Helgarpósturinn - 11.12.1986, Page 8

BOKMENNTIR
Sá kemur orðum að því
Suerrir Kristjánsson: Ritsafn.
Þriöja bindi, Mál og menning
1984. 344 bls., kr. 1890.
Sverrir Kristjánsson er maður
sem á að koma út í ritsafni, snill-
ingur á mál og stíl, en samdi aðal-
lega greinar á tvist og bast í blöð
og tímarit. Mál og menning sinnir
þessari þörfu útgáfu (sem ekki
kemur fram hverjir stjórna eða
vinna að) og er nú komið aftur í
þriðja bindi þar sem eru, sam-
kvæmt káputexta, „ritgerðir hans
um almenna sögu og alþjóða-
stjórnmál". Raunar einungis þær
ritgerðir sem birtust í blöðum og
tímaritum, ekki þættir úr bókum
Sverris (Sidaskiptamönnum og
trúarstyrjöldum, Frá Vínarborg til
Versala) né kaflar eftir hann úr
safnritum (Bókinni um Kína).
Ritgerðunum er raðað í tímaröð
atburðanna sem frá er greint,
þannig að fyrst segir frá frönsku
stjórnarbyltingunni, þá ýmsum
þáttum úr sögu 19. aldar (einkum
frá Þýskalandi og Frakklandi) og
allt fram til fyrri heimsstyrjaldar
og byltingarinnar í Rússlandi. Þá
verða nokkur skil og við taka rit-
gerðir sem samdar eru um nýlega
liðna atburði og ekki svo mjög frá
sjónarhóli sagnfræðings.
Ritgerðirnar eru fimmtán tals-
ins, svo sem nú skal greina:
Addragandi frönsku byltingarinn-
ar 1789 (úr Tímariti Máls og menn-
ingar (TMM) 1970, 25 bls.).
Franska byltingin og Napóleon (úr
Andvara 1970).
Kartaflan og konungsríkið (um
stjórn Breta á Irlandi og hungurs-
neyðina þar 1846-7; úr TMM 1972,
27 bls.).
•íslensk .
bókamenning
erverðmæti'
Refska, sönn lygisaga er fyrsta skáldsaga höfundar
Kristjáns J. Gunnarssonar fyrrv. fræðslustjóra í
Reykjavík.
Refska er skrifuð í gráglettnum ýkjusagnastíl og
uppfull af sjónhverfingum þar sem staðreyndin
verður fáránleiki og fáránleikinn staðreynd.
Refska gerist í orðu kveðnu í árdögum íslands-
byggðar og minnir víða á íslendingasögur um brag
og túlkun. Kennir því margra grasa í þessari sönnu
lygisögu sem vafalaust mun þykja tíðindum sæta.
Einsætt er að Refsku verður skipað í flokk með
sérkennilegustu og metnaðarfyllstu skáldsögum í
íslenskum nútímabókmenntum.
Refska bók sem talað verður um og allir þurfa að
lesa. Refska sagan um refskuna í íslenskri samtíð.
Bókaúfgöfa
/MENNING4RSJÓÐS
SKÁLHOLTSSTlG 7. REYKJAVÍK • SlMI 621822
Fyrir hundrað árum (um bylting-
arnar í Evrópu 1848, úr TMM
1948, 52 bls.). Þetta eru raunar
fjórir sjálfstæðir þættir um Frakk-
Iand, Þýskaland, Danmörku og ís-
land.
Parísarkommúnan (um uppreisn
Parísarbúa 1871, úr TMM 1971).
Ferdínand Lassalle (um stofnanda
þýsku sósíalistahreyfingarinnar
1863, úr Rétti 1940).
Blóð og járn fyrir einni öld (um
Otto von Bismarck og feril hans
fram að styrjöld Prússa og Austur-
ríkismanna 1866, úr Andvara
1966, 46 bls.).
Þœttir ár sögu uerkalýðshreyfing-
arinnar. Verkalýðshreyfing Bret-
lands (úr Vinnunni 1844).
Þegar skýjaborgirnar hrundu (um
stríðsmarkmið Þjóðverja í fyrri
heimsstyrjöldinni, úr Samvinn-
unni 1969, 32 bls.).
Versalasamningarnir (um niður-
stöður fyrri heimsstyrjaldarinnar,
úr Samvinnunni 1969).
Lenin og rússneska byltingin (úr
Þjóðviljanum á 50 ára afmæli bylt-
ingarinnar 1967).
