Helgarpósturinn - 13.02.1986, Side 31

LISTAPOSTURINN
„Góðir myndlistarmenn
eru heimskastir allra“
segir Birgir Andrésson sem sýnir í Nýlistasafninu
Uglan, nýr kiljuklúbbur Máls og menningar:
Almennilegt
bókafyllirí!
Inrt úr rígningunni stormar tröll-
vaxinn madur meö sítt, hrokkiö hár,
mikiö skegg og brennandi augu,
þambar þrjá bolla af kaffi og lœtur
á meöan móöan mása um danska
stjörnufrœöinginn Tycho Brahesem
hann segir hafa uppgötvaö ýmis
himintungl meö augunum einum.
„Ég er dálítiö eins og Brahe," segir
sá tröllvaxni, sem heitir reyndar
Birgir Andrésson og er aö fara opna
myndlistarsýningu í Nýlistasafninu
á föstudagskvöld kl. 20.00.
„Ég er ferlega latur kúnstner,"
segir Birgir og baðar út öllum öng-
um til að leggja áherslu á orð sín.
„Ég vona að þessi sýning sé eins
konar endahnútur á hluti sem ég
tók fyrst skorpu í ’82, þá '83 og nú
síðast á þessu ári.“
Að því búnu ræðst hann á mynd-
listarmannsmýtuna af hörku:
„Myndlist er í rauninni ekki til. Mér
finnst fáránlegt hjá hinum að vera
stöðugt að búa til kikkið, myndverk-
ið. Ég lít á mig fyrst og fremst sem
vegagerðarmann, það sem ég bý tif
eru götuvísar. Verkin segja á sinn
hátt við áhorfandann: Ef þú ferð
hingað, þá sérðu kannski myndlist
einhvers staðar hérna,“ segir Birgir
og bendir á hnakkann.
„Þessi sýning er mjög einföld, allt
kolsvart. Þetta eru áþreifanlegir
hlutir: málmur, tjara, víravirki,
steypustyrktarjárn. Ég „droppa"
þessu tilviljunarkennt, bý til stjörnu-
himna, ný stjörnumerki. Maður býr
aldrei til myndlistina sjálfa.”
Birgir líkir myndlistarmönnum
við sjómenn sem sigla á úfnu hafi á
gömlum, hollenskum skonnortum í
ofsaveðri og ríghalda sér um brotið
siglutréð með klipptar ermar eins
og í teiknimyndaseríunum.
„Sumir þeirra komast inn á lygnu
og að gulleyju þar sem gullhnettir
snúast, en aðrir komast aldrei á
slíka eyju heldur eru ævinlega úti á
þessum brjálæðislega sjó.” Hann
teiknar af þessu skýringarmyndir
og það er ekkert vafamál hvar í hópi
,,vondu“ myndlistarmennirnir eru,
að mati Birgis.
„Mér finnst flestir myndlistar-
menn pæla alltof mikið í element-
um,“ segir hann. „Einn hugsar með
sér: Æ, ég get ekki notað ánamaðk
í verkin mín fyrst þessi hefur fundið
upp á því. Best ég noti þá bjöllu í
staðinn. Verk þessara tveggja er svo
hægt að þekkja af ánamaðkinum og
bjöllunni.
Góðir myndlistarmenn geta verið
heimskastir allra, heimskan er
stundum aflvaki sköpunarinnar.
Enda er Hreiðar heimski, fornkapp-
inn sem sjá má aftan á spilunum,
verndari sýningar minnar. Á spila-
myndinni situr hann og horfir á svín
sem hann hefur tálgað — með lokk
aftan á hnakkanum. Það er einmitt
„Þetta eru áþreifanlegir, kolsvartir hlutir:
málmur, tjara, víravirki, steypustyrktar-
járn," segir Birgir Andrésson myndlistar-
maður.
aðalsmerki ekta myndlistarmanna.
Það má skera úr þessu með því að
fara í sturtu og kemba hárið aftur.
Myndist lokkur að aftan ertu ekta
myndlistarmaður, ef hárið er slétt
ertu það ekki.“ Birgir getur trútt um
talað með allt lokkaflóðið.
