Helgarpósturinn - 03.09.1987, Qupperneq 7

Málefni Grjótaþorpsins taka nýja stefnu
STJÓRNARSKRÁRBROT?
ÍBÚAR ÞORPSINS TELJA NÝFRAMKVÆMDIR í ÞORPINU BRJÓTA ÁKVÆÐI STJÓRNARSKRÁRINNAR, BYGGINGARLAGA OG SKIPULAGSLAGA
íbúar Grjótaþorps hafa nú óskad eftir því að Húsfrið-
unarnefnd ríkisins kanni hvort fyrirhuguö bygging Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna og Tryggingamiðstöðvar-
innar í Aðalstrœti standist gagnvart lögum. Það er skoð-
un íbúanna að svo sé ekki. Þeir telja þessa byggingu
stangast á við ákvœði í stjórnarskránni, skipulagslögum
og byggingarlögum.
GRJOTAÞORPIÐ KYRKT
IKYRRÞEY
Eins og fram hef ur komið hyggjast
þessi fyrirtæki reisa fimm hæða hús
á lóðinni í Adalstrœti 8 við hlið
Morgunblaðshallarinnar. Húsið er
teiknað samkvæmt Kvosarskipulagi
sem gerir ráð fyrir háum húsum eft-
ir öllu Aðalstræti. Þá er einnig gert
ráð fyrir háum húsum við Túngötu
og Garðastrœti. Reykjavíkurborg er
nú að byggja stórhýsi er nær frá
horni Garðastrætis og niður eftir
Vesturgötu aöAberdeen. Með þessu
virðist stefnt að því að kyrkja
Grjótaþorpið inn í múr af háhýsum.
Undir húsinu verður bílageymsla.
Aðkeyrsla að henni mun liggja í
gegnum Grjótaþorp, meðal annars
yfir barnaleikvöll. Þessi aðkeyrsla
brýtur í bága við skipulag Grjóta-
þorps, en það skipulag var sam-
þykkt af borgarrádi árið 1982, en
hefur aldrei verið staðfest. Þrátt fyr-
ir að þetta skipulag hafi verið sam-
þykkt hefur ekki verið farið eftir
því. Reykjavíkurborg hefur að vísu
gert upp eitt gamalt hús í þorpinu.
En fyrir utan fjóra ljósastaura á af-
mælisárinu eru framkvæmdir borg-
arinnar samkvæmt þessu skipulagi
upptaldar. Hins vegar hafa verið
samþykktar ótal undanþágur frá
þessu skipulagi. Stórhýsi Reykjavík-
urborgar á horni Garðastrætis og
Vesturgötu er til dæmis byggt á tíu
byggingarreitum, samkvæmt skipu-
laginu.
Ibúar Grjótaþorps hafa á undan-
förnum árum barist fyrir tilvist
þorpsins í borgarkerfinu, en hafa
þar ýmist fengið loðin svör eða eng-
in. Þeir hafa því snúið sér til Húsfrið-
unarnefndar ríkisins og óskað eftir
því að hún kanni lagalegan rétt
þeirra gagnvart skipulagsbreyting-
um á næsta nágrenni húsa sinna.
BROTÁ
SKIPULAGSLÖGUM
í erindi sínu til nefndarinnar
benda íbúarnir á að samkvæmt lög-
um eigi eigendur húsa lögvarinn
rétt til þess að umhverfi húsa sé ekki
raskað verulega. Þeir benda á að
þessi réttur hafi meðal annars hindr-
að það að umfangsmikil atvinnu-
starfsemi væri sett niður í íbúðar-
byggð. Þó dómur hafi ekki gengið í
slíku máli á íslandi eru til margir
slíkir dómar frá Norðurlöndunum.
En skipulagslög og réttur íbúa og
eigenda húsa eru svipuð hér og þar.
I skipulagslögunum frá 1964 segir
meðal annars í 23. grein:
....skal tilkynna aðilum þá
ákvörðun og jafnf ramt boða til sam-
eiginlegs fundar þeirra. Skal í þeirri
tilkynningu tekið fram, að verði að
félagsstofnun um málið, megi þeir,
sem ekki gerast þátttakendur,
vænta þess, að fasteign þeirra (fast-
eignir) á svæðinu verði tekin eign-
arnámi af sveitarstjórn."
íbúar Grjótaþorps telja að þetta
ákvæði sýni að einstakir eigendur
fasteigna geti stöðvað endurskipu-
lagningu eldra hverfis. 1 greinar-
gerðinni með frumvarpinu að þess-
um lögum var tekið fram að þetta
ákvæði hefði verið um nýjung í ís-
lenskum lögum.
í greinargerðinni með frumvarp-
inu var fjallað um vanda sem ná-
grannaþjóðir okkar höfðu átt í við
endurskipulagningu eldri hverfa.