Þar með er lokið hinum sögu-
lega hluta bókarinnar þar sem
Sverrir er í hlutverki sagnfræð-
ingsins. Skrifar raunar ekki í fræði-
legu formi, t.d. með því að til-
greina heimildir sínar, en þó sums
staðar af áþreifanlegum lærdómi
og hvarvetna af mikilli yfirsýn.
Svo taka við ritgerðir sem fremur
eru innlegg í pólitíska umræðu
samtímans:
Byltingarhreyfingin í Kína (Réttur
1930). Harmleikur Spánar (TMM
1949). Harmleikur franska lýð-
veldisins (TMM 1941, 24 bls.). Tíu
ára kalt stríð (TMM 1955, 23 bls.).
Þessar greinar eiga kannski ekki
sama erindi til lesenda núna og
þegar þær voru samdar, en standa
fyrir sínu sem minnisvarði um
málflutning kommúnista eins og
hann gerðist kröftugastur. Tökum
dæmi úr síðustu greininni. Banda-
ríkjamenn höfðu þá (alveg eins og
íslendingar gerðu áratug seinna)
mætt offramleiðslu á mjólk með
því að selja undanrennuduft mjög
ódýrt til skepnufóðurs. Sverrir
túlkar:
I tíu ár hefur uestrœn, kristin
menning háð kalt stríð til að að
kýrnar í Bandaríkjunum mœttu fá
að drekka mjólkina úrsjálfum sér.
Til þessa ueislufagnaðar í banda-
rískum fjósum hefur guðs eigið
land eytt á fimm fyrstu árum eftir
heimsstyrjöldina 100 milljörðum
dollara í lán, gjafir og uígbúnað,
sprengt uetnissprengjur, sviðið
hálfan Kóreuskagann, byggt flug-
velli á hverju kríuskeri hnattarins.
Þetta er kannski ekki eins fróð-
legt og það er skemmtilegt, en
textinn er hunang. Og eins er það
í sögulega efninu að best nær
Sverrir fluginu þegar tilefni gefst
til að hneykslast rækilega. En þær
greinar eru bæði fróðlegar og
skemmtilegar.
Fyrir tíu árum tók ég saman
ábendingar um viðbótarlesefni
með kennslubók í mannkynssögu
handa framhaldsskólum. Ætlaði
eingöngu að benda á bækur, en
gerði þó undantekningu með örfá-
ar tímaritsgreinar, þar af þrjár af
greinum Sverris sem birtast í þess-
ari bók. Eftir að lesa bókina alla sé
ég mest eftir að hafa ekki haft und-
antekningarnar fleiri.
H.S.K.
1
Gabríel García Marquez:
Astin á tlmum
kólerunnar
verður hann á unga aldri af hinni ómótstæðilegu
Fermínu Daza. Og meðan lesandinn bíður með
honum, sífellt spenntari og vondaufari í senn,
skemmtir Marquez honum með ótal frásögnum
- af Júvenal Úrbíno lækni og páfagauknum
hans, af kínverjanum sem vann
bókmenntaverðlaun Gullorkfdeunnar, af
siglingum fljótaskipafélagsins eftir hinu mikla
Magdalenufljóti og mörgu fleiru.
Sögusviðið er Kolumbía undir lok síðustu aldar
og framan af þessari, og aðferðin það göldrótta
raunsæi sem Marquez hefur öðlast heimsfrægð
fyrir. Ástin á tímum kólerunnar er 308 blaðsíður
og kom fyrst út á spönsku í desember 1985.
Verð: 1690.-.
Mál og menning
Alveg ný skáldsaga eftir kólumbíska
Nóbelsverðlaunahöfundinn Gabríel García
Marquez í þýðingu Guðbergs Bergssonar hlýtur
að sæta tíðindum á Islandi. Fáir suðuramerískir
höfundar hafa notið jafn mikillar hylli meðal
íslenskra lesenda og Marquez, og enginn hinna
fjölmörgu aðdáenda hans verður svikinn af
þessari bók.
Þetta er skáldsaga þeirrar gerðar sem lesandinn
getur sökkt sér ofan í, og hann berst með straumi
frásagnarinnar um leið og honum opnast nýir og
spennandi heimar. Hér er sögð einstæð
ástarsaga um Florentíno Aríza, mann sem bíður
elskunnar sinnar í hálfa öld, svo gagntekinn
8 B HELGARPÓSTURINN