Helgarpósturinn - 13.02.1986, Blaðsíða 26

SKAK
Patt
I skák leika hvítur og svartur til
skiptis eins og kunnugt er. Tefland-
inn á ekki aðeins rétt á að leika í
hvert skipti sem andstæðingur
hans hefur leikið, heldur ber hon-
um skylda til að leika. Stundum
er taflstaðan þannig að maður
mundi helst kjósa að sleppa úr leik
og er þá kallað að maður sé í leik-
þröng. En teflandi verður að leika
þegar að honum er komið hvort
sem honum er það ljúft eða leitt.
En sú staða getur líka komið upp
að teflandi geti engan löglegan
leik leikið, geti engan mann sinn
hreyft. Þá er kallað að hann sé
patt, og þá er skákinni lokið.
Fyrr á öldum var pattið metið
með ýmsum hætti, allt frá vinn-
ingi niður í tap. En síðan alþjóðleg
samskipti hófust í skákinni hefur
pattið verið reiknað til jafnteflis,
og ekki er líklegt að nein breyting
verði á því.
A meiri háttar skákmótum er
það alger undantekning að mát
sjáist í kappskák, menn leggja nið-
ur vopnin þegar þeir eygja ekki
lengur von í baráttunni og spara
sér og andstæðingunum þannig
síðustu leikina. Hins vegar sést
patt stundum sem endir á skák.
Það kemur venjulega á óvart og
getur verið talsvert dramatískur
endir á skák.
Ég hef sjálfur orðið fyrir þessu á
þann hátt að það er mér enn í
minni, þótt líklega séu liðin 46 ár
frá því að það gerðist.
Þetta var á skákþingi Danmerk-
ur. Dagskráin var all erfið, tefldar
tvær skákir á dag, suma dagana
að minnsta kosti, kl. 9—13 og
15—19, og svo biðskákir um kvöld-
ið ef þess þurfti með.
Við vorum einmitt að tefla bið-
skák. Það var liðið að miðnætti og
báðir þreyttir. Flestum biðskákum
var lokið og kringum borðið hjá
okkur var þéttur hópur áhorf-
enda. Ég hafði haft betur og átti
von á að andstæðingur minn
myndi gefast upp þá og þegar, sá
þó að ég mátti vara mig á því að
patta hann ekki, og fannst hann
vera að leita að möguleika á að
sleppa þannig. Við lékum báðir
frekar hratt, og allt í einu ljómar
andstæðingur minn og lítur á mig
með sigurglampa í augum. Sam-
tímis finn ég straum fara um áhorf-
endahópinn. ,,Hann er patt,“ segir
einhver. Ég virði stöðuna fyrir
mér: „Getur það verið að ég sé
búinn að leika af mér vinningn-
um?“ Þetta ástand stóð stutta
stund, líklega ekki nema fáein
andartök, en áhrifin voru sterk. Þá
allt í einu sá ég að pattið var blekk-
ing. Ekki vísvitandi þó, andstæð-
ingi mínum fannst hann vera patt,
og sefjunin var svo sterk að hann
hreif bæði mig og áhprfendur með
sér sem snöggvast. Ég leit aftur á
hann og hann á taflið. Tálmyndin
hvarf og hann gafst upp, eða lék
kannski einn eða tvo leiki áður, ég
man það ekki gerla. Á ytra borði
var eins og ekkert hefði gerst, en
svona smáatvik geta orðið minnis-
stæð.
Fyrsta dæmið okkar um patt er
nýtt og einfalt, en þó er það úr
sjálfu áskorendamótinu í Mont-
pellier í fyrrahaust. Það er Ung-
verjinn Ribli sem hefur hvítt, en
Spasskí svart. Spasskí hafði leikið
84. - Dh2+ og Riblí 85. Kh4-g5,
og er þá komin fram sú staða sem
myndin sýnir. Spasskí lék nú 85. -
Dxh6+ og Ribli 86. Kxh6, en þá
er svartur patt. Ribli hefði betur
borið drottninguna fyrir skákina:
85. Dh3, en svona pattstaða leynir
á sér, því að hvíti kóngurinn
skyggir á drottninguna.
