Helgarpósturinn - 15.12.1983, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
300 - 600 krónur upp úr vasa sjúklings á dag. Það vill Matthlas aö minnsta kosti.
i'l
Tak sæng þína og borgaðu!
Fyrirætlanir ríkisstjórnarinnar um 300
milljón króna lækkun á útgjöldum lífeyris-
og sjúkratrygginga, meðal annars með þeim
hætti að láta sjúklinga taka þátt í sjúkrahús-
kostnaði sínum, voru kynntar af formanni
fjárveitinganefndar á þriðjudag. Snarpar
umræður spunnust á alþingi um þessar til-
lögur, enda ganga þær í berhögg við ára-
tugalanga hefð sem skapast hefur með því
að sjúkrahúskostnaður fólks hefur hingað til
verið borgaður að öllu leyti úr sameigin-
legum sjóðum landsmanna.
Frumvarp um þessa prinsippbreytingu í
sjúkrahúskerfinu verður að öllum líkindum
lagt fram á alþingi í lok janúar á næsta ári,
en það hefur verið í smíðum í heilbrigðis-
ráðuneytinu um alllangt skeið.
Tillögur ráðuneytisins fela það í sér að
sjúklingar sem leggjast inn á sjúkrahús,
greiði allt að 600 króna gjald í tíu daga að há-
marki á hverju ári, auk þess sem einstakling-
ar greiði ákveðið hlutfall af kostnaðarverði
iyfja og sérfræðiþjónustu. Elli- og örorkulíf-
eyrisþegar svo og börn yrðu þó undanþegin
sjúkrahúsgjaldinu, og óbreyttar reglur giltu
um sjúklinga sem nota Iyf til langframa hvað
lyfjakostnaðinum viðkæmi.
Þessar tillögur hafa verið feðraðar
Matthíasi Bjarnasyni heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðherra. Hann segir við HP að
þær séu vænsti kosturinn til að mæta þeirri
„gríðarlegu útþenslu" sem hann telur hafa
verið á heilbrigðiskerfinu á síðustu árum.
Matthías segir: ,,Með minnkandi þjóðar-
framleiðslu verður að reyna að minnka út-
gjöld ríkisins. A ríkisspítölunum verður
þetta annaðhvort gert með því að draga úr
allri þjónustu við sjúklinga, eða að lækka
útgjöld með ítarlegum sparnaði sem gengur
þó hvergi á umfang starfseminnar. Við
höfum valið síðari kostinn, en þar sem hann
sparar einn og sér ekki nóg að okkar mati,
var eina Ieiðin að finna nýja tekjustofna. Úr
varð að við gerðum tillögur um vægt gjald
sem sjúklingar þurfa að greiða fyrir sjúkra-
húsvist sína.
Þetta gjald er að mínu mati ekki ógn-
vekjandi fyrir þá sem þurfa að leggjast inn á
spítala. Þetta er ósköp svipað gjald og al-
menningur þarf að borga í tryggingar á bil
sínum svo það á ekki að þurfa að koma við
einn né neinn. Gjaldið er aðeins örlítið brot
af þeim kostnaði sem felst í því að vista einn
mann á sjúkrahúsi, sem sést best á því að
eftir sem áður verða 90% af kostnaðinum í
höndum þjóðfélagsins."
Þetta segir Matthías, en sá sem sat næstur
á undan honum á ráðherrastóli heilbrigðis-
mála er á allt öðru máli. Svavar Gestsson
telur þennan sjúklingaskatt fráleitan, sið-
ferðilega rangan, og muni flokkur hans berj-
ast af alefli gegn lögfestingu hans.
Svavar telur að þó svo þessar tillögur feli
í sér 300 milljón króna lækkun útgjalda í
heilbrigðiskerfinu, þá megi ekki kalla þær
neinar sparnaðarleiðir: „Með þeim er aðeins
verið að finna nýjan skattstofn, sjálfan sjúkl-
inginn. Það eru ýmsar leiðir færari og sýnu
eðlilegri í tekjuöflun ríkissjóðs en sú að ráð-
ast á veikt fólk. í þeim efnum á auðvitað að
taka af þeim sem eru aflögufærir, bæði af
heilsu og fjármunum. Ég get nefnt skatta af
verslunarhúsnæði, álag á ferðamannagjald-
eyri og veltuskatt af fyrirtækjum. Allt er
þetta betra en spítalaskatturinn.
