Helgarpósturinn - 27.09.1984, Síða 16

Sigurður Ragnarsson, Jóhann Páll
Valdimarsson, Bryndís Dagsdóttir
og Þorvaldur Kristinsson fyrirfram-
an Forlagið: Nýtt útgáfufélag með
nýjar hugmyndir til lífgunartilrauna
við bókina.
Forlagið, nýtt útgáfufélag:
Gamall draumur
— segir Jóhann Páll Valdimarsson framkvæmdastjóri
Nýtt útgáfufélag, Forlagið, var
opnað formlega 14. september s.l.
Forlagið, sem er til húsa við Frakka-
stíg, var stofnað af hinum unga en
reynda útgáfumanni Jóhanni Páli
Valdimarssyni sem lengi hefur ver-
ið kenndur við Iðunni. Jóhann Páil
hefur einnig fengið í lið með sér
gamla samstarfsiiðið frá Iðunni: Sig-
urð Ragnarsson, Þorvald Kristins-
son, Bryndísi Dagsdóttur og Önnu
Gígju Guðbrandsdóttur sem öll eiga
hlut í hinu nýja Forlagi.
„Við munum koma þó nokkrum
bókum á markaðinn fyrir jólin,“
segir Jóhann Páll við HP, „en enn er
ekki tímabært að gefa upp titla.“
— Hvers vegna að stofna nýtt for-
lag á síðustu og verstu tímum bóka-
útgáfu?
„Mig hefur lengi langað til að
spreyta mig á eigin bókaútgáfu,"
segir Jóhann Páll, „og hef látið
gamian draum rætast. En það er
rétt — útgáfa og bókasölumál eru
komin í mikla og vonda blindgötu.
Við munum leita leiða út úr henni
og það er von mín að
Forlaginu auðnist það, t.d.varðandi
samskipti útgefenda og bóksala
sem hafa verið mjög slæm. Það er
brýnt verkefni að koma á góðum
samskiptum milli þessara aðila. Og
við erum með ýmislegt í
pokahorninu sem við væntum að
muni efla íslenska bókaútgáfu.
-IM
MYNDBÖND
Utangarðsmenn og andhetjur
eftir Ingólf Margeirsson
Hefð utangarðsmanna í kvikmyndasög-
unni er tiltölulega ung, andfélagslegar hetj-
ur skjóta fyrst upp kollinum að ráði á sjötta
áratugnum í amerískri kvikmyndagerð
(James Dean og fl.), í kjölfar æskubyltingar
og rokks. Bresk raunsæisstefna á sjöunda
áratugnum tók utangarðsmenn upp á arma
sína, sama gerðu franskir intelektúllar í
kvikmyndagerð á þeim tíma, uns varia varð
þverfótað fyrir andhetjum, meira að segja
góði gamli kúrekinn varð andfélagslegur í
spagetti-vestranum (Clint Eastwood). Eftir
stúdentabyltinguna, Víetnam og popp-
bylgjuna var fjandinn laus og það er ekki
fyrr en kemur inn í níunda áratuginn að
utangarðsmaðurinn er á undanhaldi, þótt
andhetjan sé orðin að hefðbundinni ffgúru
kvikmyndaiðnaðarins, sem aldrei mun
hverfa úr filmunni.
Karel Reisz heitir maður. Hann fæddist
árið 1926 í Tékkóslóvakíu, fluttist til Bret-
lands tólf ára og varð síðar meir frægur
kvikmyndaleikstjóri þar í landi og í Banda-
ríkjunum. Reisz hefur gert margar myndir
þar sem hetjan er utangarðsmaður, skóp
einmitt sínar fyrstu andhetjur í breskri
raunsæisstefnu sjöunda áratugarins, þótt
Reisz hafi aldrei verið nógu raunsær sam-
kvæmt stefnunni. (Saturday Night and Sun-
day Moming, 1960, Night must fall, 1964,
Morgan, a Suitable Case for Treatment,
1966 og ísadora, 1968.)
