Helgarpósturinn - 30.04.1982, Blaðsíða 8

Blað um þjóðmál,
listir og menningarmái.
Otgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
AAagnússon.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðámenn: Guðjón Arn-
grímsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Gunnar Gunnars-
son og Þorgrímur Gestsson.
Oflit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt-
ir.
Dreif ingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Síðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8 - 10. Simar:
81866, 81741, og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Askriftarverð
á mánuði kr. 40.
Lausasöluverð kr. 12.
Loforö og efndir
Þá eru stjórnmálaf lokkarnir
búnir að dusta rykið af gömlu
kosningaloforðunum. Andstæð-
ingar eru nú harðlega gagnrýndir
og jafnvel rægöir vlðsvegar um
landið þvi eftir tæpan mánuð
veröur gengiö til bæjar- og sveita-
stjórnarkosninga og fólkið í land-
inu velur sér fulltrúa til næstu
fjögurra ára.
Kosningabaráttan hefur farið
róiega af stað og raunar virðist
sem bæjar- og sveitastjdrnar-
málaáhugi sé I lágmarki. Þeir fáu
kosningafundir, sem haldnir hafa
verið til þessa, hafa veriö fá-
mennir og umræöur litlar.
Ágreiningsefnin virðast einfald-
lega ekki vera fyrir hendi I þess-
ari kosningabaráttu.
Það er kannski ekki aö undra.
Það eru Iandsmálin, sem eiga hug
fólks. Kjarasamningar eru fram-
undan og óvenju hörð skot hafa
gengiö á milli hinna striðandi
afla. Nú gæti jafnvelsvo farið, að
ekki verði samiö fyrr en eftir
kosningar vegna afstöðu Vinnu-
veitendasambandsins til ályktun-
ar verkalýðsmálaráðs Alþýðu-
bandalagsins um að niðurstaða I
kjaradeilunum ráðist á kjördegi.
Það væri miður; eðlileg samn-
ingagerð á auðvitaö að fara fram
með eðlilegum hætti burtséð frá
kosningum og hnútukasti forystu-
manna á sitt hvorum væng
stjórnmálanna.
Helsti gallinn við slagorð og
kosningaioforð er sá, að hvorugt
er að marka. Þau loforð, sem
flokkarnir er nú mynda meiri-
hluta i Reykjavík, gáfu kjósend-
um sfnum fyrir kosningarnar
1978, hafa fæst komist i fram-
kvæmd. Það sama má segja um
öll loforðin, sem fyrrverandi
meirihluti gaf á árum áöur — eða
hversu margir hafa oröiö varir
við að græna byltingin hafi komiö
viö heima hjá þeim? Þetta vita
stjórnmálamennirnir auövitað
jafnvel og aörir borgarbúar. t
einkasamtölum tala stjórnmála-
mennum loforðin og stefnuskrár
flokkanna meö glotti, rétt eins og
þaö sé sjálfsagöur hlutur að þar
sé tómur lodda raskapur og
blekkingará feröinni. Kjósendur
vita þetta og þvi fer sem fer:
flokkarnir missa stöðugt tiltrú
fleiri kjósenda og áhuginn á borg-
ar-, bæjar- og sveitarfélagsmál-
efnum fer stöðugt minnkandi.
Þaö er sami rassinn undir þessu
öllu, segir fólk af biturri reynslu.
Undanfarin fjögur ár hafa
Alþýðubandalag, Framsóknar-
flokkur og Alþýðuflokkur fengið
tækifæri til að spreyta sig við
stjórn höfuðborgar tslands. Var
timi tii kominn, segja — og sögðu
— ýmsir, eftir hálfrar aldar sam-
felldan valdaferil Sjálfstæðis-
flokksins i" Reykjavik. t Helgar-
póstinum I dag er gerð tilraun til
aö meta árangur samstarfs þess-
ara þriggja flokka i meirihlutaað-
stöðu i borgarstjórn mcö því að
bera saman loforð og efndir á
samstarfssamningnum, sem
flokkarnir kynntu borgarbúum I
júnf 1978. Niðurstaðan gæti orðið
sú, að vinstri meirihlutinn hafi
staðið sig framar vonum þótt
margt hafi fariö á annan veg en
lofað var. En það verður heldur
ekki séð, að mannlif i borginni
hafi breyst svo mikið til hins
betra að það skipti sköpum fyrir
heilloghamingju borgarbúa.
