Tíminn - 28.01.1962, Blaðsíða 6

Um menn
og male
f hinu merka enska sunnu-
dagsblaði „The Observer" birt
ist nýlega grein um portú-
galska einræðisherrann, dr.
Aliveira Salazar. Þar er með-
al annars' rætt um þá kosti
og galla, sem hafa einkennt
stjórnarfar hans. Fljótt á litið
virðist fjármálastjórn hans
hafa verið í góðu lagi. Af-
koma ríkisins hefur verið góð,
gjaldeyrisjöfnuðurinn út á
við hagstæður, sparifjársöfn-
un veruleg og verðbólga lítil.
En þetta er aðeins önnur hlið
in. Þegar hin hliðin er skoð-
uð, kemur annað í ljós. Lífs-
kjör almennings í Portúgal
eru meðal hinna lélegustu í
Evrópu. Berklaveiki er þar
mikil. Um 40% landsmanna
er hvorki læs né' skrifandi.
Auðurinn er í höndum tiltölu
lega fárra manna. Iðnvæðing
er komin skemmra á veg en í
nokkru öðru landi í Evrópu.
Fjármálastefna Salazar hefur
haldið niðri bæði fjárfestingu
og framförum.
Þetta er gott fyrir menn að
hugleiða, þegar stjórnarblöð-
in íslenzku telja það eiít út af
fyrir sig viðreisnarmerki, að
sparifjársöfnun eykst eða
gjaldeyrisstaða batnar út 'á
við. Slíkt er vissulega ekki
viöreisnarmerki, þegar það
byggist á óeðlilegum sam-
drætti fjárfestingar og fram-
fara. Þá fylgja fljótlega á eft
Ir versnandi lífskjör, eins og
lijá Salazar.
Eins og í Portúgal
Það, sem hefur gerzt hér-
lendis seinustu misserin, er
mikill samdráttur fram-
kvæmda og framfara. Þetta
sést vel á því, að sementsnotk
unin er 35% minni 1961 en
1958 og framræsla með skurðj
gröfum um þriðjungi minni.
Þetta er afleiðing „viðreisn
arstefnunnar", sem hefur
markvíst þrengt að framtaki
manna og lamað það með alls
konar móti. T. d. gert allar
framkvæmdir dýrari með
tveimur gengisfellingum og
stórauknum sölusköttum, að
ógleymdu vaxtaokrinu. Þá hef
ur það sitt að segja, að röskar
300 millj. kr. af sparifé lands
manna hafa verið dregnar út
úr athafnalífinu og frystar í
Seðlabankanum.
Á sama tíma hefur það líka
gerzt, að auðurinn hefur
færzt meira á fáar hendur en
kjör alls álmennings versnað.
Það liggur ljóst fyrir, að vegna
hagstæðs árferðis og met
síldarafla verða þjóðarteki-
urnar mun meiri 1961 en 1958.
Samt voru kjör almennings
yfirleitt mun lakari 1961.
Þetta stafar af því, að efna-
hagsaðgerðir ríkisstjórnarinn
ar hafa.gert tekjuskiptinguna
stórum raríglátari en áður.
Þeir, sem kynna sér fjár-
hagsástandið í Portúgal, geta
auðveldlega gert sér þess
grein, hvert stéfnir hér, ef
„viðreisnarstefnunni“ svo-
nefndu verður haldið áfram.
Reynt á friðarviljann
Það reynir nú brátt á það,
hve mikið er að marka þann
friðarvilja, sem Bjarni Bene-
diktsson lét svo eftirminnilega
í ljós í áramótaræðu sinni.
Alþýðusamband fslands hef
ur fyrir nokkru snúið sér til
ríkisstjórnarinnar og óskað
eftir viðræðum um ráðstafan
ir til að tryggja svipaðan kaup
mátt launa og var hér fyrir
gengisfellinguna á síðastliðnu
sumri. Jafnframt því að óska
eftir þessum viðræðum hefur
Alþýðusambandið bent á all-
mörg úrræði, sem gætu aukið
kaupmáttinn, án þess að til
kauphækkana þurfi að koma.
Ef friðarvilji ríkisstjórnar-
innar er eins einlægur og
Bjarni vildi vera láta í ára-
mótaræðunni, hlýtur hún að
taka vel þessum tilmælum Al-
þýðusambandsins.. Dragi hún
það hins vegar á langinn að
svara þeim eða hafni þeim,
kemur það vissulega í Ijós, að
friðarvilji stjórnarinnar er
hvergi nærri eins einlægur og
fölskvalaus og Bjarni vildi
vera láta á gamlársdagskvöld.
Verkalýðsfélögin
Um þessar mundir fara
fram stjórnarkosningar í
mörgum verkalýðsfélögum.
Framsóknarmönnum þar
hafa borizt samstarfsboð úr
ýmsum áttum.
Afstaða Framsóknarmanna
til slíkra tilboða er ákveðin.
