Helgarpósturinn - 13.02.1986, Blaðsíða 32

KVIKMYNDIR
Risarós
íhnappagat
Allens
Háskólabíó: Kairórósin (The Purple Rose
of Kairo) ★★★★
Bandarísk. Árgerö 1985.
Framleiöandi: Robert Greenhurst.
Leiksljóri: Woody Allen.
Kvikmyndun: Gordon WiUis.
Tónlist: Dick Hyman.
Aðalhlutverk: Mia Farrow, Jeff Daniels,
Danniy Aiello, Irving Metzman, Ed Herr-
mann og fl.
Þá er hún komin, fullkomnasta kvik-
myndaverk Woody Allens hingað til, Kairó-
rósin (The Purple Rose of Cairo). I þessari
mynd sameinast allir þeir þættir sem gera
kvikmynd að stórvirki; handrit, leikstjórn,
kvikmyndataka, leikur, klipping. Þar að auki
bætist við djúp hugsun og heimspekileg
íhugun á manninum, draumum hans, vonum
og veruleik.
Cecilla (Mia Farrow) er húsmóðir í New
Jersey á fjórða tug aldarinnar, þegar krepp-
an ræður ríkjum. Hún er gift drykkfelldum
iðjuleysingja og sér fyrir heimilinu með
framreiðslustörfum á skyndibitastað. Líf Ce-
cillu er fátækt, örbirgð og óhamingja. Eina
glætan er að skjótast á hverfisbíóið og horfa
á draumaframleiðslu Hollywood. Hún horfir
aftur og aftur á flestar myndirnar og eitt
kvöldið þegar hún lifir sig inn í kvikmyndina
„Rauða rósin frá Kairó" (The Purple Rose of
Cairo) í enn eitt skiptið, nemur hetja myndar-
innar staðar í miðri senu og ávarpar hana frá
tjaldinu og spyr hvers vegna hún sé í bíóinu
kvöld eftir kvöld. Hetjan, sem heitir Tom
Baxter (Jeff Daniels, m.a. Terms of Endear-
ment), gengur síðan af tjaldinu og niður í sal-
inn. Með þeim takast ástir en eftir sitja hinir
leikararnir á hvíta tjaldinu og komast ekkert
áfram í myndinni af |)ví að aðalleikarann
vantar. Þessi uppákoma'Skapar að sjálfsögðu
mikla ringulreið. Bíógestirnir vita ekki hvað
til bragðs á að taka og bíóstjórinn slekkur
ekki á vélinni af ótta við að drepa leikarana.
Kvikmyndaframleiðandinn fær vægt áfall;
hann sér fyrir sér alla Tom Baxterana ganga
út úr öllum kópíum myndarinnar um gjörv-
öll Bandaríkin og um heim allan, sem þýðir
upplausn og gjaldþrot kvikmyndaversins.
Leikarinn Gill Shephard (Jeff Daniels einnig)
sem leikur Tom Baxter er líka á nálum að
eiga tvífara eða jafnvel fjölfara um heim all-
an. A meðan taugaveiklunin stendur sem
hæst er Tom Baxter að reyna að átta sig á til-
verunni utan kvikmyndarinnar. Hans heims-
mynd er kvikmyndin, þar sem sæt tónlist
upphefst þegar hann kyssir stúlkur, hann er
alltaf með peninga í vasanum, bílar aka sjálf-
krafa þegar hann sest undir stýri o.s.frv.
Draumurinn reynir að ná fótfestu í veruleik-
anum. A sama tíma reynir hin ástfangna Ce-
'cilla að ná tangarhaldi á Tom; veruleikinn
reynir að fóta sig í draumnum. Að lokum
býður Tom Cecillu inn í kvikmyndina og
kvikmyndin heldur áfram í bíóinu, nú með
Cecillu á tjaldinu. En sögunni er ekki lokið
og skal ekki reifuð hér nánar.
I Kairórósinni leikur Allen (sem kemur
ekki fram í myndinni sjálfur) sér á mjög flók-
inn en hrífandi hátt að eiginleikum, mögu-
leikum (og takmörkum) kvikmyndarinnar.
