Morgunblaðið - 30.03.1947, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 30. mars 1947
ÓTTAST LANGVARANDI HEKLUGOS
HEKLUGOSIÐ var sífelt
að aukast í allan gærdag og
svo virtist sem fleiri og
fleiri gígir væru að mynd
ast í fjallinu. Dunur og háv-
aði var mikill frá fjallinu og
skalf alt og nötraði á næstu
bæjum við Heklu. Jarðfræð
ingar búast við langvarandi
gosum og marka það af ösk-
unni, sem er stórgerð. Ösku-
fall hefir orðið mikið í nær-
sveitum Heklu og lagt á haf
út. Á Rangárvöllum var
myrkt sem um nótt og í Vest
mannaeyjum var svo dimt í
gærdarg vegna misturs og
óskufalls, að menn urðu að
kvt'ikja ljós í húsum sínum,
en bílar í Eyjum og skip
voru með ljósum um dag-
inn.
Hófst með mikiili sprengingu
Gosið sjálft hófst með mik-
illi og’ hrikalegri sprengingu
rjett fyrir klukkan 7 í gær-
morgun. Var eins og kollur-
inn á fjallinu lyftist, en
skömmu síðar gaus hinn mikli
reykjarmökkur himinhátt og
var 10—12 km. á hæð um
tíma, en fór heldur lækkandi
er leið á daginn. Þeir, sem
horfðu á byrjun gossins úr
nærsveitum Heklu lýsa því
hvernig stórgrýti þyrlaðist
upp úr gígnum, en síðan huld
ist fjallið reykjarmekki. —.
Jarðskjálftakippur kom'
skömmu áður en gosið hófst,j
eða svo að segja um leið, og
samkvæmt jarðskjálftamæl-
iinum hjer í bænum varð jarð
skjálftakippurinn kl. 6,50. —•
Fanst jarðskjálftinn greini-
lega í austursveitum og
einnig hjer í Reykjavík og
Hafnarfirði.
Dunur um alt land
Dunur og dynkir heyrðust
frá Heklu um alt land í gær-
morgun, alt vestur á firði og
norður til Grímseyjar, en það
er svo með dynki frá eldfjöll-
um, að þeir heyrast frekar
langt í burtu, en skamt frá
sjálfum eldfjöllunum. Stafar
það af svonefndum hljóð-
skuggum.
'Aðalgosið í mikilli sprungu
Það er álit jarðfræðinga, að
aðalgosið sje í mikilli
sprungu, sem nái frá hátindi
Heklu, norðaustur eftir fjalls-
egginni og niður eftir hlíðum
f jallsins að norðan og austan.
En eins og áður er sagt var
Ilekla þakin þoku og gos-
mekki í gær svo að ekki sá
til háfjallsins sjálfs og verð-
ur því ekki sagt með neinni
vissu hvar goshverirnir eru
að svo stöddu máli, eða hvort
þeir eru í aðalgígnum á sjálf
um fjallstoppinum. En næstu
'daga munu jarðfræðingar
sennilega fá nokkra vitneskj u
um það hversu stórkostlegt
þetta Heklugos verður, að
því er Pálmi Hannesson rekt-
oi’ skýrði blaðinu frá í gær.
En nú er fengin nánari vissa
um þetta sbr. frjett á 1. síðu.
Flest Heklugos hafa staðið
lengi eins og sjá má af yfir-
litsgrein um Ileklugosin, sem
Gosið sennilega í gígunum
á hátindi eldfjallsins
*
Dunur og dynkir um land alt
orðin átta millimetrar o g
sagði, að að stærð og lit líkt-
ist þetta einna helst mulinni
móhellu. Hefur fólk öðru
hvoru unnið að því að moka;
þes^um sandmulningi af gang
stjettum sínum og útitröpp-
um.
Þess má loks geta, að þeir,
sem geta, ganga með hlífðar-
gleraugu úti við, en í að
minsta kosti einni verslun
seldust þau gjörsamlega upp I
gær.