Börn og bura
Sumarið og snjórinn eru
komin. Sumarið kom fyrir
nokkrum dögum, snjórinn I
gær. Mikið ofsalega uröum
við stúrin. Það hefur nefni-
lega verið svo gott veður
uppá siökastið, sól og hlý-
indi — og svo er allt I einu
kominn snjór og manni
finnst að næsti vetur sé
strax byrjaður og það er
sko ekki góð tilfinning.
Nú er lokatörn i skól-
anum minum og skólum
Þessi ákvörðun var þó
ekki tekin vegna fundarins
hjá Junior Chamber á Eg-
ilsstöðum i gærkvöldi. Þar
var fulltrúum allra flokk-
anna boðið að koma og tala
máli sinu, þetta var nokk-
urs konar aöalæfing fyrir
framboðsfundi komandi
vikna. Ekki komst ég á
fundinn og mér var sagt að
ekki hefði allt þaö sem þar
var sagt verið þess virði aö
það væri skráð með gullnu
letriá purpura. Þar kom til
landsins og prófin i
iskyggilegri nánd. Vinnu-
timi kermaranna lengist
hægt og bitandi, frá sex,
átta timum upp i tiu, tólf,
fimmtán, sautján tima á
sólarhring. Vinnufélagar
sem voru hreystin og heil-
brigðin uppmáluð fyrir
tveimur vikum lfta nú út
eins og kinverska konan
sem sýnd var i' sjtínvarpinu
um daginn af þvi að hún
haföi geymst furðu vel i
þrjú þúsund ár eða meira.
Og þegar viö erum búin
meö okkar törn taka bless-
uð börnin við og standast
prófin (vonandi öll) — eöa
falla.... Og þá kemur sum-
arið og snjórinn bráðnar
væntanlega og hverfur úti
hafsauga og þá ætla ég aö
flytja suður og kveöja
Austurlandið — hvort sem
það á nú fyrir manni að
liggja að koma hingað aft-
ur einhvern tima — eða
ekki.
dæmis fram hjá mörgum
frambjóðendum að dag-
vistarstofnanir fyrir börn
væru neyðarúrræöi — hið
æskilega væri að öll börn
væru heima hjá foreldrum
sinum (les. mæðrum) á
daginn. Alveg finnst mér
það hreint ótrúlegt hvaö
menn geta enst lengi til að
hafa þessa klausu yfir.
Kona nokkur sagði viö
mig um daginn aö Egils-
staðir heföu stækkað og
breyst svo ört siöustu árin
að það væri erfitt að henda
reiöur á þessum ósköpum.
— Þegar ég kom hingaö
fyrir tiu árum, sagði hún,
þá vann varla nokkur
kona úti. Núna vinnur
meira en helmingur kvenn-
anna hér úti og hinar passa
börnin fyrir þær.
Mér fannst þetta nokkuð
vel sagt vegna þess að
svona er málunum háttað i
dagvistun barna hér á Eg-
ilsstööum. Hér er ágætur
Föstudagur 30. april 1982 Hp/fjarpncztl /fýT?n
leikskóli sem er að visu
mjög fjársveltur, en hann
tekur við börnum sem orö-
in eru tveggja ára og vistar
þau hálfan öaginn. Ekkert
dagheimili er á staðnum.
Þetta þýðir það aö einstæð-
ar mæöur eða konur sem
þurfa dagvistun allan dag-
inn veröa aö leita til dag-
mamma. Stundum hafa
fóstrurnar á leikskólanum
lika veriö svo góðviljaðar
að leyfa börnunum að vera
bæði fyrir og eftir hádegi,
hin lukkulega móöir hleyp-
ur þá og nær I barnið/börn-
in i hádeginu, gefur þeim
aðborða,kemurþeim aftur
I leikskólann og hleypur
svo aftur i vinnu sina.
Og þessi staða hefur
ekki komiö örfáum sinnum
upp. Konur hér i þorpinu
eru aðalvinnuaflið i verk-
smiðjunni Dyngju, á
heilsugæslusviöinu, I versl-
unar- og þjónustustörfum,
skólakerfinu o.s.frv. Þess-
ar konur eiga börn og þurfa
vandað og fallegt dagheim-
ili með góðu og menntuðu
starfsliði.
