Helgarpósturinn - 28.08.1986, Blaðsíða 27

LISTAP
Kannski er ég
bara heigull
— segir Guðrún Helgadóttir sem hefur nýlokið
við söguna Saman í hring
Seint dytti manni deyfð og droll í
hugþar sem Guðrún Helgadóttir á í
hlut. Þessi gustmikli alþingismaður
sem sl. vetur kvartaði undan því að
geta ekki framfleytt sinni stóru fjöl-
skyldu af þingfararkaupinu notar
gjarnan sumarleyfi sitt til að skrifa
bœkur. Enda vœri hún löngu farin á
hausinn, segir hún, ef ekki reyttist
smám saman inn fyrir ritstörfin, svo
sem erlendar þýðingar og endurút-
gáfur. Nýverið setti Guðrún punkt-
inn aftan við barnabók sem með
haustinu kemur út á vegum Iðunn-
ar, myndskreytt af Sigrúnu Eldjárn.
HP yfirheyrði Guðrúnu um þessa
nýju bók milli þess sem hún tók til í
geymslunni og mettaði heila villi-
kattafjölskyldu sem hefur haldið til
í garðinum hjá henni frá því i vor,
heimiliskettinum Gosa til hrellingar
en til ódrýginda heimilispeningun-
um.
„Þessi bók er í raun framhald af
Sitji guðs englar sem kom út ’83, og
gerist tveimur árum seinna þegar
stríðinu er Iokið en herinn ófarinn,”
segir Guðrún. „Þetta er svolítil tíma-
bilssaga frá þessum skrítnu árum
þegar tíminn hætti að standa kyrr
og allt fór að gerast, ekkert varð
sem áður.
Sagan er hugsuð sem miðjubók í
trílógíu sem ég ætla að reyna að
ljúka og er skrifuð út frá sjónarhorni
miðsysturinnar í systkinahópnum.
Fyrsta bókin var skrifuð út frá sjón-
arhorni elstu systurinnar, og atburð-
irnir verða ansi miklu öðru vísi séðir
frá sjónarhóli Lóu Lóu sem þessi
systir heitir, vegna þess að þær eru
mjög ólíkar. Og síðan langar mig til
að skrifa þriðju bókina út frá sjónar-
hóli litlu Öbbu hinnar.
Að sjálfsögðu á þessi bók að heita
Saman í hring og þá liggur í hlutar-
ins eðli hvað sú þriðja á að heita. Ég
hélt að þetta væri mjög frumlegt hjá
mér, en svo uppgötvaði ég auðvitað
eitt kvöldið mér til mikillar skelfing-
ar að Jóhannes úr Kötlum gerði
þetta fyrir löngu: Bí, bí og blaka,
Álftirnar kvaka og svo framvegis.”
— Miðarðu lýsingarnar í þessum
bókum mikið við þína eigin fjöl-
skyldu í Hafnarfiröinum?
„Nei, ég tek meira mið af bæjarlíf-
inu í heild. Þetta er engin sjálfsævi-
saga þótt sjálfsagt megi finna ein-
hverjar hliðstæður í minni eigin
bernsku."
— Hvað finnst þér að hafi breyst
til hins verra t fjölskyldulífi Islend-
inga frá því þetta var?
„Jú, þegar maður lifir sig í einn og
hálfan mánuð aftur um þrjátíu og
fimm ár fer ekki hjá því að maður
velti einmitt fyrir sér kostum og
göllum þess lífs sem þá var lifað. Ég
held að ég sé komin að þeirri niður-
stöðu að þrátt fyrir þrengslin og
peningaleysið þá hafi verið miklu
meiri nærvera milli fólks. Ég veit t.d.
ekki hvað það er að vera ein heima,
það voru alltaf gestir og við krakk-
arnir heyrðum miklu sterkara og
öflugra tungumál en börn gera
núna. Nú talar enginn orðið við
börn, enda skilst mér að lestrar-
kennsla verði æ örðugri vegna þess
að börnin hafa hreinlega engan
orðaforða. Og auðvitað lærði mað-
LOKATÓNLEIKAR
BÍTLAVINA-
FÉLAGSINS
„Ég býst við að ég sé að eðlisfari ekkert sérstaklega opin og ég skal ekki um það segja
hversu vel mér færist að leggja mig svona á borðið eins og fólk sem skrifar skáldsögur
fyrir fullorðna gerir gjarnan. Kannski geri ég þetta einhvern tíma þegar ég verð orðin
gömul og þroskuð," segir Guðrún Helgadóttir.
ur heil ósköp, t.d. af tungutaki
ömmu og afa. Ég er hrædd um að
samneyti við börn hafi ansi mikið
minnkað.