Svavar heldur áfram: „Það sem er þó
kannski alvarlegast í þessum tillögum, er að
það „eru aðeins þeir ríku sem eiga að borga
gjaldið" eins og Albert Guðmundsson hefur
orðað það. Af þessu stafar náttúrlega gríðar-
leg niðurlæging fyrir þá sem minnst hafa
efnin. Maður sér fyrir sér framtíðina þar sem
sjúklingar verða flokkaðir eftir efnahag."
Ef þessar tillögur heilbrigðisráðherra ná
fram að ganga á alþingi og verða að lögum,
þykir næsta öruggt að tryggingafélögin í
landinu taki að bjóða sérstaka veikinda-
tryggingu fyrir þá sem einhverra hluta
vegna þurfa að leggjast inn á spítala. HP leit-
aðitil nokkurra tryggingaf élaga og kom f ram
að flest þeirra eru þegar farin að huga að
þessari tryggingu. Fyrirkomulagið á þessu
yrði' sennilega það að einstaklingur greiddi
ákveðið iðgjald á ári sem tryggði hann fyrir
tekjumissi og sjúkrahúskostnaði af völdum
slysa eða veikinda. Verð iðgjaldsins færi
alveg eftir því á hvaða aldri tryggjandinn
væri og hversu hætt honum væri við vfeik-
indum samkvæmt læknisvottorði. Að áliti
manna hjá tryggingafélögunum myndi ið-
gjald fyrir ungan og hraustan mann kosta á
ári einhversstaðar í kringum 6000 krónur,
en fyrir eldri og veikbyggðari mann gæti
það hinsvegar farið upp í 14000 krónur á ári.
Þetta fyrirkomulag líkist að nokkru því sem
tíðkast í Bandaríkjunum, en þar þurfa sjúkl-
ingar eins og kunnugt er að borga allan sinn
eftirSigmund Erni Rúnarsson
sjúkrahúskostnað sjálfir, nema þeir tryggi
sig fyrir honum.
Við afgreiðslu fjárveitinganefndar alþingis
á tillögum heilbrigðisráðuneytisins um
lækkun lífeyris- og sjúkratrygginga með títt-
nefndum hætti, var leitað álits stjórnar-
nefndar ríkisspítalanna.
f þeirri nefnd sitja fimm menn og sam-
kvæmt því sem formaður hennar, Páll
Sigurðsson ráðuneytisstjóri í heilbrigðis-
ráðuneytinu, segir,voru þeir allir á móti því
af prinsippástæðum að komið yrði á fót
gjöldum sem sjúklingum yrði gert að greiða
við innlögn á spítala. „En þegar okkur var
gert ljóst að aðeins væri um tvo valkostið að
ræða; að draga annaðhvort úr þjónustu við
sjúklinga eða finna nýja tekjustofna, þá völd-
um við síðari kostinn af tvennu illu“, segir
Páll,
„Það er samt aumt að þurfa að fara þessa
leið, enda er sá höfuðgalli á þessu kerfi að
innheimta gjaldanna verður ákaflega fiókin.
Sennilega má búast við þvi að upp komi
vafaatriði um það hverjir þurfi að borga og
hverjir ekki, og líka má gera ráð fyrir að
koma þurfi til afborgunarskilmálar því ekki
er víst að allir geti borgað gjaldið í einu kasti.
Þetta gerir skrifstofuhald ríkisspítalanna
mun erfiðara en nú er, og hlutfallslega mjög
dýrt miðað við það sem mun innheimtast."