Það er annars af ferli Birgis að
segja að hann útskrifaðist úr Mynd-
lista- og handíðaskóla íslands árið
1977, þá 22 ára að aldri, „um það
leyti sem nýlistin byrjaði að rugla
hlutina, og menn fóru að yrkja með
„djönkinu", hella steypu í horn og
þekja með mold,“ segir hann. Birgir
hefur haldið fimm einkasýningar
hér heima og tvær úti í Hollandi —
góður vinur Súmmaranna.
Sýning Birgis í Nýlistasafninu við
Vatnsstíg verður semsé opnuð á
föstudagskvöld. Hún eropin 16—20
virka daga og 14—20 um helgar.
JS
Bókaútgáfa Máls og menningar
hefur nú fundiö upp á algjörri nýj-
ung á islenskum bókamarkaöi, ef
ekki bara byltingu. Eöa hvaö segiöi
um aö fá þrjár nýjar eöa nýtegar,
fjölbreyttar bœkur í pakka á tœp-
lega tveggja mánaöa fresti fyrir aö-
eins 498 krónur hvern pakka? Hér
er um aö rœöa kiljuklúbbinn Ugl-
una sem forlagiö er að hleypa af
stokkunum þessa dagana. Þarna
veröa á feröinni nýjar, þýddar skáld-
sögur, sígild verk baeöi íslensk og er-
lend sem hafa veriö ófáanleg um
langtskeiö, spennusögur, handbœk-
ur og sígildar, vandaöar barnabœk-
ur.
Fyrsti bókapakkinn er væntanleg-
ur í síðari hluta marsmánaðar. Þeir
sem verða með frá byrjun fá hvorki
meira né minna en fimm bækúr í
pakkann. Það eru fyrsta bindið af
Stríöi og friöi eftir Leo Tolstoj en sú
skáldsaga hefur verið ófáanleg í ára-
tugi, Vitni deyr, tveggja binda
spennusaga eftir P.D. James og
Veggjakrot sem er safnbók með
graffiti.
„Við á forlaginu völdum dálítinn
slatta úr ýmsum erlendum bókum
og þýddum og síðan voru gerðir út
menn hér til að stúdera veggjakrot,
og jafnframt auglýstum við eftir
því,“ segir Arni Sigurjónsson bók-
menntafræðingur sem hefur unnið
að skipulagningu bókaklúbbsins.
„Því má segja að bókin byggi á
rannsóknum innlendra og erlendra
fræðimanna, eða þannig. .. þetta er
alveg stórskemmtilegt!"
Fimmta bókin er leyndarmál enn
sem komið er.
„Þetta er hvalreki fyrir bóka-
rnenn," segir Árni. „Kiljurnar gera
verðið lygilega lágt. í fyrsta pakk-
anum er hver bók á innan við
hundrað krónur. Fólk þarf heldur
ekki að standa í því að afpanta eins
og í hinum klúbbunum, til að koma
í veg fyrir að það sitji uppi með hell-
ing af bókum sem það vill ekki eiga.
Hér ertu bara áskrifandi og hættir ef
þér býður svo við að horfa. Þegar þú
færð bækur fyrir f jórðung venjulegs
bókaverðs, er þér alveg sama þótt þú
viljir ekki eina í hverjum pakka, þú
gefur hana bara. Verðið er svo lágt
að það skiptir ekki máli.
Mælist þetta framtal vel fyrir
myndast enn frekara svigrúm til að
lækka framleiðslukostnað og jafn-
framt til að gefa meira út af nýjum
skáldverkum," segir Árni Sigurjóns-
son.
Áskriftasöfnun hófst á þriðjudag
og lofar mjög góðu. Nú ætti hver
sem er að hafa efni á að fara á al-
mennilegt bókafyllirí!
JS
BOKMENNTIR
A traustum grunni
Andvari 1985
Tímarit Bókaútgáfu Menningarsjóös og
þjóövinafélagsins
110. ár
Tímarit eru eins konar aldarspegill: Þau
koma út reglulega, fjalla um tiltekin málefni
og endurspegla viðhorf samtímans að ein-
hverju leyti í efnistökum og -vali. Flest tíma-
rit eru helguð ákveðnum fræðum, og á síð-
um þeirra skrifa höfundar um sérfræði sín,
stundum býsna torræðar greinar fyrir þá,
sem ekki hafa hlotið skólun í vísundunum;
mörg tímarit eru vissulega einungis ætluð
vísindamönnum, sem hafa á valdi sínu sér-
staka aðferðafræði. Öðrum er sett það mark-
mið að koma niðurstöðum rannsókna eða
hugmyndum fræðimanna til almennings,
vekja umræðu, hrinda þeim í framkvæmd.