Hvolsvellir
Á þessari mynd sjest hvernig gosmökkurinn bólstraðist upp frá gígnum. Myndin tekin að
norðan og sjest á mistrið í kringum gosmökkinn. Myndin tekin úr flugvjel.
(Ljósm.: Mbl. Fr. Clausen).
birt er á öðrum stað hjer í
blaðinu í dag.
Gosin koma venjulega í
hviðum
Heklugosin koma ven j u-
lega í hviðum og verður
nokkurt hlje á milli og má
vænta að þetta gos hagi sjer
líkt. Geta gosin staðið yfir í
marga mánuði og verið ýmist
mikil eða lítil, eftir atvíkum.
Ekjíi hætt við miklum
jarðskjálftum
Pálmi Hannesson telur
að ekki sje mikil hætta á
frekari jarðskjálftum
vegna Heklugossins. Jarð
skjálftar koma venjulega
áður, en aðalgosið bvrjar
eins og í gærmorgun, en
jarðhræringar geta og
orðið ef gosin koma í
hviðum og þá helst á
undan hverri hviðunni.
Lítil hætta á öskufalli í
Reykjavík
Litla hættu telja jarðfræð-
ingar á því, að öskufall berist (
vegna Ileklugosa í Reykjavík
svo nokkru nemi vegna þess, \
að mjög sje það sjaldgæft að
vindur sje svo af hreinni aust,
anátt hjer í bænum, því að;
venjulega sje .vindur suðaust
anstæður hjer.
Lítið um eiturefni í
Hekluösku
Menn hafa óttast, að hætta
væri á að vatnsból myndu
eitrast vegna öskufalls frá
gosinu. Vafalaust bera lækir
og ár mikið með sjer af ösku,
en ekki ætti að vera rföin
hætta á eitrun í venjulegum'
vatnsbólum.
Gufur 6g aska frá Iíeklu
eru venjulega ekki eitruð að
neinum mun úr Heklugosum,
ólíkt því, sem verið hefur úr
Grímsvatnagosum og gosum
í Laka, sem eru full af fýlu
og eitri.
Mesta hættan af þessu
Heklugosi er fyrir gróður á
Suðurlandsundirlendi, eða þar
sem aska nær að falla, en þó
er það svo að talsverður á-
burður er í Hekluöskunni, ef
hún verður ekki svo mikil. að
hún nái að kæfa gróðurinn.
í gærdag lögðu af stað
hjeðan úr bænum tveir leið-
angrar jarðfræðinga og voru
þeir þessir: Guðm. Kjart-
ansson, Jóhannes Áskelsson,
Steinþór Sigurðsson og Sig-
urður Þórarinsson. Með í för-
inni var Jón Oddgeir Jónsson,
fulltrúi Slysavarnafjelagsins.
Jarðfræðingar þessir munu
kanna gosið og gera á því ýt-
arlega rannsókn meðan á gos-
unum stendur. í þessu skyni
verður komið upp athugunar-
stöðvum við bæina Galtalæk
og Næfurholt.
í dag mun Pálmi Ilannes-
son og Trausti Einarsson fara
þangað austur með öll nauð-
synleg tæki, til rannsóknanna,
sem verður haldið áfram þar
til Hekla hefur hætt að gjósa,
en þá munu verksummerki
verða könnuð og á þenna hátt
verður svo bygð upp rann-
sókn á 23. eldgosi Hekhi.
Asólfsslaðir
Ásólfur Pálsson, bóndi að
Ásólfsstöðum, mun einna
fyrstur manna hafa orðið var
við Heklugosið.
í viðtali við Morgunblaðið
í gærkvöldi, skýrði hann svo
frá, að þau hjónin hafi verið
vakandi er fyrsti jarðskjálfta
kippurinn kom. Er Ásólfi var
litið út um glugga til Heklu,
sá hann hvar gufustrókur hóf
sig hátt í loft upp og breidd-
ist út og umlukti fjallið.
Fólk alt að Ásólfsstöðum
klæddi sig í snatri og það sem
var á efri hæð flutti niður.
Þar fjell engin aska í gær.