Þar er dregin sú niðurstaða, að end-
urskipulagning eldri hverfa komi
helst til greina þar sem hús á svæð-
inu væri eyðilögð, eða sveitarfélag
hafi keypt allar lóðir á svæðinu.
Hvorugu þessara skilyrða er fyrir að
fara í Grjótaþorpi.
BROTÁ
BYGGIN GALÖGUM
En íbúar Grjótaþorp telja að
ákvæði byggingarlaga hafi einnig
verið brotin. í 14. grein þeirra segir:
„Byggingarleyfi veitir ekki heim-
ild til framkvæmda, sem brjóta í
bága við skipulag og ákvæði laga og
reglugerða eða rétt annarra."
Þessu ákvæði er jafnan beitt þeg-
ar breyta þarf tiltölulega litlum
atriðum í sambandi við hús; til
dæmis hækka þak, setja glugga á
hlið og annað slíkt. Þá er þess jafnan
krafist að nágrannar og sameigend-
ur samþykki breytingarnar. íbúar
Grjótaþorps telja að þetta ákvæði
eigi ekki síður að gilda þegar stór-
hýsi er reist svo til á baklóð annars
húss. Þannig er því farið með hús
Sölumiðstöðvarinnar og Trygginga-
miðstöðvarinnar við Aðalstræti.
Það mun í raun múra húsið í Bröttu-
götu 6 inni. Auk þess mun það
skyggja á elsta hús Reykjavíkur við
Aðalstrœti 10.
í erindi sínu til Húsfriðunarnefnd-
ar lýsa íbúar Grjótaþorps þeirri
skoðun sinni að túlka beri lög um
friðun húsa á þann veg, að verndin
nái einnig yfir lóð og grenndarrétt
hússins. Fráleitt sé að skilja ákvæði
laganna á þann hátt að eigandi frið-
aðs húss geti byggt í kringum það
svo það verði hulið sjónum manna.
Réttara sé að líta svo á að þegar hús
er friðað sé stefnt að því að vernda
það og umhverfi þess eins og það
var er ákvörðunin var tekin.
Hús Sölumiðstöðvarinnar og
Tryggingamiðstöðvarinnar verður
reist við hlið Aðalstrætis 10, sem er
friðað samkvæmt lögum um Þjóð-
minjasafn íslands. Þá er baðstofa í
öðru húsi í Grjótaþorpinu einnig
friðuð. Framhjá því húsi mun að-
keyrslan að bílageymslunni undir
Aðalstræti 8 liggja.
BROT Á STJÓRNARSKRÁ
íbúar Grjótaþorpsins telja að sú
stefna sem skipulagsmál svæðisins
hafa tekið stríði einnig gegn ákvæð-
um stjórnarskrárinnar. í 67. grein
hennar segir:
„Eignarrétturinn er friðhelgur.
Engan má skylda til að láta af hendi
eign sína, nema almannaþörf krefji,
þarf til þess lagafyrirmæli, og komi
fullt verð fyrir."
Eins og kom fram hér að ofan telja
íbúar Grjótaþorps að eignarréttur
húsa nái einnig að hluta yfir ná-
grenni þeirra. En auk þess telja þeir
sig hafa rökstuddan grun um að það
skipulag sem samþykkt var í borgar-
ráði 1982 sé ekki lengur í gildi, þó
engar opinberar ákvarðanir hafi
verið teknar um það. Þeim virðist
sem unnið sé að skipulagstillögu
fyrir Grjótaþorpið, eins og menn séu
óbundnir af eignarrétti, er tengist
einstökum húsum á svæðinu.
Með þessu erindi hafa íbúar
Grjótaþorpsins tekið nýja stefnu í
þeirri viðleitni sinni að vernda þorp-
ið. Hingað til hafa þeir reynt að hafa
áhrif á borgaryfirvöld með því að
benda á varðveislugildi húsanna í
Grjótaþorpi. Það hefur engan
árangur borið. Þrátt fyrir samþykkt
á Grjótaþorpsskipulaginu í borgar-
ráði 1982 hefur því skipulagi á eng-
an hátt verið framfylgt. Þess í stað
virðist sem borgaryfirvöld hafi beð-
ið þess að velvilji við málstað íbúa
Grjótaþorps dvínaði. Borgaryfir-
vöjd virðast telja að nú sé lag.
íbúar Grjótaþorps hafa því tekið
þá stefnu að leita annarra leiða. Með
erindi sínu til Húsfriðunarnefndar
ríkisins hyggjast þeir afla sér laga-
legrar greinargerðar um rétt sinn.
Ef lagatúlkun íbúa Grjótaþorpsins
er á rökum reist má síðan búast við
að þetta erindi leiði til málshöfðun-
ar eða lögbanns vegna fram-
kvæmda í Grjótaþorpi.
EFTtR GUNNAR SMÁRA EGIISSON MYND JIM SMART
HELGARPÓSTURINN 7