Reisz hefur einnig gert kvikmyndir í
Bandaríkjunum eins og The GÍambler
(1974) og Dog Soldiers (1978). Sú síðast-
nefnda er mjög vinsæl á videóleigum höf-
uðborgarinnar þessa dagana. Dog Soldiers
er gerð eftir samnefndri sögu Robert
Stones, og segir frá bandarískum hermanni
sem kemur heim frá Víetnam, þvælist inn í
eiturlyfjasmygl og dópsölu og flýr ásamt
eiginkonu vinar síns undan glæpalýðnum
upp í leifar gamallar hippakólóníu sem ligg-
ur mannlaus uppi í fjöllum. Skúrkamir elta
hermanninn (Nick Nolte) og þar mætir
hann öriögum sínum. Nú. Það sem gerir
Dog Soldiers að heillandi mynd er formúl-
an, blanda ævintýraþrillers og félagslegrar
frásagnar. Á yfirborðinu er myndin spennu-
mynd en undir niðri er Dog Soldiers heim-
ildarmynd um sjöunda áratuginn í Ameríku,
Víetnamstríðið, kerfisspillinguna, dópið og
hmn hippaveldisins, uppgjör við drauminn
sem varð að martröð. Dog Soldiers (reynd-
ar eins og The Gambier) er á góðu mynd-
máli, hröð frásögn og nákvæm (sem ekki er
hægt að segja um bresku myndirnar hans)
og nær til flestra áhorfendahópa.
Nick Nolte vel á minnst, hann er utan-
garðsmaðurinn líkamnaður, enda bjóðast
honum iðulega andfélagslegar rullur. Ein
slík er lögreglumaðurinn óhefðbundni í 48
HRS, ný mynd sem nýverið hefur verið sýnd
í Reykjavík og er þegar komin yfir á spólu.
•Stjörnuleikur - -þeirra - -Noltes • og- - Eddy
Murphys, ásamt hörkufrásögn af eltingarleik
þeirra félaga við tvo strokufanga um alla
San Francisco, gerir myndina að samfelldri
skemmtun. Leikstjóm Wcúter Hills er enn-
fremur frábær og dregur upp ósminkaða
mynd af andrúmslofti bófa í skuggahverfum
stórborgarinnar.
Víetnéimstríðið hefur skilað sér inn á
hvíta tjaldið, og þá iðulega sem gagnrýnin
skilgreining á vondu stríði (ef frá er talin
The Green Barets með John Wayne og örfá-
ar aðrar.) Víetnam-hetjan er iðulega and-
félagsleg, beisk, gagnrýnin og firrt þegar
hún snýr aftur til daglegs lífs í USA. Stund-
um bítur hún á jaxlinn eins og DeNiro í
Hjartarbananum eða andhetjan leggur jafn-
vel heilu byggðarlögin í rúst til að róa taug-
arnar, líkt og Stallone í First Blood. Til em
þó leikstjórar sem reyna að fjalla um Víet-
namdátann vonsvikna á raunsæjan hátt.
Einn þeirra er Hal Ashby sem gerði Coming
Home 1978. Þar segir frá lömuðum her-
manni (Jon Voight) sem verður ástfanginn
af gamalli skólasystur sinni og núverandi
hjúkku á herspítalanum þar sem fómar-
Iömb striðsins Iiggja illa særðir og limlestir.
Hjúkmnarkonan (Jane Fonda) er gift lið-
þjálfa af gamla skólanum (Bmce Dem) sem
einmitt berst í Víetnam og smám saman
missir trúna á málstað BcmdarikjEimaLnna og
sjálfan sig. Ástir takast með hinum fatlaða
hermanni og eiginkonu liðþjálfans sem hef-
ur sínar afleiðingar fyrir allar aðalpersón-
urnar. Andhetjan Voight sýnir magnaðan
leik í myndinni og það gera þau Fonda, Dem
og einnig fleiri. En þegar leiknum sleppir er
lítið afgangs. Sagan er hæg og seig og fram-
kallar margan geispann. Þrátt fyrir raun-
sæisleg tök á söguþræði, hættir leikstjóran-
um til að velta sér upp úr sjálfsvorkunn
þeirra persóna sem um er f jallað, í stað þess
að spila á margbreytileika sálarlífsins.