Er blaðið spurði Ásólf
hvernig umhorfs væri við
Heklu, sjeð frá bæjardyrum
hans, kvað hann fjalltoppinn
vera sem hann stæði í björtu
báli. Þá sagði hann hraunflóð
ið streyma niður suðvestur-
hlið fjallsins og væri það
komið nokkuð niður fyrir
hestagirðinguna. Honum virt
ist flóðið fara vaxandi.
í allan dag hafa ægilegar
drunur heyrst frá fjallinu og
hafa Ásólfsstaðir leikið á
reiðiskjálfi. Ásólfur sagði, að
lokum að gosin væru að sjá
frá sjer mest í suðvestur og
norðaustur hornum fjallsins.
Vestmannaeyjar
f VESTMANNAEYJUM
voru allar þakrennur orðnar
| fullar af sandi og ösku í gær-
kvöldi. Fyrri hluta dagsins
lá gosmökkurinn svo yfir eyj
, unum, að þar var hálfrökkur,
t rafmagnsljós voru kvcikt í
húsum og bifreiðar óku með
ljósum. Seinni hluta dags
birti heldur til, en allan dag-
inn heyrðust drunurnar frá
Heldu.
Er blaðið átti tal við Eyjar
klukkan rúmíega tíu í gær-
kvöldi, virtust drunurnar
heldur að aukast. Taldi heim-
ildarraaður blaðsins, að dýpt-
!in á sandi þeim, sem borist
: hefur úr eldfjallinu, væri
Árna Einarssyni, stöðvar-
stjóra að Hvolsvelli, virtisti
gosið heldur hafa aukist eft-
ir því sem á daginn leið. ösku
fall var þar lítilsháttar. Þar
hefur fólk orðið vart lítils-
háttar hræringa í allan gær-
dag.
~ T
u ’ I
Geldingalækur
Bóndinn að Geldingalæk á
Rangárvöllum, Þorgeir Þor-
leifsson, sagði, að þar hafi
öskufall verið frá kl. 3,30 til
4,30 í gærdag. Þaðan sást
greinilega hvar hraunflóðiði
rann fram.
Þorgeir sagðist hafa átt tal
við mann frá Hvoli undir
Eyjafjöllum og sagði maður
(þessi, að öskufall hefði vericj
jmikið í heimasveit.
* j
Múlakol
í Múlakoti í Fljótshlíð varj
mest öskufall fyrrihluta dagð
og náði það rúmlega 3 þuml-
unga dýpt í gærdag. Seinni-
part dags dró úr því, eftir því
sem ólafur Túbals sagði blað-
inu í gærkvöldi. Á bæjunum:
Fljótsdalir og að Bakkastöð-
um hafi öskufallið orðið öllu
meira og náð 4 þumlunga
dýpi. Drunur voru þar mikl-
ar í allan gærdag, en ekki
taldi Túbals þær hafa aukist^
eftir því sem á daginn leið.
Til vandræða horfði þar,
með neysluvatn. Ekkert vatná
ból er þar og hið rennandl
vatn alt gruggugt af ösk-
unni. Ekkert vatn er hægt að
gefa búpeningi, eða neyta
þess á annan hátt. Um kl. 8
í gærkvöldi barst Rannsóknar
stofunni fjögur sýnishorn af
vatni úr Fljótshlíð og verður
það efnagreint og munu nið-
urstöður þeirra rannsókna
verða birtar í kvöld.
Fellsmúli
Sjera Ragnar Ófeigsson að
Fellsmúla, sagði í viðtali við
blaðið í gærkvöldi, að frá sjer
virtust gosin í Heklu sjálfri
vera í henni norðvestanverði og
fyrir vestan Litlu Heklu. Aðal-
hraunflóðið væri að sjá úr hin-
um gamla Heklugíg.
Þrumur voru miklar þar urd
slóðir í gær. Ekki hafði ösku-
falls orðið vart þar, vegnai
vindáttarinnar. Sjera Ragnar
sagði fólk þar á bæjunum í
grend við Heklu vera rólegt
Framh. á bls. 12