Tíminn - 21.05.1964, Blaðsíða 6

*
AKUREYRI
ÞELR Ingvar Gíslason, Katl
Kristjánsson og Gísli Guðmunds-
son Iðgöu fram á Alþingi tillögu
til þingsályktunar um framtíðar
staðsetningu skóla og eflingu Ak-
ureyrar sem skólabæjar. Tillögu
þessa dagaði uppi á þinginu. Fer
tillagan hér á eftir og greinargerð
sú, er henni fylgdi.
Alþingi ályktar að skora á rík-
isstjórnina að láta gera áætlun
um framtíðarstaðsetningu hinna
ýmsu skóla og annarra menning-
arstofnana, sem ætla má að þjóðiu
þarfnist. — Skal m. a. að því mið
að að efla Akureyri sem skólabat
og stefnt að því, að háskóli taki
þar til starfa í náinni framtíð.
f greinargerð sagði: Undanfarin
ár hefur frændþjóðum okkar á
Norðurlöndum orðið tíðrætt um
hinn öra vöxt og útþenslu höfuð-
borga sinna. Hefur sú þróun þó
fram undir þetta verið látin af-
skiptalítil, að höfuðborgirnar sog
uðu til sín fólk, fjármagn og á-
hrifastofnanir, en nú sjá menn,
að óðum stefnir í öngþveiti. Of-
vöxtur höfuðborga er að verða al
þjóðlegt vandamál, sem reynt er
að spyma gegn með ýmsu móti.
M. a. eru uppi tillögur um það á
FRÍMERKI OG
FRÍMERKJAVÖRUR
Kaupum íslenzk
frímerki hæsta verði.
FRÍMERKJA-
MIÐSTÖÐIN
Týsgötu 1 — Sími 21170
Norðurlöndum, og raunar vlðar.
að dreifa þurfi ríkisstofnunum
meira um löndin en verið hefur.
Nú s. 1. vetur, til dæmis að taka
skilaði norsk þingkjörin nefnd á-
liti um þessi mál og mælir með
því að flytja nær 20 ríkisstofnan-
ir frá Oslo. Að vísu -hefur komið
fram viss andstaða gegn flutningi
þessara ríkisstofnana í Noregi.
einkum frá viðkomandi starfsmönn
um. Halda andstöðumenn því m. a.
fram, að flutningur stofnananna
hafi í för með sér þá annmarka,
að örðugra verði að fá hæft starfs-
fólk utan Osloborgar, einkum ým-
iss konar aukavinnufólk, og auk
þess sé verið að slíta stofnanimar
úr eðlilegum tengslum við aðrar
ríkisstofnanir. Ekki skal frekar
rætt um þetta að sinni, en í sam-
bandi við þá þingsályktunartillögu,
sem hér er fram borin, þykir okk-
ur rétt að geta þess, að hin norska
þingnefnd telur næsta lítil vand-
kvæði á að flytja ýmsar mennta-
stofnanir, og þá sérstaklega sér-
skóla, frá höfuðborginni og stað-
setja þá í öðrum bæjum eða borg
um Noregs. Helzta vandamálið
gæti orðið það, að skortur yrði
hæfra stundakennara, en nefndin
telur bezt fyrir slíkt girt með því
að koma upp sérstökum „skóla-
miðstöðvum", þ. e. skólabæjum,
þar sem fleiri skólar en einn yrðu
starfandi og staðsettir.