Það var gerð könnun á
þörfinni fyrirdagvistunhér
fyrir nokkrum árum en hún
var svo slælega unnin og
þátttaka svo lítil að hún er
alls ekkimarktæk. Engu að
siður er alltaf visað til
hennar um það að enginn
þurfiá dagheimili að halda
á Egilsstöðum.... enda er
best fyrir börnin að vera
heima hjá sér og neyðarúr-
ræði aö hafa þau á dagvist-
unarstofnunum.
V issulega væri það
yndislegt ef foreldrar gætu
leikið við börn sin til skiptis
allan daginn, hoppað og
skoppað með þeim um
þorpið og lifaö af hálfsdags
launum meö pompi og
prakt.Ogenginn ber á móti
þvi heldur að börn hafa
verulega vont af þvi að
vera 9-10 tima daglega á
fárvondum bamaheimil-
um. Hins vegar er það lika
ljóstaðhæfileg dvöl á góðu
barnaheimili er mun betra
fyrir barnið en útigangur
eða stressaöur þeytingur á
milli staöa allan daginn.
Og, þvi miöur, lifir ekki
nokkur maöur á hálfs dags
launum og fáir á heils dags
launum i þessu landi. Viö
veröum að vinna fyrir
brauði okkar og barnanna
— hversu grábölvað sem
okkur þykir það.
Þetta vita nú eiginlega
allir og hafa alltaf vitað —
nema hreppsyfirvöld. Og á
meðan háttvirtir frambjóð-
endur hafa það yfir rauna-
mæddir aö dagvistun sé
neyöarúrræði fyrir börnin
— halda þeir kannski
að þeir séu að spara pen-
inga. Þaö eru vissulega rök
i málinu — en ekki nógu
sterk fyrir þá sem vilja alls
ekkiláta spara á börnunum
sinum.
Menu a la Þórbergur
Sumardagurinn fyrsti
var haldinn hátiðlegur fyr-
ir nokkrum dögum, meö
tilheyrandi lúörablæstri og
skátaskrúögöngum, dagur
sem kemur ágætlega upp
um áskapaða bjartsýni
þjóöarinnarsemyfirleitt er
vandlega falin með löngum
andlitum og dæmalausum
mæðutón. Hverjir aðrir en
laumu-optimistar myndu
fagna sumri á tima, þegar
vist er að sumarið á enn
langt i land með að sigra
slyddur og vetrarveður?
Undanfarið er ég svo-
litið búin að vera að grúska
i gömlum blöðum og viö
slikt rifjast auövitað upp
minningar. Þaö er skritið
að skoða sjálfa sig, kunn-
ingjana og umhverfið
svona afturábak. Ýmislegt
er öðruvfsi en fyrir fjórtán
árum og það sem maður
taldi algildan sannleik fall-
iö I gleymsku. Og mikið
hefur Reykjavik breyst.
Eitthvaö rámar mig í, að
um þessar mundir (eöa
var þaö heldur seinna?)
Birgir Slgurðsson— Heimir Pálsson— Hrafn Gunnlaugsson — Jón Bald
vin Hannibalsson — Jónas Jónasson — Magnea J. Matthiasdótf ir — Slg-
urður A. Magnússon.
Hringborðið
I dag skrifar: Magnea J. AAatthlasdóttir
£g var lika að glugga i
Þórberg, bók sem heitir
Frásagnir og hefur inni að
halda gagnmerkan kafla
um Reykjavik á sfðara
helmingi nitjándu aldar,
þeas. fyrir svona hundrað
árum. Þar er ýmislegur
fróöleikur um daglegt lif,
klæöaburð, lifnaöarhætti,
hreinlæti, mataræði — ég
tel ekki fleira. Ég hafði
ekki sfst gaman af aö velta
fyrir mér mataræöinu og
ýmsu i þvf sambandi: hinir
mjólkurþambandi Reykvik-
ingar byrjuöu tilamynda
ekki að drekka mjólk
(svona almennt) fyrr en
um aldamótin en drukku
afturámóti brennivin i
stórum stíl, aö minnsta
kosti karlmennirnir, og
voru vist sfður en svo
skárri en á okkar timum.