Hvor tveggju eru nauðsynleg. í hlutarins eðli
liggur, að mörg tímarit eiga skamma ævi, því
efni þeirra er oft tímabundið, víkur að mál-
efnum, sem leidd eru til lykta, ellegar að
stefna þeirra höfðar ekki til lesenda (og þá
ekki síður auglýsenda!). Önnur eiga sífellt
erindi, viðfangsefni þeirra eru ætíð ofarlega
á baugi, endurnýjast með hverri kynslóð;
tíminn setur þeim nýjar skorður og markast
af aðstæðum hverju sinni.
Andvari hefur komið út í 110 ár og hefur
alltaf verið pólitískt rit, eins og vera ber, enda
arftaki Nýrra félagsrita og málgagn Hins ís-
lenzka þjóðvinafélags. Andvari hefur „um
langt skeið verið helgaður íslenskri menn-
ingarsögu fyrst og fremst og mun svo enn
verða“ segir Gunnar Stefánsson nýráðinn rit-
stjóri í lokaorðum þessa árgangs, eins konar
stefnuyfirlýsingu. íslenzk menningarsaga
hiýtur að vera hápólitískt mál, að vísu
óbundið stjórnmálaflokkum i þrengsta skiln-
ingi, en þá greinir á um leiðir. En sannarlega
veitir ekki af öflugu tímariti til að halda á loft
merkinu við hlið Sögu, Skírnis o.fl. tímarita.
Fyrr á tíð birtust í Andvara sóknargreinar í
frelsisbaráttu, fróðlegar greinar um nýjungar
í atvinnulífi, ævisögur mætra manna, skáld-
skapur, sagnfræði og renndu stoðum undir
þjóðlegan metnað. Sé hliðsjón höfð af skil-
greiningum hefur Andvari í meginatriðum
verið alþýðlegt tímarit; lesendur hafa sjaldn-
ast þurft að hafa á valdi sínu sérstaka rann-
sóknaraðferð einstakra fræðigreina til að
njóta ritsins. Það er vel, og mér finnst til
baga, að veigamikil tímarit um íslenzk fræði
skuli vera þorra fólks sem lokuð bók, t.d. Is-
lenskt mál og almenn málfræði; það fellur
undir hina fyrri skilgreiningu, sem hér var
sett fram, ætlað fræðimönnum, og við hlið
þess gæti staðið annað rit við alþýðu skap.
Þeir sem rita greinar handa fræðimönnum
geta gert ráð fyrir ákveðinni þekkingu, til-
teknum skilningi, en ýmsum verður fóta-
skortur, þegar þeir beina máli sínu til al-
mennings. Mér finnst sú framtíðarsýn stór-
háskaleg, að fræðin verði eign hinna fáu.
Uppistaðan í þessum árgangi Andvara er
ævisaga Sigurðar Þórarinssonar jarðfræð-
ings eftir Sigurð Steinþórsson starfsfélaga
hans, fjörlega rituð grein ogskemmtileg. Þar
er lýst skv. þjóðlegri hefð ættum Sigurðar og
uppvexti, námi og starfsferli og víða komið
við, enda maðurinn ekki einhamur, ef mið er
tekið af störfum hans. Sigurður Þórarinsson
var fjölfræðingur í beztu merkingu þess orðs
— og þeir eru fáir eftir. Honum var lagin sú
list að skýra fræði sín fyrir almenningi, og
rannsóknir hans standa býsna vel fyrir sínu,
eftir því sem Sigurður segir. Þar eru stærstar
í sniðum ritgerðir um Vatnajökul og Heklu.
Sigurður Þórarinsson var „jafnheima í
veizlusölum með stórmenni og á Heklutindi
með myndavél og skrifbók í hönd, eða í mó-
gröf með reku að pæla í öskulögum" segir að
lokun,.