Með því að nota kvikmynd í kvikmyndinni
(sem ég man ekki eftir að hafi verið gert á
sambærilegan hátt nema í Sherlock Jr. með
Buster Keaton árið 1924) á snilldarlegan hátt
skapar Allen nýjar víddir og skilning á kvik-
myndamiðlinum sem slíkum. Kaírórósin er
leikur snillings á hljóðfæri kvikmyndarinnar.
Missið ekki af þessari risarós í hnappagat
Woody Allens.
-IM
Rykfrakkar
og sœnsk
þjóðarsál
Regnboginn: Morrhár och Ártor (Veiöihár
og baunir). ★★
Sœnsk. Árgerö 1986.
Framleiöandi: Christer Abrahamsen.
Leikstjórn: Gösla Ekman.
Handrit: Rolf Björlind og Gösta Ekman.
Kvikmyndun: Lasse Björne.
Tónlist: Stefan Nilsson.
Aöalhlutverk: Gösta Ekman, Margaretha
Krook, Lena Nyman, Kent Anderson, Sten
Ljunggren o.fl.
Fyrir Svíum er núorðið Ijósi rykfrakkinn
hans Gösta það tákn manneskjunnar ígervi
mannleysunnar, sem skórnir, fingralausu
vettlingarnir og sniðlausu jakkafötin voru
fyrir meistara Chaplin. Ef þú spyrð Svía,
hvert sé hið raunverulega innra eðli
sænskrar þjóðarsálar, þá svarar hann gjarn-
an að bragði, glottandi út í annað, þó af
nokkurri einlægni: „Papphammar hans
Gösta.“ Hvað sem öðru líður, þá er það stað-
reynd, að þegar þarlendir kvikmyndagerð-
armenn og handritshöfundar leggja fram
hugmyndir sínar fyrir sænsku kvikmynda-
stofnunina, þá geta þeir reiknað með já-
kvæðari viðbrögðum framleiðandans, ef
þeir hafa a.m.k. eina Papphammars-týpu
með í handritinu.
Hver er svo þessi Papphammar, sem höfð-
ar svo til sænskra kvikmyndahúsagesta, að
nægt hefur til að leggja grunninn að þeirri
„nýju bylgju" gamanmynda, sem svo mjög
hefur sett svip sinn á sænska kvikmynda-
gerð síðari ára? Jú, hér er um að ræða einkar
einmana persónuleika, sem er svo gjörsam-
lega sneyddur öllum hæfileikum til eðliiegra
mannlegra samskipta við sitt nánasta um-
hverfi, að til stórra vandræða horfir. í flestum
tilfellum er hér einnig um að ræða s.k.
„morsgrísa", eða mömmudrengi, sem komn-
ir eru undir fertugt, búa einir í lítilli íbúð í
miðhluta Stokkhólmsborgar og hafa aldrei
verið við kvenmann kenndir, ef frá er talið
hið perversa ödipusarsamband þeirra við
fráskilda og einstæða móður sína, sem gjarn-
an býr í sömu íbúð, eða í besta falli á hæðinni
fyrir neðan. Þessir menn eru sem sagt of-
vernduð einbirni. . . hreinræktuð afurð sósí-
aldemókratíunnar, hins frjálslynda kynferð-
ismórals og kvenfrelsisbaráttu síðustu ára-
tuga. Morrhár och Ártor er engin undan-
tekning hvað þetta varðar. Myndin er eins og
svo margar aðrar sömu tegundar: Þroska-
saga góðhjartaðrar mannleysu, sem seint og
um síðir kemst í nánari kynni við framtaks-
saman aðila af „veikara" kyninu, sem ófor-
skammað lýsir sig reiðubúna að taka upp
baráttuna við móðurómyndina, í þeim til-
gangi að taka við hiutverki því, sem sú síðar-
nefnda er ekki lengur fær um að sinna fyrir
aldurs sakir.