En auðvitað var sjávarþorpalíf á
þessum tíma erfitt að mörgu leyti og
við kynntumst ýmsum hliðum lífs-
ins sem börnum er hlíft við núna. Til
dæmis sáum við fólk fæðast og
deyja, en hvort það var nokkuð
óhollt þegar öllu er á botninn hvolft
skal ég ekki segja."
— Hvers vegna kýstu að skrifa
allta f út frá sjónarhóli barna?
„Ég hef nú einhvern tíma sagt í
galsa þegar hreinskilnin yfirbugaði
mig að líkast til stafi það bara af
heigulshætti. Það er þægilegur
heigulsháttur að fela sig á bak við
barn. En kannski er þetta nú að
mörgu leyti tilviljun. Upphaflega fór
ég að segja mínum eigin krökkum
sögur. Mér ofbauð satt að segja það
bull sem sett var saman handa börn-
um og maður var að koma heim
með af bókasafninu. Ég hugsaði
með mér: Fjárinn hafi það, ég get
gert þetta alveg eins vel sjálf.
Þar fyrir utan hef ég alltaf haft
mjög gaman af börnum og mikið
verið með þeim. Ég var elst í stórum
systkinahópi og því fannst mér ég
vera að eignast tíunda barnið þegar
elsti sonur minn fæddist. En ég býst
við að ég sé að eðlisfari ekkert sér-
staklega opin og ég skal ekki um
það segja hversu vel mér færist að
leggja mig svona á borðið eins og
fólk sem skrifar skáldsögur fyrir full-
orðna gerir gjarnan. Kannski geri
ég þetta einhvern tímann þegar ég
verð orðin gömul og þroskuð. Nú,
og stundum finnst mér að ýmislegt
bendi til þess að ég sé hálfgerður
krakki ennþá!"
Guðrún segist ekki geta byrjað að
skrifa fyrr en hún hafi lagt bókina
niður fyrir sér í stórum dráttum, en
þá gangi skriftirnar líka nokkuð
greiðlega og hún breyt^yfirleitt litlu
við nánari yfirlestur. „Eg gæti ekki
skrifað að staðaldri frá níu til fimm
eins og sumir virðast gera," segir
hún. „Ég myndi missa alla þræði út
og suður. Ég verð að vinna í
skorpu.. . en þá er eins og ég
springi! Síðan verð ég alltaf jafn
hissa þegar upp er staðið. Ég get
skrifað á hverjum einasta degi án
þess að verða tiltakanlega þreytt.
En að verklokum hellist yfir mig
lamandi þreyta sem tekur dálítinn
tíma að hverfa."
í sumar hafði Guðrún óvenju gott
næði til skrifta en þegar börnin
hennar voru meira heima við yfir
sumartímann reyndi hún oft að
skrifa á skrifstofu sinni niðri á Al-
þingi þar sem ekki nokkur maður
truflar.
„En það er vita vonlaust fyrir mig
að reyna að skrifa þar skáldskap,"
segir hún. „Ég hef enga skýringu á
því hvers vegna ég kem ekki staf á
blað. Það er mjög misjafnt hvernig
rithöfundar upplifa það sem þeir
eru að skrifa. Ég held að ég sjái þetta
fyrir mér dálítið eins og í kvikmynd.
Én hið listræna andrúmsloft virðist
vera víðsfjarri á skrifstofu minni á
Alþingi," segir Guðrún Helgadóttir.
-JS
I kvöld, fimmtudaginn 28. ágúst,
verða haldnir stórtónleikar á Hótel
Borg. Verður þar að verki hið ak-
hressa Bítlavinafélag, sem þar held-
ur sína kveðjutónleika. Endalok
hins stutta ferils sveitarinnar kemur
eflaust mörgum á óvart sökum
gegndarlausrar velgengni undanfar-
ið ár. Við inntum því Jón Ólafsson,
sem óumbeðið hefur orðið andlit
sveitarinnar út á við, fregna afþessu
uppgjöri.