Afstaðan til kjaramálanna á
að ráða samstöðu manna í
verkalýðsfélögwBum. Stefnan,
sem allir heilbrigðir verkalýðs
sinnar þurfa að fylkja sér um
nú, er næsta augljós. Á síðast
liðnu sumri náðist samkomu-
lag við atvinnurekendur um
mjög hóflega kauphækkun,
sem sannanlegt var, að at-
vinnuvegirnir gátu ri=ið und-
ir. Þessa kjarabót eyðilagði
ríkisstjórnin með gersamlega
ástæðulausri gengislækkun.
Aðalbaráttumál verkalýðssam
takanna nú hlýtur því að vera
það að koma kaupmætti launa
aftur í sama horf og hann
var í fyrir gengislækkunina.
Alþýðusambandið hefur bent
á færar leiðir til að ná þessu
marki, án teljandi kauphækk
ana. Það stendur á ríkisstjórn
inni að svara þessum tillög-
um.
Það er víst, að fátt tmun
hafa jákvæðari áhrif á ríkis-
stjórnina en það, að kosning-
arnar í verkalýðsfélögunum
lleiði í ljós eindregið fylgi við
jþessa stefnu. Þess vegna ber
að vænta þess, að stjórnarsinn
ar jafnt og stjórnarandstæð-
ingar meti hér hagsmunasjón
armiðið meira en annarleg
flokksleg sjónarmið. Hér er
vissulega stefnt að þeirri
lausn, sem bezt mun tryggja
frið og framfarir í bjóðfélag-
inu. Því þarf að myndast um
þessa stefnu öflug samstaða
í verkalýðsfélögunum.
FiskverðiH
Það hefur gengið erfiðlega
að ákveða fiskverðið sam-
kvæmt hinum nýju verðlags-
ráðslögum. Þrátt fyrir ein-
dreginn samkomulagsvilja,
náðist ekki samkomulag í verð
lagsráðinu og málið gekk þvi
til yfirnefndár. Hún hefur nú
starfað nær tvær vikur, án
þess að úrskurður hafi verið
felldur.
Það, sem mest hefur tafið
afgreiðslu fram að þessu, er
undandráttur ríkisstjórnar-
innar við að efna fýrirheit við
útgerðarmenn um vaxtalækk-
KENNEDY OG U THANT
un. Á fundi L.Í.Ú. í síðastl.
mánuði var samþykkt að
hefja róðra í trausti þess, að
ríkisstjórnin stæði við fyrir-
heit um vaxtalækkun. Þetta
loforð hefur ríkisstjórnin ekki
efnt enn. Fiskverðið mun að
sjálfsögðu ráðast talsvert af
því, hver vaxtakjörin verða,
og því hefur verið dregið að
ákveða það.
Að óreyndu verður því ekki]
trúað, að ríkisstiórnin bregð-
ist þessu fyrirheiti, þótt um-
ræddur dráttur geti bent til
þess. Rikisstjórnin hefur ný-
lega með ólögum tekið 120—
140 milljónir króna af útgerð
inni. Það væri að höggva
tvisvar í hinn sama knérunn,
ef ríkisstjórnin brygðist fyrir-
heiti sínu við útgerðina um
vaxtalækkun.
Hagstæður við-
skilnaður
Hér í blaðinu var nýlega|
gerður samanburður á á-
standi fjárhagsmála 1958 og
1961. Þar var bent á eftirfar
andi atriði:
1 Gjaldeyrisstaðan út á við
' var mun betri í árslok 1958
en hún var í árslokin 1961.
Gjaldeyrisafkoman á einu
ári hefur ekki um langt
skeið verð betri en á árinu
1958.
l2.Afkoma ríkissjóðs var með
allra bezta móti á árinu
1958.
3. Bændum og útvegsmönnum
mun áreiðanlega koma
saman um, að afkoma land
búnaðar og sjávarútvegs
var stórum betri á árinu
1958 en 1961.
4. Kaupmáttur launa var stór
um mun meiri á árinu 1958
en 1961. Þetta geta laun-
þegar bezt dæmt um með
því að bera saman kjör sín
þá og nú.
5. í árslok 1958 hafði þjóðin
gott lánstraust, eins og sést
á þvi, að á árinu 1959 voru
tekin erlend lán, sem námu
500—600 millj. kr,. miðað
vig núv. gengi.
Þetta yfirlit sýnir, að hér
var góð afkoma og velmegun,
þegar vinstri stjórnin lét af
völdum. Fráför hennar var
vissnlega ekki snrottin af því,
að fjárhagurinn væri í rúst-
um, eins og stjórnarblöðin
segja. heldur því. að ekki var
"amkomulag um ráðstafanir
til að mæta nýrri verðbólgu.
Sú stjórn. sem kom til valda
i árslok 1958, gerðr í megin-
atriðum þær ráðstafanir. sem
Framsoknarmenn beittu sér
fvrir, og bvi hélzt góð afkoma
allt árið 1959. Slíkt hefði get
að haldist áfram, ef ..viðreisn
ín“ hefði ekki komið til sögu
í ársbyrjun 1960, og skekkt
oa breytt öllum grundvelli.
Það er meginorsök þeirra erf
iðleika sem nú er glímt við.
6
TÍMINN, snnnudagurinn 28. janúar 1962