Þegar á heildina er litið, þá er óhætt að full-
yrða að þessi frumraun leikarans góðkunna
á leikstjórnarsviðinu verður hvorki lögð
honum til lasts né heldur til lofs. Hér er ein-
faldlega um að ræða miðlungsgóða kvik-
mynd, og að auki er vafasamt hvort hún geti
talist eiga nokkurt erindi útfyrir sænska land-
steina, þar sem hún í umfjölluninni tekur svo
eindregna sænska sérstöðu til viðfangsefnis-
ins. Handrit virðist einnig á köflum einkar
flausturslega unnið. Þannig er t.d. of mikil
áhersla lögð á Papphammars-týpu Gösta á
kostnað annarra persóna sögunnar, sem á
stundum virðast sem í fljótræði gripnar utan
úr tóminu... illa undirbyggðar og einvörð-
ungu í þeim tilgangi að draga fram tiltekin
persónueinkenni ofangreinds persónugerv-
ings sænsku þjóðarsálarinnar. Leikur mynd-
arinnar er þó með afbrigðum góður, svo
fremi sem handritsgerðin gefur tilefni til
slíks, og munar þar að sjálfsögðu mest um
framlag höfuðpaursins sjálfs. Þessum af-
bragðsgóða og með eindæmum fjölhæfa
leikara tekst að gæða persónu Claes-Henriks
slíku lífi, að það eitt nægir til að vega upp þá
vankanta, sem annars kunna að vera á gerð
myndarinnar.
-Ó.A.
Farsakenndur
vísinda-
skáldskapur
Bíóhöllin: „The Adventures of Bucharoo
Banzai." ★★
Framleiöendur: Neil Canton og W.D.
Richter.
Leikstjórn: W.D. Richter.
Handrit: Earl MacRauch.
Aöalhlutverk: Peter Weller, John Lithgow,
Jeff Goldblum, Ellen Barkin, Christopher
Lloyd o.fl.
í frumbernsku nútíma efnafræðikenninga,
eða í kringum 1890, trúðu menn því að
atómið væri minnsta efniseind hins efnis-
kennda heims, og að það væri jafnframt fast
fyrir.. . líkt og billjardkúla.
Á þessum vafasömu sannindum byggði
hinn vestræni heimur síðan heimsmynd
sína, lífsskoðun í trúmálum, stjórnmálum og
heimspeki. í dag vitum við betur: Atómið er
að langmestu leyti tómarúm. Þ.e.a.s. vega-
lengdin á milli kjarna atómsins og elektrón-
anna sem sveima í kringum hann er hlutfalls-
lega svo löng (miðað við stærð kjarnans og
elektrónanna) að hinn efnislegi heimur, eins
og við köllum hann, er ekki fyrst og fremst
„efniskenndur" heldur er hann í raun að
langmestu leyti tómarúm. Og ekki nóg með
það: Elektrónur e+ og e— urðu upphaflega
til við árekstur ljóseinda. Ljóseindir breyttust
í elektrónur og íjóseindir eru ekki skilgreind-
ar sem efni. Að auki er síðan kjarni atómsins
samsettur úr róteindum og nifteindum, sem
eru eins og atómið sjálft að langmestu leyti
tómarúm. Og þar með stendur ekki eftir
steinn yfir steini af hugmyndum okkar um
„efnisheim" þann er við byggjum: Þar sem
hann er að mestu leyti tómarúm, þá er hann
í raun ekki til. . .!
Þessi sannindi er ágætt að hafa í huga,
þegar maður fer í Bíóhöllina að berja augum
ævintýri Bucharoo Banzais. Bucharoo (Peter
Weller) þessi er sprenglærður doktor, popp-
ari og ævintýramaður. .. svona „allt-muligt-
mann“, sem allt getur og allt veit, í einu orði
sagt: Sá „Homo Universalis", sem Leonardo
Da Vinci og kumpánar hans á endurreisnar-
tímabilinu létu sig dreyma um að verða.
Bucharoo og félögum hans hefur af mikilli
kænsku tekist að hanna fádæma tækjabún-
að, sem er þess megnugur að leysa upp þá
ógnarkrafta er halda saman hinum ýmsu
efniseindum atómsins, þannig að þeir eru nú
reiðubúnir að takast á hendur ferðalag inn í
óravíddir þær, eða „tóm“, sem falið er í hverri
efnisögn... og þ.a.l. öllum hinum efnis-
kennda heimi. Þegar hér er komið sögu, þá
kemur vitaskuld skúrkurinn Dr. Lizardo
(John Lithgow) inn í myndina, en hann er
snarruglaður vísindamaður, sem átti upphaf-
lega hugmynd að þróun tækjabúnaðarins.