„Til að gera stutta sögu langa hóf-
um við félagarnir að spila saman
sem undirleikarar Verslunarskóla-
kórsins sem ég stjórnaði. Það gekk
undravel svo við ákváðum að spila á
tveimur Lennon-kvöldum, sem
urðu fleiri — reyndar ein 8-9 á
Gauknum og 3-4 á Borginni. Ætlun-
in var þó aldrei að spila lengur en út
marsmánuð. Velgengnin á refilstig-
um hljómsveitarinnar hrópaði þó á
lengingu og því ákváðum við að
gera þetta að smá sumarævintýri.
En nú er ég á förum til útlanda, Rafn
að auka Grafíkstarfið ofl. ofl., þann-
ig að okkur er ekki stætt á þessu
mikið lengur."
Hljómsveitir sem vel ganga hafa
margar þann skemmtilega eigin-
leika að gera come-back þegar
minnst varir....
„Það er vitanlega ekki útilokað að
við tökum saman aftur, bjóðist þess
háttar aðstæður einhvern tíma, þvi
að þetta er búið að vera stór-
skemmtilegt; við höfum haldið okk-
ur frjóum, farið hringinn og gefið út
plötu — mikið fleira verður varla
gert."
Bítlavinafélagið er nýkomið úr
mikilli sigurför að norðan og ofan af
Akranesi.
„Þetta gekk glimrandi vel. Við
héldum ferna tónleika og fylltum
húsin hvert á fætur öðru. Norður-
ferðin jaðrar þó við að geta kallast
upphitun fyrir hljómleikana á Borg-
inni, jafn stórkostlegir og þeir munu
verða. Við ætlum að taka allt
Lennon- prógrammið, slagara eins
og „Þrisvar í viku" og Bítlalög sem
við höfum ekki flutt áður. Sem sagt
langt, strangt og stórskemmtilegt.
Sem aukaskemmtiatriði ætlum við
að klæðast búningum úr fyrri
hljómsveitum okkar strákanna."
AB
SYNINGAR
eftir Guðberg Bergsson
Reykjavík til sýnis í Reykjavík
Með hinum tveimur sýningum sem haldn-
ar eru að Kjarvalsstöðum og í nýja Borgar-
leikhúsinu er reynt að gefa tvær líkar og ólík-
ar myndir af Reykjavíkurborg í fortíð og nú-
tíð. Að Kjarvalsstöðum er borgin sýnd þann-
ig að hinir „mannlegu" þættir hennar sitja í
fyrirrúmi, en í Borgarleikhúsinu er „vísinda-
hliðin" á afmælisbarninu.
Þetta eru hvort tveggja prýðilegar sýning-
ar, eins langt og þær ná. En í raun og veru ná
þær ekki mjög langt. Sýningin í Borgarleik-
húsinu nær ekki mjög langt á vísindasviðinu
af þeim einföldu ástæðum að við höfum ekki
ennþá náð langt á því sviði. Miðað við svip-
aðar sýningar erlendis eru vísindin hér næst-
um á lágstigi. Það er ekki einu sinni reynt að
láta áhorfendur standa á gati, gapandi yfir
einhverju einföldu en margbrotnu vísinda-
bralli: undri eða furðu framtíðarinnar. Oft er
slíkt aðeins brella byggð á hugviti. Og henn-
ar sakna ég á sýningunni í Borgarleikhúsinu.
Vélmennið sem færir til kubbana er beinlínis
grátbroslegt fremur en undursamlegt. Það
hefði verið miklu betra að temja til dæmis
hest þannig að hann biti í kubbana og færði
þá til og frá — ellegar varphænu. Slíkt hefði
verið verulega sniðugt: það að sýna fram á
vélræna og vísindalega hugsun í hænu- og
hesthausnum.
Það besta á sýningunni í Borgarleikhús-
inu er sá hlutinn sem fjallar um vatnsorkuna.
Hægt er að horfa á kvikmynd um virkjunar-
framkvæmdir á ýmsum stöðum á landinu.