Það er lfka fróðlegt að sjá
1 matseðil vikunnar hjá
þokkalega stæðum
iðnaðarmanni — ætli ein-
hverjum þætti þetta ekki
einhæft fæði? Ég tek mér
það bessaleyfi að éta
þennan seöil upp eftir Þór-
bergi:
A sunnudögum kjöt-
meti: saltkjöt eöa hangi-
kjöt eða rjúpur og oft
sagógrjónavellingur. A
mánudögum var soðning,
ný eða söltuð, og kartöflur,
brætt smjör út á og
mjólkurvellingur úr trei-
kvartgrjónum. Hálfgrjtín
þóttu ómeti. Stundum hris-
grjónagrautur með mjtílk
út á. A þriðjudögum voru
baunir og kindakjöt eöa
kjötsúpa. Kaffi á eftir. A
miðvikudögum var sami
matur og á mánudögum. A
fimmtudögum var ein-
hvers konar kjötmatur, gat
verið saltkjöt og rtífur,
figgasi, ragú eöa kjöt i
karri. Hrisgrjónasúpa með
sveskjum, ediki og sykri i
og litið eítt af sætsaft til að
taka af henni vatnslitinn. A
föstudögum var sami
1 matur og á þriðjudögum. A
laugardögum var oft sami
matur og á mánudögum, en
stundum þó steiktur blóð-
mör. — Og hefur eflaust
þótt flott, ekki sist fátækl-
ingum, sem bjuggu við
miklu lélegri kost og fengu
margir ekki kjöt allan
veturinn, eða i besta falli
blóðmörssneið.
Ég ætlaöi vist að segja
eitthvað fallegt um vorið,
það var að minnsta kosti
meiningin þegar ég settist
við ritvélina og jafnvel að
hugga vinkonu mina með
vetrarsvartsýnina og aðra
sem ámóta er statt fyrir.
En vinnuborðið mitt
stendur við glugga og rétt
þegar ég byrjaði að stara
þar út til að fá innblástur-
inn fræga tók að snjóa.
Hann verður eflaust (vona
ég) horfinn i kvöld en ein-
hverra hluta vegna færir
það veturinn nær en vorið
fjær. Vorpistillinn verður
vist að biða heldur lengur.
En gleðilegt sumar samt...
Þó finnst-mér óumdeilan-
legt að það sé komiö vor —
grasið er farið að grænka,
stöku blóm búið að skjóta
upp kollinum, fuglarnir
láta heyra til sin á ótrúleg-
ustu timum sólarhrings og
stundum er meira aö segja
dálitið hlýtt. Ég er búin að
vera ágætlega ánægð með
að vita af nálægð þessarar
árstiðar, þar til vinkona
min hringdi i mig f gær til
að ræða málin og skaut þvi
eymdarlega inn á milli
frétta, að nú væri orðið
stutt i veturinn. Ég hváði,
hugsaði mig svo um og sá
að þetta var ekki fjarri lagi
hjá henni. Raunar er ekk-
ertlangtf veturinn og ef úti
það er farið bara átta mán-
uðir til jóla. Sem er auðvit-
að enginn timi. Hann ku
ráðast af sjónarhóli hvers
og eins.
hafi mér fundist hún dauð-
ust af öllu dauðu, bæði stif
og grá. Ftílk spariklæddist
gjarna áöur en þaö fór I bæ-
inn og það helst ekki nema
til brýnna erinda. Mennta-
skólastrákar voru i jakka-
fötum og meö bindi i skól-
anum, stúlkurnar helst
stifmálaðar og ípilsum. Og
svo fór klæðaburöurinn aö
stokkast upp og verða
frjálslegri, sömuleiöis
finnst mér samskipti fólks
og lifsskoðun. Miðbærinn
lifnaði við og meira var á
seyði. Ef til vill stafar þetta
að einhverju leyti af þvi, að
fólk fer frekar utan en áð-
ur, kynnist anda erlendra
stórborga, kann vel við
eitthvaö sem þaö sér eða
upplifirog vill gjarna flytja
með sér heim. Eða er þetta
kannski bara eðlileg þróun
i bæ, sem er hættur að vera
bær og orðinn borg?