
Islands til aö koma upp eins árs viöbót viö
félagsráögjafardeild Háskóla Islands, en
hún á aö tryggja nemendum starfsréttindi.
Og þá ættiröu aö hafa ferilinn á hreinu.
vandamálalrœðí?
— Nú heyrast þær raddir stundum aö
félagsráðgjafar, sálfræöingar og viölika
stéttir séu fremur til ógagns en hitt, aö þær
búi fremur til vandamál en aö leysa þau.
Þú ert, vænti ég, ekki sammála þessu?
— Nei, mér finnst ég ekki fást viö nein
„vandamálafræöi”. En þaö sem gerist,
þegar fólk fer aö vinna aö félagsmálum, er
aö þaö kemst aö þvi aö þjóöfélagiö er ekki
eins fullkomiö og margir halda. Þaö hafa
alltaf veriö til vandamál en þegar þeim er
veitt athygli koma þau upp á yfirboröiö, þá
erekkilengurhægt aö fela þau. Raunar má
segja aö endanlegt markmiö félagsráö-
gjafar sé aö uppræta þörfina fyrir félags-
ráögjafa. En þaö viröist vera ansi langt I aö
sá draumur rætist.
Þaö er greiniiegt aö þær öru breytingar
sem oröiö hafa á gerö þjóöfélagsins gerast
ekki átakalaust, þær koma miklu róti á viö-
horf og lif fólks. Kröfurnar sem gerðar eru
breytast og þeim sem ekki geta uppfyllt
kröfur atvinnulífsins um afköst og vinnu-
tima er ýtt inn á stofnanir svo þeir séu ekki
til trafala fyrir þá sem hafa óskerta starfs-
getu. Þetta á viö unglinga og gamalmenni
sem ekki er hægt aö nota i þessu tækni-
vædda samfélagi. Þetta kallar á endur-
skipulagningu kerfisins þvi þróunin eins og
hún er getur ekki talist heillavænleg.
— En hvaö er þá til lausnar?
— Þaö þarf aö koma á annars konar þjóö-
félagi, sem tekur miö af fólki og þörfum
þess en ekki fjármagni og umsetningu.
Sumir segja aö þetta sé óraunhæft, þaö
skorti hina efnahagslegu undirstööu. Ég vil
spyrja á móti hvort þaö sé alveg gefiö aö
núverandi kerfi sé hiö eina rétta? Ég get
ekki bent á neitt ákveðiö kerfi sem hiö eina
rétta, en viö þyrftum stööugt aö vera aö
leita aö þvi. Kannski finnum viö þaö aldrei,
en viö veröum aö leita.
Þaö má lika spyrja i hvaö peningarnir
eru notaöir. Þaö eru til nógir peningar hér á
landi til aö koma upp sómasamlegri félags-
legri þjónustu. Þaö er ekkert lögmál aö
kerfið sé eins og þaö er, heldur getur fólk
haft áhrif á þaö.
Tveír heimar
— Nú eru félagsráðgjafar vel menntaö
fólk sem býr við efnahagslegt öryggi og á
fögur heimili. Geta þeir i raun veitt liösinni
fólki sem til þess leitar,fólki sem kannski er
á barmi örvæntingar vegna fátæktar.hús-
næðisleysis, menntunarskorts, óreglu
osfrv.?
— Þaö er mjög takmarkaö sem félags-
ráögjafi getur gert sem einstaklingur.
Hann getur reynt aö skilja samhengiö i
hlutunum, sett sig i spor sinna skjól-
stæöinga, rætt viö þá málin og reynt aö sjá
nýjar leiöir út úr þeim ógöngum sem þeir
eru i. En I raun eru þetta tveir heimar sem
mætast þarna eins og þú sagöir. Viö reyn-
um hvað viö getum aö setja okkur I spor
fólks sem er ráöþrota og eygir enga leiö til
réttlátara lifs. En félagsráögjafar og aörir
sem ekki eru fullkomlega ánægöir meö
þjóöfélagið ættu aö reyna sem hópur aö
breyta hlutunum, þannig aö aöstoöin sem
viö getum veitt hafi viötækari áhrif.
— Er ekki þrautalendingin oft sú aö
kaupa sér friö, aö sletta einhverjum
peningum i fólk og senda þaö svo burt?
— Það er ekki reynt nema ástæöa sé til.
En þaö eru margir hér i borg sem hvorki
hafa i sig né á og þeim þarf aö hjálpa. En
þaö er skammgóöur vermir að láta þetta
fólk fá peninga. Þaö sem vantar er aö fólki
sé veitt tækifæri til aö bera meiri ábyrgð á
lifi sinu, ekki sist i starfi.
Þaö er oft sagt aö borgin haldi uppi svo og
svo mörgum „iöjuleysingjum” og „aum-
ingjum” eins og gjarna er komist aö oröi.
Þetta er eölileg afleiöing kerfis þar sem all-
ir eru ekki jafn gildir. Þaö þarf engan aö
undra þótt einhverjir verði undir og þurfi
aöstoöar viö til aö fullnægja frumþörfum á
borö viö húsnæöi og mat. En þessi hópur er
tiltölulega mjög lítill hér I borg og hann fær
mjög lítið fé. Það er mikiö aðhald hjá boFg-
inni. Og það er ekki auövelt fyrir þetta fólk
aö taka viö aöstoöinni, þaö þarf aö afsala
sér sjálfsviröingunni og fær stimpil á sig.