Við flutningsmenn erum þeirrar
skoðunar, að fslendingum sé ekki
síður en nágranna- og frændþjóð
um nauðsyn að gefa gaum því víð-
tæka vandamáli, sem fylgir ofvexti
einnar borgar. Er enda augljóst.
að ef Oslo er orðin Noregi of stór
höfuðborg, þá er Reykjavík íslend
ingum ofvaxin. Við teljum því
brýna nauðsyn bera til þess, m- a.
verði farið að vinna að því af al-
VERDI EFLD
SEM SKÓLABÆR
vöru að dreifa um landið opinber-
um skrifstofum og stofnunum, —
fyrst og fremst í þjónustuskyni og
til hagsbóta fyrir aimenning og at-
vinnuvegi úti um land, en einnig
til þess að létta á höfuðborginni
sem slíkri, enda takmörk fyrir
því, hversu mikill vöxtur henni
er hollur. Einkum ber að hafa
þetta sjónarmið í huga, þegar um
er að ræða nýjar ríkisstofnanir
eða endurskipulagningu ríkisstofn
ana.
Um það ætti tæpast að geta orð-
ið verulegur ágreiningur, að eng-
in knýjandi nauðsyn sé á því, að
sérskólar séu endilega staðsettir í
höfuðborgum. Mun reynsla ann-
arra þjóða sízt styðja slíkt fyrir-
komulag, og fslendingar hafa sjálf-
ir nokkra reynslu í þessu efni, sem
sannar, að skólastarf fer ekki síður
vel úr hendi utan Reykjavíkur en
innan. Á næstu árum og áratug-
um mun skólakerfi íslendinga, ef
að líkum lætur, fara stórvaxandi
og spanna yfir víðara svið en verið
hefur hingað til. Allar þjóðir, stór-
ar og senáar, fátækar og auðugar,
líta á það sem einn nauðsynlegasta
þáttinn í framförum og ftvinnm
uppbyggingu að efla .skólahald.,1
-margs konar myndum. Þær þjóðir,
sem enn eru aftur úr í efnahags-
legu tilliti, eiga ekki við verra
vandamál að etja en menntunar
leysið, sem hamlar því, að þær
geti fært sér í nyt þá möguleika,
sem nútímaþekking og tækni býð-
ur fram. Meðal stórþjóðanna, t. d.
Bandaríkjamanná, er menntunar-
leysið aðalorsök fátæktar og um-
komuleysis stórra þjóðarbrota, svo
að bandarískir stjórnmálamenn
telja það einn svartasta blettinn á
þjóðlífi sínu, sem nauðsynlegt sé
að bæta úr með hröðum aðgerð
um og miklu fjármagni. Sem bet-
ur fer eigum við íslendingar ekki
við nein slík vandamál að stríða
sem hinar nýsjálfstæðu þjóðir í
austri og suðri né einstök þjóða-
brot í Ameríku. Miðað við aðrar
þjóðir er altnenn menntun á háu
stigi á íslandi og áreiðanlega sam-
bærileg við það, sem gerist á Norð
urlöndum, í Vestur-Evrópu og Eng
landi. En þessar þjóðir telja þó
flest standa til bóta I skólamálum
sínum. Það er ekki lengur mark
mið þeirra að binda sig við það
eitt að gera alla læsa og skrifandi.
Því marki er löngu náð, svo sem
er hér á landi. Nú er það hins
vegar keppikefli að veita sem flest
um framhaldsmenntun og sérfræði
menntun á ýmsum sviðum. Þessar
háþróuðu þjóðir í almennri mennt-
un og verkkunnáttu (sem yfirleitt
fer saman) telja einsýnt, að „bók-
vitið verði látið í askana". Það
kemur alltaf betur og betur í
1-jós,' að atvinnuvegimir hafa ört
-vax^ndi þörf fyrir sérmenntað
fólk. Skortur á slíkum starfsmönn-
um stendur ævinlega í vegi fyrir
framförum í atvinnulegu tilliti og
efnahagslegum vexti, Þessar stað
reyndir verða íslendingar einnig
að gera sér ljósar, enda mun varla
vera ágreiningur um það í sjálfu
sér meðal þeirra, sem leiða hug-
ann að þessum málum og þeirri
framtíð, sem okkar ætti að bíða.
