Helgarpósturinn - 17.09.1987, Qupperneq 4

EFTIR JÓNÍNU LEÓSDÓTTUR MYND JIM SMART
AÐ VERA EÐA VERA EKKI . . .
Máliö er nú ekki flóknara en þetta. Þrír dropar af þvagi eru settir í litla tilraunaglasið og eftir hálftíma veit konan hvort
grunar hennar var á rökum reistur eöur ei.
*
Eru konur á Islandi svona
vanafastar, eöa gerir hátt
verölag þaö að verkum aö
þungunarpróf til heimanota
seljast hér ekkert aö ráöi?
Það geta verið mikil gleðitíðindi
fyrir konur að fá staðfestingu á þvt
að þœr séu barnshafandi. Sú fregn
getur hins vegar verið öðrum kon-
um töluvert áfall. / báðum tilvikum
erþó um að rœða afar persónulegar
upplýsingar, sem flestum þœtti ef-
laust œskilegt að deila fyrst rneð
barnsföðurnum eða öörum ná-
komnum aðila. Víða erlendis kaupa
konur líka gjarnan þungunarpróftil
heimanota og fá niðurstöðu þess
innan veggja heimilisins, án þess að
nokkrir aðrir komi þar við sögu.
Það kemur þar af leiðandi á óvart,
að slt'k heima-þungunarpróf eru
sama og ekkert seld hér á landi. Is-
lenskar konur, sem vilja komast að
þvíhvort þœr eru með barni, virðast
undantekningarlítið fara með þvag-
prufu í apótek eða til heilsugœslu-
stöðva. Hvernig skyldi standa á því?
I gegnum tíðina hefur ýmsum að-
ferðum verið beitt til að ganga úr
skugga um þungun. Fyrr á tímum
framkvæmdu konurnarþessi ,,próf“
stundum sjálfar, einsogt.d. i Egypta-
landi til forna. Sagt er, að konur þar
hafi í þessum tilgangi hellt þvagi úr
sér yfir frækorn. Ef fræin spíruðu
var það talin sönnun þess, að viö-
komandi kona væri ófrísk.
Þungunarpróf okkar tíma eru að
sjálfsögðu mun vísindalegri, enda
runnin undan rifjum læknavísind-
anna, þó svo enn sé þvagprufa not-
uð við úrskurðinn. í þvaginu kemur
nefnilega fram ákveðið hormón eft-
ir að getnaður hefur átt sér stað og
rannsókn prufunnar miðar að þvi
að staðfesta eða afsanna tilvist
þessa hormóns í líkama konunnar.
Og sífellt eru efni þau, sem notuð
eru, að verða fullkomnari.
DÝRT AÐ KANNA
ÞUNGUN HEIMA
Hér áður fyrr fóru íslenskar konur
annaðhvort til lækna eða, þær sem
bjuggu á höfuðborgarsvæðinu, á
Heilsuverndarstöðina í Reykjavík til
að fá úr því skorið hvort þær væru
ófrískar. Fyrir u.þ.b. áratug fóru
apótek að veita þessa þjónustu og
það markaði ákveðin tímamót, þar
sem konurnar þurftu þá ekki lengur
að gera grun sinn opinberan fyrir
heimilis- eða kvensjúkdómalæknin-
um. Þessi mál geta jú oft verið afar
viðkvæm fyrir þá, sem í hlut eiga.
íslenskar konur virðast hins vegar
hafa afskaplega takmarkaða löngun
til að ganga úr skugga um þungun
sína, án þess að utanaðkomandi að-
ilar komi þar nærri. Sala á heima-
prófum hefur þó glæðst eitthvað
svolítið að undanförnu, en árssalan
er þrátt fyrir það einungis á bilinu
100—200 stykki. Hvort það er af
tómri vanafestu, eða vegna þess að
konur vita hreinlega ekki að þung-
unarpróf eru til sölu, er erfitt að
segja. Einnig er líklegt að verð vör-
unnar hafi töluvert með þessa sölu-
tregðu að gera.