Yfir hinum eyðilegu stöðum er einhver dýr-
legur og dapurlegur blær, sá blær sem ein-
kennir svo þjóð okkar og land. Og núna eru
framkvæmdirnar, skurðgrafan og jarðýtan
að leggja auðnina að velli og draga orku
fram. Það er svo skrýtið að orkuna er helst
að finna í auðninni. Og það á jafnt við um
manninn sjálfan og landið. En því miður
vantar að mestu mikilvægan „hlut“ í kvik-
myndina af orkuframkvæmdunum: mann-
inn, verkamanninn sem vinnur og puðar.
Honum bregður aðeins fyrir stöku sinnum.
Og kvikmyndavélin er eins og hún sé laf-
hrædd við hann. Á einum stað er kvikmynd-
að í matsal en vélinni fremur beint að disk-
unum og matnum en mönnunum sem tæma
matinn af diskunum. Hér, eins og í íslenskri
list yfirhöfuð, verður maðurinn útundan og
landslagið aðalatriðið, jafnvel þótt maðurinn
sé að eyðileggja það eða umbreyta því.
Sýningin að Kjarvalsstöðum er mannlegri.
Það bregður fyrir fólki: mönnum sem eru að
híma eða standa og bíða eftir því að festast
á filmu svo þeir verði ekki glötuninni alger-
lega að bráð. En þarna er fátt af myndum af
fólki við störf eða bara af mönnum í sínu
mennska umhverfi. Húsin yfirgnæfaallt: það
landslag sem maðurinn býr til sjálfur.
Myndirnar eru látnar hanga á veggjunum
í réttri tímaröð næstum fram á daga okkar.
Mönnum fer örlítið fjölgandi á myndunum,
einkum á stríðsárunum. íslendingurinn virð-
ist þá helst koma fram sem mannvera. Farið
er að gefa honum gaum sem einstaklingi, lif-
andi veru sem hefur sitt sérstaka gildi og er
athyglisverð þess vegna, en ekki bara eitt-
hvað sem hefur brúklegt gildi. Fram að þeim
tíma var íslendingurinn aðeins metinn eftir
því hvort hann „dugaði til vinnu". Ef hann
gat ekki þrælað var hann talinn til drullu-
sokka.
Sérstök áhersla er þess vegna lögð á stríðs-
árin á sýningunni. Áherslan er slík að sand-
pokum hefur verið hlaðið upp við dyr aust-
ursalar Kjarvalsstaða.En þeir pokar eru í
engum tengslum við sandpoka breska hers-
ins. Sama er að segja um það íslenska fyrir-
brigði sem er klætt í breskan dátabúning og
slánast um eins og dæmigerður íslendingur
sem hefur ekki hlotið neinn aga, síst orðið að
lúta heraga. Vel er þess virði að fara á sýning-
una bara til þess að sjá aumingja manninn.
Ég þori að veðja að ef bresku hermennirnir
hefðu verið eins og hann þá hefði engin
íslensk kona farið í ástandið. Af honum er
hægt að sjá hvaða hugmynd „fjallalamba
kynslóð" nútímans gerir sér af breskum
hermanni.
En ég spyr: Hvers vegna er ekki höfð hon-
um til aðstoðar íslensk dæmigerð kona sem
„fór í Bretann" eða ástandið? Mér finnst
alveg vanta hana — á gægjum á bak við
sandpokana í fallbyssuhreiðrinu. En á pok-
um í slíkum hreiðrum voru Bretarnir og Kan-
arnir alltaf „að taka" íslensku stúlkurnar,
samkvæmt orðrómi og reyndar bókmennt-
um líka. Og þar af leiðandi voru skotbyrgin
sönn ástarhreiður. Slíkt hefði vel mátt koma
fram á sýningunni.
Mér finnst þess vegna, sem leikmanni, sýn-
ingarnar vera miklu fremur til þess gerðar að
falsa raunveruleika Reykjavíkurborgar en
leggja áherslu á hann og benda fingri til
framtíðarinnar.
Ég held að best hefði verið að láta „fólkið
sjálft" koma með sitt framlag til sýningarinn-
ar og setja upp sína sýningu. Vafalaust hefði
þá ýmislegt komið upp úr koffortum og köss-
um sem verulega fróðlegt hefði verið að sjá,
jafnvel miklu fróðlegra én það sem fékkst til
sýningarinnar frá Ljósmyndasafninu.
En hér er öllu stjórnað að ofan: Af embætt-
ismannavaldinu og mer^itamannadótinu.
HFIGARPOSTURINN ?7