Með tillögu þessari er lagt til,
að ríkisstjómin láti gera áætlun
um framtíðarstaðsetningu hinna
ýmsu sérskóla og fleiri menning-
arstofnana, sem ætla má að þjóðin
þarfnist fyrr eða síðar, og í því
sambandi verði miðað að því að
efla Akureyri sem skólabæ og
stefnt að því, að þar verði reistur
háskóli í náinni framtíð. Eins og
Ijóst má vera, liggur sá höfuðtil-
gangur að baki þessari tillögu, að
skólum og menntastofnunum verði
dreift um landið framar því, sem
nú er, og einkum þó að Akureyri
og hennar grennd verði efld sem
skólasvæði. Er æskilegt, að sú
stefna verði mörkuð í tæka tíð,
enda munu fáir eða engir staðir
hafa betri skilyrði til þess að
verða skólamiðstöðvar en Akur-
eyri. Menntaskólinn yrði að sjálf-
sögðu aðalvaxtarbroddur slfkrar
þróunar, en skjótlega mætti efla
þar aðra skóla og efna til nýrra,
ef rétt er á haldið, m. a. ýmiss
konar iðnskóla, tækniskóla ,tón-
listarskóla, verzlunarskóla, sjó-
mannaskóla o. fl. Loks þarf að
stefna að því eins og tillagan
fjallar um, að koma upp háskóla
á Akureyri með meiri eða minni
deildaskiptingu.
Því fyrr sem þjóðin og ráða-
menn hennar gera sér grein fyrir
fra-mtíðarþróun og stefnu í þess-
um málum, því betra. Með það í
huga er þessi tillaga fram borin.
Gjaldþrot ,viðreisnarinnar‘ í húsnæðismálum
f FLESTUM málum hefur ná
verandi ríkisstjórn brugðizt, ef
efndir eru bornar saman við
loforð, en í engum einum mála
flokki er eymdin og úrræðaleys
ið meira en í húsnæðismálun
um.
Eftir 5 ára valdaskeið Alþýðu
og Sjálfstæðisflokksins eru hús-
næðismál þjóðarinnar komin í
þann hnút, að hann er illleys-
anlegur. \
Á árinu 1964 hefur Húsnæðis
málastofnuninni ekki enn ver-
ið séð fyrir einni einustu krónu
til byggíngarlána, og þó komið
fram í seinni hluta maí.
Allar eigintekjur byggingar-
sjóðs á árinu hafa gengið til að
greiða skyndilán við Landsbank
ann, sem Húsnæðismálastjórti
neyddist til að taka vegna lán
veitinga í des. 1963.
f maílok 1964 munu hafa leg-
ið hjá Húsnæðismálastofnun
inni nær 3000 lánsumsóknir---
Næstum helmingur þeirra
hafði enga urlausn fengið, en
hinn helmingurinn hafði fengið
einhverja smáfyrirgreiðslu. —
Síðari hluta marz, sá Húsnæð-
ismálastjóm — sem að 2/3 er
skipuð stjórnarliðum, — sér
ekki fært annað, en tilkynna al
þjóð, að allar þær lánsumsókn-
ir, sem bærust eftir 31. marz
1964 þyrftu engrar úrlausnar að
vænta á þessu ári.
Slík uppgjöf, slíkt gjaldþrot.
hefur aldrei áður gerzt i sögu
stofnunarinnar.
Það hefur aldrei komið fyrir
síðan Húsnæðismálastofnunin
tók til starfa að ekki hafi ver-
ið búið að veita allmikið fé og
stundum nokkra tugi milljóna
fyrir apríllok.
Það er ekki erfið getraun fyr
ir almenning, að finna út um-
hyggju núverandi ríkisstjómar
fyrir hag þess fólks, sem er
að basla við að koma sér upp
eiein fbúð, ef borin eru samnn
viðbrögð stjómarvalda 1963 n"
1964.