Næsta dæmi er heldur ekki flók-
ið. Þar er það Reshevsky sem hef-
ur svart, en Pilnik hefur hvítt. Piln-
ik lék Df2! og leppar þar með
drottninguna sem ekki á neinn
valdaðan reit á skáklínunni og
verður því að drepa. En þá er hvít-
ur patt.
Þriðja dæmið er jafnvel
skemmtilegast, þótt þeir sem þar
eigast við séu ekki jafn nafntogað-
ir og höfðingjarnir í þeim fyrri.
Eins og við sjáum á hvítur við of-
urefli að etja og yfir honum vofir
mát á ýmsa vegu. Hann lét þó ekki
hugfallast heldur fann stórsnjallan
leik:
1. Df6.
Nú er sama hvort drottningin
eða hrókurinn tekur drottning-
una, hvítur er patt. Ekki dugar 1.-
Kh7 heldur: 2. Dxg7+, og enn er
hvítur patt, hvort sem kóngurinn
eða hrókurinn drepur.
Svarti varð svo mikið um þenn-
an óvænta leik að hann lék illilega
af sér:
1. - Kg8.
og nú var það hvítur sem vann
með 2. Dxg7 + !
LAUSN Á KROSSGÁTU
E • E • ■ H • . h ' ■ fl • * • ■
Æ V / N T y R fí /< F) 5 r fí L 1 ' r 5
S fí <3 fí N - A U R fí s ö T T K ■fl 1<
S K R fí F R R • 5 'fí R fl S T fí L R R
r L fí U 6 N fí U S r fí N K 1 s T ö R fí
5 L fí u F U R • r L o i N N ■ fl R / N N • T
• m '0 R / Æ T L fí V / o F* F fí fí fí T
s J fí L ■ L '/ R fí - S K Ö T U m U r S /
S K n • K fí N N fí • K u l< L fí R A F T ft R -
H R m m fí 6 R fí R • fi R t) u J / R fí P
• • N ’fí nn / N u ■ L fí K ■ E / T R fí Ð • S fí
L / N fí N ' R E / K fí z> / fí fí R . R / /
Æ 2> / N N / • R Ð / L ■v r fí R ■ fí L V N fí
% bfcy v DLDU Hiudi EFNi - tAIKiLL StulD Ufí ÖSKÖP Lfturv PÚKfíR Sv/mR irf/RfíR SUNV s? Tv'/HL. 3 Sfíms,. Ptf/ ' ElV , fjhle sæv ~ö> PRErrj) HRoS HREiJ Sfí
% Æ£F- H/ETTfí FKútN F/íÐiR upphr■

r J. fifl r 1 —•— >
• K ^
-m. 7 L'fíD
«1,.. f 1 Þekkt un HviDfífí KEifíST ► ESPR BflND/
//... ENV-
M I Ffíi-L' £6UR L'/TilL KVSN' n-’/ /< R'/WV£RÞ .
ZTiné ufí BfíLi !
LEiÞir KEYK Buafí H£'y
HVfít) aiynt ÖI3REI Trup
5E/EUR 5EillTu /?£/£> -ryá/ V/NV/. /NGUp 5K£/T)/n IR
W7T S/nstL GfíL- EoPAR
l LOKUR. r?£/V/ NiyöE> H'OT/ VON/Jfí •
ÖSKRfi RBykt/ ess R/TiÐ
fíVERF /LL HRoP ‘Sfímsr- SLorpi FOP^it. •
FLÉKfíf) t KfíUN H/ÍTTfí ER.RS GE/fí/
í 5/<. S7. SE/NS HM6SQ SJ/VK. G-r. 5K. ST.
SK'fíjf) HulR BflLV /N
VRfíBB PLMTfí GBBB
for. u 5/)ms/. J'fíRNfí BtKfíJ uufí HflLH - Drrug
6£rr 5V8LIR STOftAi , fíR fíMÞST. UT/TN 7>ÆL
HHPP
ULLÚRð GfímfL-
t 1 : * /<V£n D'ýr
&R u//fl F/SK- UR > /fífíLm UR • RosTup
26 HELGARPÓSTURINN