Tíminn - 21.05.1964, Blaðsíða 8

Jón Sigurðsson, Yztafelli:
GYLFAGINNING HIN NÝJA
I.
Menning, íslendinga saga, og
þjóðerni er nátengt búnaði á ein-
stökum jörðum. Hér voru engin
þorp fyrr en á 19. öld og ekki borg
ir eða borgarmenning fyrr en í
minni þeirra, sem enn eru á lífi.
Þorpin á 19. öld voru raunar hálf-
gerð sveitaþorp. Tún og landbún-
aður voru í miðjum þorpum, jafn-
vel í sjálfri Reykjavík. Sumir
mikilsmetnir borgarar, eins og t.d.
biskupinn, voru bændur að öðr-
um þræði.
í byrjun þessarar aldar heldur
stóriðjustefnan erlenda innreið
sína í útveginn. Ríkir menn eign-
uðust þilskip, sumir mörg saman,
og síðar togara. Þeir réðu yfir
verkun aflans og sölu hans. „Millj-
ónafélög“ drottnuðu í Reykjavík
en í smáþorpunum ráða þorps-
drottnar, sem áttu útgerðartækin,
réðu aúir verzlun og atvinnu.
Skáldsögur, eins og t.d. „Salka
Valka“, lýsa vel lífinu á þeim ár-
um. Fyrstu áratugi tuttugustu ald-
arinnar eflist þessi þróun. Tog-
aramir voru þá góð tæki til auð-
söfnunar. — Þessir tímar eru af
sumum kallaðir „hinir gömlu,
góðu dagar“.
En nú er orðin stefnubreyting,
togararnir liggja í höfn, eða eru
gerðír út með milljónatapi og
ríkisstyrk. Smærri skip og bátar
koma með meginaflann og færa
þjóðinni mestan hluta gjaldeyris-
ins til útlanda. Eignarráð skip-
anna og bátanna eru að allmiklu
leyti í höndum þeirra, sem sjálfir
sækja sjóinn. Víða um land hafa
sjómennirnir sjálfir reist fisk-
iðjusamlög, sem annast vinnslu
fisksins og sölu.
Stóriðnaður hefur ekki þróazt
hérlendis, svo að nokkru nemi,
sem atvinnugjafi, þegar undan
eru skildar verksmiðjur ríkisins
og verksmiðjur S.Í.S., en sam-
kvæmt hlutarins eðli eiga þær að
starfa með almenningsheill fyrir
augum, en ekki sem gróðatæki,
Mörg smærri iðnfyrirtæki eru
í borgum og þorpum og veita
mönnum ýmiss konar þjónustu.
í sveitum er einnig margt smærri
verkstæða, sem geta þó keppt við
stærri fyrirtæki í kaupstöðunum,
vegna þess að stjórnar- og skrif-
stofukostnaður er nær enginn.
Allt bendir til þess að íslendingar
uni illa framleiðslu- og atvinnu-
háttum stóriðjunnar og kjósi flest-
ir sjálfstæðan atvinnurekstur, þótt
smærri sé í sniðum.
Af sama toga er það spunnið,
hve illa íslendingar una því að
búa í leiguhúsnæði, það má heita
takmark hverrar íslenzkrar fjöl-
skyldu að eignast íbúð sína.
II.
Búnaður hefur frá alda öðli
JÓN SIGURÐSSON
verið sérstæðari annarri atvinnu,
bóndinn einráður og í beinni
snertingu við móður náttúru, þetta
á öllu framar við íslenzka bænd-
ur. Á flestum jörðum er enn
mikið ónumið land og verkefni
komandi kynslóða.
Uppeldi í dreifbýli mun valda
því, hvað íslendingar eru frábitn-
ir stóriðju og auðræði.
Haustið 1963 birtir æðsti vörð-
ur íslenzkrar menningar, mennta-
málaráðherra Gylfi Þ. Gíslason,
þann vilja sinn, að fækka skuli
bændum á íslandi. Hann telur þá
ómaga á þjóðarbúinu, sem ekki
vinni fyrir mat sínum.
Næstum samtímis birtir Hag-
stofan tölur, sem sanna að bænd-
ur hafa minni tekjur en aðrar
stéttir og eru því léttir á fóðrum.
í annarri ræðu sagði Gylfi, að
fagmenn, sérfræðingar, eigi að
ráða fram úr vandamálum, frem-
ur en þeir sem þjóðin hefur til
þess kjörið. Sjálfur er hann hag-
fræðingur að mennt, og kann
hann auðsjáanlega utan að öll
þau rök sem stóriðja og auðræði
færa fyrir réttmæti sinna yfirráða.
Sérfræðingur í búnaðarmálum
veitir þessu áhugamáli mennta-
málaráðherrans stuðning. Gunnar
Bjarnason bændaskólakennari,
fyrrverandi skólastjóri og ráðu-
nautur í mörgum búgreinum, hef-
ur gert bændafækkunina að sínu
meginmáli. Hann hefur í mörg-
um og löngum blaðagreinum sýnt
frábæra elju til að sækja þetta
mál. Hann hefur mætt sem .frum-
mælandi á fjölmennum fundum
um málið.