Árið 1963 úthlutaði húsnæP'
málastj. rúmum 80 milj. kr. sí*
ara hluta marz, þá stóð ekki
ríkisstjóminni að útvega fé
enda voru alþingiskosningar
næsta leiti. En þegar kosning-
ar vom afstaðnar dofnaði áhug-
inn. Síðan í marz 1963, til þessa
dags hefur aðeins ein úthlutun
farið fram, og það voru aðeins
röskar 20 milljónir sem ríkisstj.
útvegaði, á bessu tímabili.
En nú standa ekki kosning-
ar fyrir dyram og þá þarf ekki
að hugsa um húsbyggjendur.
En eymdarsaga núverandi rík
isstjórnar í liúsnæðismálum er
ekki öll sögð með þessu.
Þó að það hafi vantað allt
að 300 milljón króna 31. marz
1964, til að uppfylla þær lán-
heiðnir, sem húsbyggjendur
höfðu rétt á að fá samkvæmt.
gildandi lögum, og þó að nær
ailir sem bygginsar þurfa að
hefja á árinu 1964, hafi fengið
tilkynningu um það, að þeir
skyldu enga urlausn fá á þessu
ári, þá er ekki sagður nemn
lítill hluti af hrakfallasögu nú
verandi ríkisstjómar.
Á stjómartíma Alþýðu- os
gjálfstæðisflokksins hefur bygg
ingarkostnaður hækkað nær
bvf um helming, að viðbættum
beim ósköpum að meiri hluti
hyggingastarfseminnar hér í
Reykjavík er nú í höndum
braskara, sem leggja 100—300
krónur á hvem teningsmetra
íbúðar, og ekkert er aðhafzt til
að hindra slíka starfsemi.
íbúð í sambyggingu sem er
ca. 100—110 ferm, kostar nú
ca. 700 þús. kr. fullgerð, og
hvað er 150 þús. kr. lán upp í
slíka upphæð.
En kórónan ’ skömminni er
þó það, þegar íbúðareigandi
getur svo ekki fengið þessi 150
þús. fyrr en eftir 1, 2-3 ár frá
því að bygging hófst, og það i
smáskömmtum.
Húsnæðiskostnaðurinn eftir
núgilldandi verðlagi og miðað
við núverandi lánakjör, er
þannig, að það er óleysanleg
ráðgáta hveirnig fólk getur stað
ið undir honum.
Hér þarf skjótra aðgerða
við et allt á ekki að lenda i
ful'lkomnu öngþveiti. Viðun-
Iegt húsnæði er eitt af nauð
þurftum, og það er ekki hægt
að komast hjá því að byggja
allt að 1500 íbúðum á áiri.
Það er engan veginn hægt að
ætlast til þess, að ungt fólk
hafi meira en 100—200 þús.
und króna eigið fé í byggingu,
og margir reyna að hefja bygg
ingu eða kaupa í srníðum, þó
þeir hafi miklu minna, því að
'leigja húsnæði tekur út yfír
allt. Með núverandi vaxtakjöir-
um má ætla, að vextir af skuld
unum á meðalíbúð verði ekki
minni en 50 þúsund krónur
árlega, þegar Ijós og hiti, svo
og afborgun bætist við slíka
vexti, þá þurfa menn æði mikl
ar tekju til að standast slíkt.
Allur húsnæðiskostnaður
hlýtur að lokiun að lenda á
framleiðs'lunni, og hvar verður
okkar samkeppnishæfni við aðr
ar þjóðir ef afborganir og vext
ir, ásamt ljósi og hita af meðal-
íbúð, verða sem svarar núver-
andi árslaunum verkamanns
með 8 stunda vinnudag.
f næstu köf-lum, mun svo
lítillega veira vikið að því,
hvernig hægt væri að draga úr
húsnæðiskostnaðinum, og
hvernig bezt myndi að afla
fj-úr til íbúðabygginga.
Hannes Pálsson.
6
T í M I N N , fimmtudaginn 21. maf 1964