Það er einmitt þessi flókna innheimta sem
hefur tafið gerð frumvarpsins um sjúklinga-
skattinn: „Við höfum verið að reyna að finna
eins einfalda leið í þessu efni og hægt er“,
segir Matthías Bjarnason. „En hún er ekki
auðfundin. Frumvarpið verður vissulega
ekki lagt fram fyrr en hún finnst.“
Þess má í lokin geta að nýverið voru uppi
samskonar hugmyndir í Bretlandi um
lækkun útgjalda í heilbrigðiskerfinu, en þar
strandaði hún vegna þeirra erfiðleika sem
menn sáu fram á að yrðu samfara innheimtu
gjaldanna og efnasemda sem upp kæmu um
það hverjir ættu í rauninni að vera undan-
skildir þessum gjöldum.
Ekki er óeðlilegt að menn spyrji sig þeirrar
spurningar uppi á Islandi hvort tillögur
Matthiasar um þetta efni strandi á hinu
sama.
ERLEND YFIRSÝN
Schmidt les yfir hausamótum
ráðamanna í Washington
Mesti háskinn, sem nú steðjar að samstöðu
og þar með öryggi vestrænna þjóða, stafar
frá ríkjandi stjórn í Washington. Þessi er
dómur Helmut Schmidts, sem fram á þetta
ár var kanslari Vestur—Þýskalands. í erindi
yfir þýskum og bandarískum framámönnum
í Vestur—Berlín um mánaðamótin, kvað
hann upp áfellisdóm yfir þröngsýnni,
kreddubundinni og sjálfbirgingslegri afstöðu
ríkisstjórnar Ronalds Reagans til alþjóða-
stjórnmála og efnahagsvandans sem hrjáir
heimsbyggðina.
Schmidt flutti tölu sína við deild Aspen
stofnunarinnar í Vestur—Berlín, en hún er
kennd við samnefnda borg í Colorado. Þar
brýndi hann fyrir áheyrendum, sér í lagi
Bandaríkjamönnunum, að einhliða áhersla
Reagan-stjórnarinnar á hernaðarmátt
myndi leiða í ógöngur, nema hún yrði tengd
raunverulegri viðleitni til spennuslökunar
gagnvart Sovétríkjunum, til að komast að
samningum sem treysta frið til frambúðar og
til að koma á gróskuvænlegri skipan efna-
hagsmála í heiminum.
„Bandaríkin hafa ekki Iengur neina heild-
arstefnu“,sagði Schmidt, „þótt heimsástand-
ið breytist ört. þau hafa einvörðungu
hernaðarstefnu, og það er hörmuleg villa hjá
mönnum eins og Caspar Weinberger (land-
varnaráðherra), að halda að hún geti komið
í stað heildarviðhorfs".
„Við horfum upp á að hernaðarsjónarmið
eru látin ganga fyrir öllu öðru. Það er að
mínum dómi firra.
Það hefur ekki skeð síðan í Rómaveldi á
dögum Krists, að heimurinn sé svo efnahags-
lega háður éinu veldi, en þetta skilur ekki
stjórn Reagans, og sér því ekki, að hún hefur
sérstökum skyidum að gegna.
Bandaríkjastjórn sér ekki að risavaxinn
greiðsluhalli í Bandaríkjunum er að kyrkja
fjárfestingu í endurnýjun framleiðslutækja
um allan hnöttinn, og að atvinnuleysi hrjáir
allan hina iðnvædda heim.
Efnahagslegur háski sem vestrænum
heimi er búinn fervaxandi. Efnahagsþreng-
ingarnar standa fyrirsjáanlega fram á næsta
áratug, og fylgifiskur þeirra er pólitískt og
félagslegt umrót".
í viðtali við Henry Tanner frá Interna-
tio.nal Herald Tribune bætti Schmidt ýmsu
við það sem hann hafði að segja í erindi sínu.
Eftir þriggja áratuga þingmennsku og
sextán ára ráðherradóm, þar af nær fullan
áratug í embætti kanslara, hefur Schmidt
ákveðið að láta af stjórnmála.baráttu í flokki
sósíaldemókrata. Schmidt er dáður langt
umframaðra vestur þýska stjónmálamenn,
og skoðanabræðrum jafnt og andstæðigum
ber saman um að snjallasta ræða á ferli hans
hafi verið svanasöngurinn á flokksþingi
sósíaldemókrata, þegar hann varði í síðasta
mánuði þá afstöðu sína, að ganga í berhögg
við yfirgnæfandi meirihluta flokksins og
greiða ekki atkvæði gegn komu meðal-
drægra, bandarískra kjarnorkuvopna til
Vestur—Þýskalands.