Jack Nicholson leikur yfirleitt, ef ekki allt-
af andhetjur. Það er óþarfi að romsa upp
titlum kvikmynda í þessu sambandi. Ein
þeirra mynda þar sem Nicholson er and-
hetja eina ferðina enn, en sem lítið sést í
kvikmyndahúsum, er The Passenger frá ár-
inu 1975. Hún er gerð af engum öðrum en
meistara Michelangelo Antonioni heitnum
og er ítölsk-frönsk-spönsk-bandarísk sam-
framleiðsla undir framkvæmdastjóm
Ccirlos Ponti. Farþeginn segir frá breskum
sjónvarpsfréttamanni sem kynnist dular-
fullum náunga á eyðilegu hóteli í Sahara-
eyðimörkinni. Náungi þessi, sem er svipað-
ur fréttamanninum í sjón, fær hjartaáfall og
gefur upp öndina í herbergi sínu. Frétta-
maðurinn notar tækifærið, enda orðinn
Ieiður á lífi sínu og starfi (og heiminum
yfirleitt), skiptir um myndir í pössunum og
byrjar nýtt líf sem hinn látni. í ljós kemur
hins vegar, að líkið hafði verið kappsfullur
vopnasali sem flæktur var í vond mál og nú
hefst eltingarleikur þar sem þeldökkir upp-
reisnarmenn og eiginkona fréttamannsins
(hana fer að gmna að eiginmaðurinn sé alls
ekki dauður) gera sjónvarpsmanninum hið
nýja Iíf ansi leitt. Inn í söguna flækist stúd-
ent í arkitektúr (Maria Schneider) sem
verður ástkona fréttamannsins. Handritið
býður upp á góða möguleika spennumynd-
ar, myndin gerist um alla Evrópu og mikið
af eldfimu efni í kringum aðalpersónuna. En
þeir sem vilja slíka mynd verða illa sviknir,
úr þessum leir hnoðar Antonioni allt aðra
mynd. Farþeginn er að ýmsu lík Blow Up
sem sami leikstjóri gerði 1%6, en í The
Passenger vantar tískíma og nektina, enda
létu áhorfendur sig vanta í kvikmyndahús-
in, þótti myndin langdregin og leiðinleg.
The Passenger varð Antonioni að fcúli í
heimi framleiðenda, eftir þetta fékk hann
engin önnur tækifæri hjá stóru kvikmynda-
félögunum. Það var að sjálfsögðu hneisa og
mikil synd að The Passenger skyldi hljóta
svo dræmar viðtökur (hún mun heldur ekki
vera vinsæl í reykvískum myndbandaleig-
um), því myndin er geysilega forvitnileg. í
fyrsta lagi sýnir Nicholson afbragðsleik
(eins og reyndar alltaf) og í öðru lagi er
myndin dæmigerður afrakstur Antonionis,
höfuðáhersla lög á samsemd (identifica-
tion) persónanna sem hrærast afstætt við
umhverfi sitt og tíma. Senumar iðulega
langar og kvikmyndatakan síunfelld, sem
undirstrikar hið existensíalíska andrúms-
loft kvikmyndarinnar.
Að lokum skal sagt frá nýlegri, amerískri
sjónvarpskvikmynd sem nefnist Bogie og
fjallar um andhetju allra tíma á hvíta tjald-
inu, leikarann Humphrey Bogart. Myndin
segir frá lífi Bogie á miðjum fjórða áratugn-
um þegar hann sló í gegn á fjölum Broad-
way í Petrified Forest (sem síðar var kvik-
mynduð með honum í aðalhlutverkinu) og
til 1957, sama ár og hann lést. Bogie rekur
kvikmyndir og ævi hins vinsæla leikara,
segir frá hjónabandsörðugleikum hans við
hina alkóhólíseruðu eiginkonu Mayo og
hamingjusömu hjónabandi hans með síðari
eiginkonunni, Lauren Bacall leikkonu sem
lék með honum í fjölda mynda. Bogie
skyggnist ekki mikið bak við tjöldin varð-
andi kvikmyndaferil Bogarts en gefur raun-
sæja og góða mynd af manninum bak við
goðsögnina og lýsir einkalífi hans fjálglega.
Bogie er gerð fyrir sjónvarp og hentar þar af
leiðandi einkar vel í vídeó. Kevin O'Connor
fer með aðalhlutverkið og líkist gamla
manninum talsvert, auk þess fer hann vel
með hlutverkið. Kathryn Hcirrold leikur
Bacall en líkist reyndar meira Ingrid Berg-
man, einhverra hluta vegna. Leikstjóri er
Vincent Sherman og myndin er gerð eftir
samnefndri bók eftir Joe Hyams - og reynd-
ar undirtitli bætt við: The Last Hero. En eftir
velgengni andhetja að dæma þá eru engar
líkur á því að Bogart verði Síðasta hetjan.
STJÖRNUGJÖF
kvarðinn 0-4
Dog Soldiers ***
48HRS ***
Coming Home *
The Passenger **
Bögie **•....
Dog Soldiers í leik-
stjórn Karel Reisz:
Fyrrum Víetnam-
hermaður Rey (Nick
Nolte) hleöur riffilinn
til að verjastdóp-
--------möngurum.'
28 HELGARPÓSTURINN