Það fer nú að verða ljóst þeg-
ar rök þeirra Gylfa og Gunnars
eru til rótar rakin, að fyrir þeim
vakir ekki fækkun bænda, heldur
í raun og veru útrýming bænda-
stéttar og búnaðar, á þann hátt,
sem hann hefur verið rekinn af
sjálfstæðum bændum. í staðinn á
að koma stóriðja við framleiðslu
matvæla. Þetta er ekki ný eða
frumleg kenning þeirra. Henni
hefur áður verið haldið fram og
hún reynd erlendis og mun síðar
að því vikið.
Gunnar Bjarnason ritaði í
fyrra grein um sauðfjárbúskap.
Hann ætlast til, að stór sauðbú
rísi með þúsundum fjár á sama
stað. Þar bryddir á stóriðjuhug-
sjónum hans, og er auðséð að
stórhjarðir Ástralíu og Argentínu
eru fyrirmyndir. Hér eins og þar
á sauðfé að lifa á útigangi. Gunn-
ar gleymir snjónum á íslandi og
öllu misæri hins norræna veður-
fars, hann gleymir höfuðnauðsyn
þess að dreifa sauðfjárbeitinni
um landið. Hvort tveggja er jafn
háskalegt, ofbeitin, sem yr landið
til örtraðar, og vanbeitin, sem
hleypir því í sinuþófa, eða arð-
lausa viðarfláka.
Nú virðist mergurinn málsins
hjá Gunnari vera sá, að sanna, að
sauðfjárræktin sé heimska.
Gunnar viðurkennir, að dilka-
kjötið sé dýrindisfæða, og raunar
of gott handa íslendingmn. Þeir
verði að eta annað kjöt, sem
ódýrara sé að framleiða. Gunnar
ætlar að sanna þetta vísindalega,
Framhald á 13. . slðu.
UNDANFARNA daga hefur stað
ið yfir hin árlega Húsmæðravika
Fræðsludeildar SÍS að Bifröst í
Borgarfirði. Núna dvöldu á Hú'-
mæðravikunni 59 ikonur víðs vegar
að af landinu.
Þessi þáttur í starfsemi Fræðslu
deildar SÍS hefur átt auknum vin-
sældum að fagna hjá húsmæðrum,
■n þama dveljast þær í um viku
t íma í góðu atlæti, og fallegu um
hverfi. Margt er þeim til fróðleiks
og skemimtunar gert, haldnir fyrir-
lestrar, farið í ferðalög, sýni-
kennsla í matartilbúningi og
snyrtingu, kvöldvökur og margt íl.
Páll H. Jónsson ritstjóri og Guð-
laug Einarsdóttir húsmóðir á Bif-
rastarheimilinu, hafa undanfarin
ár haft allan veg og vanda að und
irbúningi og framkvæmd Hús-
mæðravikunnar og svo var einnxg
að þessu sinni. Er- fréttamaður
blaðsins leit þar við um daginn.
voru húsmæðurnar nýkomnar úr
íerðalagi um Borgarfjörð undir
leiðsögn Snorra Þorsteinssonar yf-
irkennara, þá höfðu þau Þóra Ein
arsdóttir, Óli VaLur Hansson,
Björn Th. Björnsson, Vilhjálmur
Einarsson og .Snorri Þorsteinsson
haldið erindi um hip ýmsu efni.
Það var auðséð að konurnar
kunnu vel að meta dvölina að Bif-
röst, og létta af sér áhyggjum dag-
legra anna. Er fréttamenn blaðs-
ins bar að sátu konurnar í setu-
stofunni yfir kvöldkaffinu sínu, og
höfðu auðsjáanlega um margt að
skrafa. Þarna á Húsmæðravikunn’.
mætast fulltrúar úr hinum ýmsu
byggðarlögum landsins, og kunna
svo sannarlega að meta þetta tæki
færi til að fræðast um fjarlæg
byggðarlög og binda varanleg vin
áttubönd.
— Kári.
Guðbjörg Guðmundsdóttir hafði
sýnikennslu í snyrtingu og Aða1.-
björg HóLmsteinsdóttir sýni-
kennslu í matargerð. Konurnar i
áttu svo eftir að hlýða á erindi hjá
þeim BaLdvin Þ. Kristjánssyni, Jón-
asi Pálssyni og séra Guðmundi
Sveinssyni.
Þau bera hita og þunga dagsins á HúsmæSravikunni, frú Guðlaug Einars-
dóttir og Páll H. Jónsson, ritstjóri.
Aðalbjörg Hólmsteinsdóttir húsmæðrakennari leiðbeinir konunum um tilbúning ýmissa gómsætra rétta. —
Húsmæður
á Bifröst
8
T í M I N N , fimmtudaglnn 21. maí 1964