Helgarpósturinn - 13.02.1986, Blaðsíða 2

URJÓNSBÓK
Hamingjan góða
Fátt veldur einstaklingum sárra hugarvíli en að
brjóta heilann um hamingju sína. Flestir rata þó í
slíkar ógöngur oftar en einu sinni; í fyrsta skipti á
mótum unglingsára og manndóms þegar sálin er
enn í næmum tengslum við sérhverja taug í sköpun-
arverkinu og hjartað heimtar í vanþroska sínum að
allir séu hamingjusamir nema foreldrar manns og
þeir aðrir sem standa í vegi fyrir að fólk geti öðlast
lífsfyllingu og hamingju. Kröfugerð af slíkum toga
nær vitaskuld út yfir öll skynsamleg mörk, enda
mildast hún brátt við íblöndun reynslunnar í með-
fædda bjartsýni og gleymist þegar étur sig út undir
húðina nagandi spurnin hvort sé maður sjálfur ham-
ingjusamur. Köld lánleysistilfinning hvolfist þá yfir
mann eins og nístandi heimskautanótt og þegar birt-
ir loks í kringum hann af margfaldri litadýrð verald-
ar, sem víst er hvikul eins og skin norðurljósa — en
lýsir þó, heitir hann sjálfum sér að inna aldrei framar
eftir hvort hann hafi höndlað gæfuna. Fæstir geta
efnt þetta heit frekar en önnur og grípa til þess úr-
ræðis að leita ekki svars við spurningunni eða telja
fullnægjandi lausn að íhuga hvort þeir séu ekki við
góða heilsu, eigi bíl sem er gott að aka, konu sem er
gott að elska og börn sem er gott að vita af sofandi.
Líða svo mörg ár uns spurnin angrar þá á nýjan leik,
nema þeir verði svo ógæfusamir að hlaupa í flasið á
fólki, sem telur sig vera hamingjusamt og stundar þá
iðju að splundra áhyggjuleysi annarra með því að
spyrja þá hreint upp úr þurru hvort þeir séu í raun og
veru hamingjusamir.
Sumir búa þó yfir síspyrjandi sál, og einstaka mað-
ur býr yfir sál sem lætur sér ekki nægja skírskotun
til þokkalegrar heilsu, bíls sem er góður í endursölu,
konu og barna og innstæðu á öndvegisreikningi.
Korpinn og grómtekinn pípulagningameistari, stoð(
mín og stytta í sérhverri vatns- og skólplagnabilun,
er einn þessara ólánsmanna. Spurningunni þyrmir
yfir hann á nokkurra vikna fresti og stundum svo
óvænt að hann er í miðri lögn, stendur álútur yfir
snittivélinni eða er í þann veg að herða rörtöng um
hné, og Iítur þá upp frá verki, botnlaus í augum eins
og hafi strokist fram hjá hónum himindjúpur kven-
mannskroppur, og fallast hendur.
Þegar svona stendur á, vita þó allir, sem til hans
þekkja, að hann þjáist ekki af holdlegum ofsjónum.
Enn einu sinni hefur þeirri spurningu lostið niður í
huga hans, hvort hann sé hamingjusamur, og hann
rís á fætur, nábleikur, þögull sem gröfin og gengur
frá lögn og snittivél, togar frollu sína niður fyrir eyru
og hverfur í braut frá gapandi munnum, opnum rör-
um og lausum hnjám. Ég veit ekki um nokkurn
mann sem tekur þessa spurningu um hamingjuna
jafn alvarlega. Heimamenn mega sækja sér vatn til
nauðþurfta í skjólur til nágrannans og bíða þolin-
móðir og illa þvegnir uns píparinn birtist á tröppun-
um eftir tvo til þrjá sólarhringa eins og ekkert hafi
í skorist. Hann brosir þá upp undir hársrætur, þegar
aðfinnslurnar dynja á honum, svarar eins og þær
væru heillaóskir og heldur áfram að leggja. Eg hef
ekki grennslast eftir hvað hann hefst að þennan
tíma, sem hann er í burtu, hvort hann hugleiðir líf sitt
í hnuðli undir sæng, í keng yfir flösku eða á rölti um
göturnar, brúnaþungur með krepptan hnefa um
samanvöðlað síðdegisblað. En Ijóst er af hegðun
hans á eftir að hann hefur komist að þeirri niður-
stöðu að hann sé hamingjusamur. Þessi niðurstaða
virðist þó byggð á svo veikum forsendum að inn.an.
nokkurra vikna vofir stöðugt yfir pípara mínum að
hann þurfi að leita svars á nýjan leik. En þá er hann
til allrar hamingju venjulegast búinn að gera við það
sem bilaði hjá okkur síðast.