Hann hefur sér til liðsinnis nokkra illa sinn-
aða „lectro-ída“, en það eru verur sem byggja
veröld þá er felst í tóminu handan okkar
eigin efniskennda heims.
Að hætti góða vísindaskáldsagna, þá bygg-
ir kvikmyndin á staðreyndum, sem þegar
eru vísindalega sannaðar, en síðan gefur höf-
undur handritsins hugmyndaflugi sínu laus-
an tauminn, þó innan þess ramma er ofan-
greindar kenningar setja honum. Útkoman
er síðan stórskemmtileg kvikmynd, full af
ærslafullum gáska og krydduð í réttum hlut-
föllum með varfærnislegum gálgahúmor,
sem fellur einkar vel að efnismeðferð hand-
ritshöfundar.
The Adventures of Bucharoo Banzai er
sem sagt prýðisgóð afþreyingarmynd. Hlut-
verkaskipan og leikstjórn Richters er með
ágætum og ætti því enginn sem á annað
borð hefur nokkra ánægju af farsakenndum
vísindaskáldskap að verða fyrir vonbrigðum
með myndina.
-Ó.A.
..brúmmmh...
Austurbœjarbíó, Æsileg eftirför (Shaker
Run): ★★
Nýsjálensk, árgerö 1985.
Framleiöendur: Larry Parr og Igo Kantor.
Leikstjóri: Bruce Morrison. Handrit: Bruce
Morrison, James Koufz og Henry Fownes.
Kvikmyndun: Kevin Hayward. Tónlist:
Stephen McCurdy. Aöalleikarar: Cliff
Robertson, Lisa Harrow, Leif Garrett, Shane
Briant, Peter Rowell, Bruce Phillips, Peter
Hayden.
Þá eru það Nýsjálendingar. Þeir fylgja í
kjölfar Ástrala hvað uppgang kvikmynda-
iðnaðar varðar. Það er gaman til þess að vita,
þar sem þess sama gætir í nýsjálenskum
myndum og verkum nágranna þeirra: Sjarm-
erandi notkunar landslags, seiðandi yfir-
bragðs og sögu. Þessar þjóðir hafa eitthvað að
segja, en það eitt og sér fer að verða uppurið
ofar á hnettinum.
Þó velur Bruce Morrison sér fráleitt frum-
legt viðfangsefni í þessari fyrstu mynd sem
hann ætlar mikla dreifingu. Frá upphafi og
afturúr hendast bílar um allar trissur og
hvaðeina sem fyrir verður. í einu orði sagt:
Bílaeltingaleikur. Það aðdáunarverða við
þessa mynd er hinsvegar uppbygging henn-
ar. Hún er sett fram af djúpri tilfinningu fyrir
stígandi. Eins hefur þessi mynd að geyma
mjög frumlegar lausnir hvað æsilegustu
atriðin snertir, en á því sviði voru handrits-
skrifarar komnir í þrot, eins og áhorfendur
bandarískra bílamynda vita.
Kannski er samt mest um vert að „Shaker
Run“, eins og myndin heitir, hafi ekki fallið í
þá ljótu gryfju, sem margar síðustu hasar-
myndir hafa hafnað í. Hún er ekki yfirfull af
allskonar stælum tækni- og fiffmanna. Leik-
myndin er hrein og klár. Shaker Run er ein-
föld hvað alla umgjörð varðar og mér liggur
við að segja að spenna hennar sé einlæg.
Veikleiki þessa verks liggur hinsvegar í
þeim tilraunum sem gerðar eru til að flækja
söguna og tengja sögupersónurnar. Tilfinn-
ingatengsl fara aldrei vel í þann æsing sem
bílaeltingaleikur er. Þar er áherslan á hraða
og fífldirfsku, en hvorttveggja gengur illa í
efnasamband við væmni.
-SER.
Draumur verður að veruleika og veruleiki að draumi: Hetjan Tom Baxter (Jeff Daniels) hefur boðið bfógest-
inum Cecillu (Mia Farrow) inn (kvikmynd sína Kaírórósina.
32 HELGARPÓSTURINN