Dr. Örn Ólafsson hefur lagt sig eftir bók-
menntum millistríðsáranna, og hefur látið
ýmislegt frá sér fara i þeim efnum í blöðum,
tímaritum og útvarpi. Hér fjallar hann um
Guðmund G. Hagalín og gerir „Nokkrar at-
huganir á ritferli hans fyrsta aldarfjórðung-
inn“. Hann varpar þar Ijósi á skáldskapar-
stefnu Guðmundar, málbeitingu hans, við-
tökur gagnrýnenda, deilur hans við aðra
höfunda o.fl. „Sé hann metinn eftir því sem
hann gerði best, þá hlýtur hann að teljast til
merkari höfunda á fyrri hluta tuttugustu ald-
ar,“ segir í lokaorðum. Örn færir að því skyn-
samleg rök að þegar „fyrir strið voru verk
Guðmundar að hverfa í pólitísku moldviðri".
Hér er tekinn upp hanzkinn fyrir Hagalín frá
sjónarmiði bókmennta.
Gils Guðmundsson ritar grein um Jónas
Jónsson og Menningarsjóð og lýsir þar starf-
semi Menntamálaráðs og Menningarsjóðs
um aldarfjórðungs skeið eða svo, víkur að
deilum Jónasar við listamenn og hvernig
hann varð ofurliði borinn í sjóðsstjórn. „Tel
ég ekki ofmælt, að Menningarsjóður og
Menntamálaráð hafi verið meðal þeirra
„barná' Jónasar, sem honum voru hugleikin
og hann lét sér annt um til síðustu stundar"
segir í lokaorðum. Þessi grein rekur söguna
í meginatriðum, en þó vantar mikið á, sem
eðlilegt er í svo stuttri grein.
Dr. Höskuldur Þráinsson skrifar um „at-
hugun á framburði og eðlilegt mál“. Þar fjall-
ar hann í upphafi um viðfangsefni málfræð-
inga, m.a. þátt þeirra í málverndun o.fl. En
að mestu leyti fjallar hann um flámæli og
óskýrmæli, ber saman aldurshópa og kann-
ar niðurstöður Björns Guðfinnssonar. Rann-
sóknir Höskuldar og Kristjáns Árnasonar
marka tímamót, því gott samanburðarefni er
fyrir hendi, rannsóknir Björns Guðfinns-
sonar, og innan nokkurra ára ætti að liggja
ljóst fyrir hvernig framburður landsmanna
hefur breytzt undanfarna áratugi. Á þeim
grunni má síðan byggja kennslu í skólum.
Jón Thor Haraldsson skrifar um Ólaf Frið-
riksson, „eins og ég man hann", og bregður
upp skemmtilegum svipmyndum. Gunnar
Stefánsson beinir athyglinni að nokkrum
Ijóðabókum, svo sem áður hefur tíðkazt í
Andvara og fleiri tímaritum, „Eitt spor á
vatni nægði mér“, og bregður upp sýnishorn-
um og ræðir um kveðskapinn af yfirsýn og
skilningi, kveður upp sanngjarna dóma.
Þá er ógetið ritgerðar Þorsteins Gylfason-
ar, Tónlist, réttlæti og sannleikur, sem upp-
haílega var fyrirlestur fluttur ísfirðingum
1983 og helgaður þeim hjónum Sigríði J.
Ragnar og Ragnari H. Ragnar. Þorsteinn spyr
hér að vanda ótal spurninga, svarar ýmsum,
en fæstum óyggjandi og kveður lesendur
með spurningu: „Að minnsta kosti er það
freistandi að spyrja sömu spurningar um
málið og Steingrímur J. Þorsteinsson spurði
um fimmtu hljómkviðuna: er það ekki það
mesta í heimi?"
Og þá er loks að geta skáldskapar: Ólafur
Jóhann Sigurðsson slær á kunnuglega
strengi í tveimur Ijóðum sínum, Kristján
Karlsson yrkir Hvernig fer? Baldur Óskars-
son þýðir þrjú kínversk Ijóð, Matthías Jo-
hannessen skrifar um Konung af Aragon,
smásögu af rithöfundi við barnagæzlu og
heilinn heldur fyrir honum vöku. Og að end-
ingu eru tvær örsögur Stefáns Snævarrs.
Andvari er læsilegt tímarit að þessu sinni,
fjölbreyttur og skemmtilegur. Allir eiga að
geta fundið eitthvað við sitt hæfi. Vonandi
verður framhald á, og væri ekki ráð að gefa
út fleiri hefti ár hvert? Þegar útgáfan er örari
verður umræðan markvissari, auðveldara
að fylgja málum eftir.
HELGARPÓSTURINN 31