Samkvæmt lauslegri könnun í
apótekum á höfuðborgarsvæðinu
kostar heimaprófið á bilinu frá
705—790 krónur. Og vel að merkja:
þau eru einnota! Sumar lyfjabúðirn-
ar höfðu slík próf alls ekki til sölu, en
þar sem þau fengust var alltaf um
sama vörumerkið að ræða. Erlendis
fæst hins vegar fjöldi tegunda og
verðið er líka viðráðanlegra. í Bret-
landi kostar t.d. sama tegund og hér
fæst tæpar 400 krónur og hægt er
að fá svipaða vöru á rúmar 300
krónur. Þess má geta, að 35% tollur
og 4% vörugjald leggjast á þessa
vörutegund við innflutning til lands-
ins.
AUÐVELT í NOTKUN,
EF ÞÚ KANNT DÖNSKU
Sú eina tegund þungunarprófs,
sem virðist til sölu í íslenskum
apótekum, nefnist Predictor og er
framleidd í Hollandi. Prófinu er
dreift hingað af fyrirtæki í Dan-
mörku og leiðarvísirinn er einungis
á dönsku. Einhver kunnátta í því
tungumáli er því undirstaða þess að
prófið nýtist viðkomandi konu. Sé
danskan engin fyrirstaða eru leið-
beiningarnar með prófinu einfaldar
og auðveldar i framkvæmd.
Framleiðandinn fullyrðir að nið-
urstöður þungunarprófsins séu
marktækar strax á öðrum degi eftir
að blæðingar hefðu átt að eiga sér
stað. Hins vegar er mælt með því, að
konan hafi biðlund fram á fjórða
dag. Efni þau, sem notuð eru við
þungunarpróf í apótekum, eru sögð
gefa marktæka niðurstöðu örfáum
dögum eftir getnað. Konum er þó
víða ráðlagt að koma ekki með
þvagprufu fyrr en blæðingum hefur
seinkað um svo sem viku.
Eins og sést á myndinni hér á síð-
unni samanstendur prófið af agnar-
smáu „efnafræðisetti" með glerröri
og tilraunavökva. Þremur dropum
af þvagi er síðan bætt út í, glasið
hrist og þá hefst biðin. Eftir um 10
mínútur tekur liturinn á vökvanum
að breytast og eftir hálftíma er svar-
ið komið. Það fæst með þvi að bera
endanlega litinn í glasinu saman við
litina á miðunum. Dökki liturinn
lengst til vinstri þýðir ,,ekki þung-
uð“, en þeir í miðið og lengst til
hægri ,,þunguð“. Tveimur tímum
eftir að niðurstaðan kom i ljós er
prófið hins vegar orðið marklaust,
því liturinn endist ekki lengur
óbreyttur.
BYLGJA EFTIR
VERSLUNARMANNA-
HELGI
Eins og fyrr segir fara langflestar
íslenskar konur með þvagprufu í
apótek eða til læknis, þegar þær
hafa grun um að vera ófrískar. Það
kostar líka u.þ.b. helmingi minna en
að gera það sjálfur, eða um
300—400 krónur. Á Heilsuverndar-
stöðinni í Reykjavík fengum við þær
upplýsingar, að þeir framkvæmdu
afar mismikið af þungunarprófum
árlega. Allt frá 400 upp í 800 ár
hvert. Eitt apótekið upplýsti líka að
konurnar kæmu ,,í bylgjum". Mikið
annriki væri t.d. eftir verslunar-
mannahelgar. Erfitt er hins vegar að
segja til um heildarfjölda þungunar-
prófa, sem gerð eru á landinu, eða
hvernig niðurstöður þeirra skiptast.
Lyfjafræðingur í apóteki í höfuð-
staðnum sagðist myndu giska á að
jákvæðar og neikvæðar prufur
skiptust nokkurn veginn til helm-
inga, án þess að vilja fullyrða neitt
um málið.
Þungunarpróf verða þó ekki
skýrð eingöngu með tölum. Þau eru
mikið tilfinningamál. Og rómantík-
inni er ekki alls varnað við þessar
aðstæður, eins og geta má nærri.
Lyfjafræðingur nokkur sagði okkur
að stundum kæmi það fyrir að kon-
urnar vildu fá að eiga bikarinn, sem
notaður hefði verið við þungunar-
prófið í apótekinu. Hvort þær stilla
bikarnum upp í hillu við hliðina á
postulínsstyttum og fjölskyldu-
myndum vitum við ekki. Það er hins
vegar ljóst, að mörgum finnst til-
raunaglasið rómantískara sönnun-
argagn um væntanlegan erfingja en
blaðsnepill með krossi við orðið
„jákvætt".