Að því er sjálfan mig varðar og spurninguna um
hamingjuna þá gerist það ævinlega, þegar ég fylli út
skattskýrsluna, að þessari spurningu þyrmir yfir mig
svo að reitirnir renna saman fyrir sjónum mér. Þetta
stafar ekki einungis af því að ég skuli ekki geta nýtt
mér eina einustu frádráttarheimild, heldur einnig og
reyndar miklu fremur af því hversu margir reitir á
skýrslunni minni standa auðir. Engu er líkara en mér
ætli aldrei að takast að láta mér verða eitthvað úr
þessu lífi svo að mark sé á tekið á íslenskan mæli-
kvarða. Skattskýrslan, þessi árlega yfirheyrsla um
afrek mín á liðnum misserum, spyr til dæmis um arð
af hlutabréfum, söluhagnað, leigutekjur af fasteign-
um samkvæmt meðfylgjandi rekstraryfirliti, hreina
eign samkvæmt efnahagsreikningi, innlenda pen-
inga og erlenda peninga, hlutabréf, skattfrjáls jöfn-
unarhlutabréf, gefur mér tvo reiti fyrir ökutæki, átta
línur fyrir fasteignir, spyr um verðbréf, útistandandi
skuldir og aðrar innstæður og bréf, vaxtatekjur og
arð og fjárfestingu í atvinnurekstri og sannast sagna
get ég ekki fyllt út í neinn af þessum mikilfenglegu
reitum nema hvað íbúðarholuna og bílskrjóðinn
verður að tíunda. Skýrslan mín er svo bert plagg að
lýsir af henni langar leiðir og í hreinskilni sagt verð
ég efins um hvort ég hafi yfirleitt nokkuð að gera á
þessu landi, fyllist óhamingju og minnimáttarkennd,
vöðla skýrslunni tryggilega ofan í brúnt umslag, svo
að enginn óviðkomandi reki augun í þessa smán, og
læðist með hana í vetrarmyrkrinu eftir fáförnum
strætum niður á skattstofu. Þegar ég nálgast skatt-
stofuna, bretti ég upp frakkakragann og set hattinn
ofan í augu svo að enginn nærstaddra beri kennsl á
mannaumingjann með svona ómerkilega skýrslu.
Og eftir að ég hef troðið henni í fáti og flaustri innum
bréfarifuna, hleyp ég flóttalegur úr augsýn allra
hinna eins og ég ímyndi mér að þeir hafi allir upp-
götvað í gegnum brúnt umslagið hvað það var fátæk-
legt, uppgjörið á lífi mínu á nýliðnu ári.
En ég tek hamingju mína á nýjan leik, sanniði til,
ég verð hamingjusamur eða gleymi að minnsta kosti
spurningunni um lífshamingju þegar ég er kominn
heim að útrunnum skilafresti og sest niður að reikna
út skattana. Málum er nefnilega þannig háttað hér á
landi að þeir, sem fylla út í fæsta reitina á skattskýrsl-
unni, fá flesta reitina ærlega útfyllta á gjaldheimtu-
seðlinum. Ég fullyrdi ekki ad slíkt sé óyggjandi ham-
ingjutákn, en vissulega gefur það lífinu einhvern til-
gang og svarar að nokkru leyti spurningunni hvort
maður sé hamingjusamur, ef manni er þrátt fyrir allt
ætlað það hlutskipti að greiða skattana fyrir þá sem
hafa svo marga reiti að útfylla að þeir verða að láta
fyrirtækið greiða sér lögfræðiaðstoð við að svara
spurningum skattskýrslunnar um afrek viðkomandi
á liðnum misserum.
HAUKURIHORNI

SKATTFRAMTÖL
,,Hefurðu
tekið eftir
þvf hve fs-
lendingar eru
skilvísir
skattgreið-
endur?'1
ÍjúM 6~u^
2 HELGARPÓSTURINN