Þaö er ekki lágt gjald.
Gaman að henna
-- Nú hefur þú snúiö þér meira aö kennslu
I seinni tíð,- af hverju?
— Ein ástæöan er sú aö vinna félagsráö-
gjafa er mjög slttandi, maöur finnur til
vanmáttar sins, eins og kom fram hér áöan.
Kennslan er i minum augum tilraun til aö
vinna fyrirbyggjandi starf. Ég reyni að
koma á framfæri minni reynslu við þá sem
eru aö hefja störf i þeirri von aö geta aukiö
skilning þeirra og útrýmt hugsanlegum for-
dómum.
— Og hefur þú haft árangur sem erfiöi?
— Þvi get ég ekki svaraö. Kénnari getur
ekki stjórnaö hugsunum nemenda sinna.
En hann getur velt upp sem flestum nýjum
flötum á tilverunni, vikkað sjóndeildar-
hringinn. Og svo finnst mér gaman aö
kenna.
— Meöfram öllu þessu fannstu þér tima
til aö stofna fjölskyldu.
— Já, ég fór aö búa þegar ég kom heim
frá Sviþjóö og á eitt barn. Ég hef veriö
heppin og haft frelsi til aö gera það sem mig
langaöi til. Fjölskyldan hefur tekiö tillit til
þess aö ég hef sérþarfir.
mii er pólilík
— Fram til þessa fer ekki miklum sögum
af póiitlskum afskiptum þinum.
— Ég hef alltaf veriö pólitisk þó ég hafi
ekki verið flokkspólitisk. Ég fæ ekki séö
hvernig hægt er aö vera ópólitiskur þvi allt
sem viö gerum I lifi okkar og umhverfi er
pólitiskt. A hinn bóginn set ég ekki jafn-
aöarmerki á milli pólitikur og fiokkspólitik-
ur og ég hef enn ekki fundiö þann flokk sem
ég á heima i.
— Þú hefur komiö viöa viö á vinnustöö-
um-, hvernig hefur þér fundist aö vera kona
á vinnustað?
— Þaö er oft æöi erfitt og alls staöar þar
sem ég hef veriö hef ég haft karlkyns yfir-
menn. Það er auövelt aö falla inn i kven-
hlutverkiö á vinnustaö, vera ekki meö upp-
steyt, vinna vel og samviskusamlega, og
finnast þaö sjálfsagt. Sums staðar hefur
veriö erfitt aö vinna, ég hef lent i árekstr-
um. Annars staöar hafa min sjónarmið
veriö virt og allt gengiö vel. Þaö hefur
kannski hjálpaö mér aö ég hef aldrei ógnaö
körlunum með þvi að sækjast eftir háum
stöðum. Mér hefur ekki fundist það eftir-
sóknarvert, ekki fundist þaö færa mér neitt
nýtt sem ég óska eftir.
Eifis og ég sagði áðan hef ég veriö heppin
meö vinnu. Ég hef alltaf unniö úti og þegar
mér hefur fundist ég vera stopp, ekki fund-
ist ég komast lengra i starfi þar sem ég er,
hefur mér veistauövelt aö skipta um vinnu.
Ég var þvi lengi þeirrar skoöunar aö kyn-
ferðiö skipti ekki höfuömáli um möguleika
fólks I starfi, konur gætu náð jafnrétti
svona privat. En meö árunum hef ég séö aö
þaö er ekki leiöin, aö einni og einni konu
takist aö ná þvl skásta út úr lifinu. Þaö eru
svo margar konur sem ekki hafa neina
möguleika. Samstaöan skiptir þvi sköpum
um þaö hvort okkur tekst að öölast sjálfs-
traust og aö viö gerum kröfu um aö okkar
sjónarmiö fái aö njóta sin.
— Og er Kvennaframboöiö rétta leiöin?
— Mér finnst þaö vera rétta leiðin hér og
nú. Þaö er engin endanleg lausn en kannski
skref til aö nálgast markmiöiö. Þetta er
ekki I fyrsta skipti sem konur taka höndum
saman, þær hafa stofnað mörg samtök allt
frá slöustu aldamótum sem mörg hver hafa
náö ágætum árangri. Kvennaframboðiö er
hins vegar frábrugöiö aö þvi leyti aö nú er I
fyrsta sinn reynt aö hafa kvennapólitisk á-
hrif.
— Er framboö til alþingiskosninga þá
ekki rökrétt framhald?
— Þaö held ég ekki. Borgarmálin skipta
svo miklu máli fyrir daglegt lif okkar. Þaö
gera þjóðmálin vitaskuld lika, en þar
fléttastsvo margt annaö inn i og fólk skipt-
irsér þar i fylkingar eftir öörum linum, þaö
fer meira eftir ákveönum málum. Ég hef
þvi ekki trú á aö framboö til alþingis kæmi
okkur til góöa. 1 þvi sambandi má benda á,
aö þaö skortir ekki á löggjöf um jafnrétti.
Þaö sem vantar eru framkvæmdir.