En hann gat ekki heldur greitt atkvæði
með tillögu Kohls kanslara um samþykki við
komu eldflauganna, af því þar var sagt,
ranglega að hans dómi, að Bandaríkin hefðu
lagt sig í framkróka að ná samkomulagi í við-
ræðunum við Sovétmenn í Genf.
Schmidt segist nú sjá þrjá vankanta á
ákvörðun NATÓ frá 1979, um að koma fyrir
meðaldrægum kjarnorkuvopnum til að
svara SS—20 eldflaugum Sovétmanna. Ekki
hefði átt að biða svona lengi með fram-
kvæmdina, ihuga hefði átt betur hvort
komast mætti hjá að koma fyrir Pershing—2
eldflaugunum og alls ekki koma þeim ein-
ungis fyrir í Vestur—Þýskalandi. Þar með sé
ýtt undir þá skoðun hjá Þjóðverjum, að litið
sé á þá sem fallbyssufóður.Ótti Þjóðverja dafn
ar„á blaðri í Washingl. um vinnanlegog tak
mörkuð kjarnorkustríð, sem Evrópumenn
skilja svo, að þau eigi að takmarka við
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Evrópu. Hr. Reagan stjórnar með sjónvarp-
inu, en það sést líka til hans í Evrópu“.
Ekki vill Schmidt áfellast þýsku friðar-
hreyfinguna, þótt hann sé henni ekki sam-
mála. Þar telur hann á ferðinni ungt fólk,
sem eigi margt ólært, en hafi lært þá lexíu,
að afar þess og feður hafi látið undir höfuð
leggjast að hindra keisarann og Hitler í að
ana út í tvær heimsstyrjaldir, og líti nú á það
sem sitt hlutverk að iáta einskis ófreistað til
að afstýra hinni þriðju.
En efst er Schmidt í huga einstrengings-
háttur og skilningsskortur valdhafa í Was-
hington. Hróplegt finnst honum, hvernig
tækifærið sem gafst í Póllandi var látið
ganga Vesturlöndum úr greipum. „Þið
(Bandaríkjamenn) hafið hrakið Jaruzelski,
mann sem leikur harmrænt hiutverk í at-
burðarásinni, yfir í sovésku herbúðirnar.
Jaruzelski tók við völdum til að afstýra
sovéskri innrás. Pólska kirkjan og páfinn
skildu þetta, en Bandaríkin skildu ekki neitt,
heldur heimta að allir séu annað hvort vinir
eða óvinir“.
Frá hreinu hernaðarsjónarmiði er her-
væðingarstefna Bandaríkjastjórnar röng,
segir Schmidt, og tekur undir með Robert
McNamara, að Vesturveldin eigi að efla svo
hefðbundinn hernaðarstyrk, að þau geti
neitað sér um rétt til að beita kjarnorku-
vopnum að fyrra bragði, ef í odda skerst. Þá
lendir ábyrgðin af fullum þunga á Sovét-
mönnum.
Sú stefna Bandarikjastjórnar, að afnema
herskyldu en ausa fé í kjarnorkuvopnakapp-
hlaup, er fásinna að dómi Helmuts Schmidts.
„Bandaríkin búa við varnarkerfi auðhyggj-
unnar. Hugmyndin er sú að þeim mun fleiri
dollurum sem eytt er, þeim mun meiri vörn
fáist í staðinn. Það er vitleysa að halda að
hergögn þýði varnir. Til þeirra þarf mann-
afla, baráttuvilja, þjálfun og búnað, í þessari
röð. Himinháar fjárveitingar vaxa Rússum
ekki í augum og halda ekki hið minnsta aftur
af þeim.
6 HELGARPÓSTURINN