Morgunblaðið - 15.09.1950, Blaðsíða 10

10
MORGV N BLAÐIÐ
Föstudagur 15. sept. 1950.

„AB VERSLA FRAMHJÁ
66
STARFSMAÐUR í útbreiðslu-
málaráðuneyti SÍS samdi þátt
4 útvarpsdagskrá fyrirtækis
síns á sunnudaginn var. Þátt-
jurinn nefndist af sjónarhóli
samvinnumanna. Þar lagði á-
róðursmaðurinn áherslu á, að
menn mættu ekki „versla fram
hjá“ kaupfjelögunum. ,Að
i versla fram hjá“ væri nokkuð,
j sem engan kaupf jelagsmann
mætti henda.
, En af hverju er útbreiðslu-
, maður sambandsins hræddur
um, að menn versli fram hjá
i kaupf jelögunum Getur það ver-
ið, að hann sje hræddur um, að
imönnum bjóðist fullt eins góð
• og betri kjör og betri framkoma
> i öðrum verslunum?
t Hvað annað getur fengið
i kaupfjelagsmann til þess „að
tversla fram hjá“? Og hvers
vegna má kaupf jelagsmaður
> ekki „versla fram hjá“, ef betri
> kjör bjóðast annars staðar en
í kaupfjelaginu?
Það ætti ekki að vera nein
i synd, en éf til vill er meining
sambandsauðvaldsins að reyna
að halda mönnum föstum í við-
. skiptum undir öllum kringum-
stæðum, hvað sem kaupi og
kjörum líður, með skírskotun
til þess, að menn sjeu fjelags-
bundnir í einhverju kaupfje-
lagi.
Fjelagsböndin eru þá fjötur
um fót öllum frjálsum mönn-
um.
I
BOÐORÐ, SEM LÍTIÐ
VAR GERT ÚR
Ólafur Jóhannesson prófessor
gerði grein fyrir viðhorfum
samvinnustefnunnar í samtals-
þætti í fyrrgreindri útvarpsdag
*skrá. Hann taldi boðorð sam-
vinnumanna fjögur og í engu
þeirra var minnst á hlutleysi
samvinnustefnunnar í stjórn-
málum. Áróðursmaður sam-
, bandsins, sem samdi þáttinn af
sjónarhóli samvinnumanns,
taldi boðorðin að vísu sjö og
þ. á m. hlutleysi í stjórnmál-
um og trúmálum, en gerði líka
sem minnst úr þessu boðorði á
ýmsan hátt. Vitnaði til þess að
•Bretar hefðu stofnað sjerstakan
pólitískan samrvinnuflokk, en
'gleymdi að geta yfirlýsingar
fulltrúanna á norræna sam-
i.vinnuþinginu, sem töldu sam-
vinnuhreyfingunni nauðsynlegt
að vera pólitískt hlutlaus. Það
er von, að forráðamönnum
SÍS sje illa við, að of mikið
sje minnst á stjórnmálalegt
hiutleysi samvinnufjelaga.
Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að Framsókn-
arflokkurinn væri ekki til, ef
hann nyti ekki fjárframlaga
og árðursskipulagringar SÍS.
En peningana, sem í þetta
. fer, tekur SÍS með neyslu-
■ skatti á alla viðskiptamenn
í sína og kaupf jelaganna, hvar
í flokki, sem þeir standa.
EINOKUN OG
UPPLÝ SIN í . A ÞJÓ' USTA
Blaðið íslendingur á Akur
*eyri } ir í síðasta" tbl. brjefi
,frá (j.ium lesenda sinna, seml
Einokunarhugsunarhátt-
ur áróðursmanna SIS
þýðir jafnframt grein, sem birt
ist í The Co-operative Consum-
er. Vafalaust má því telja, að
upplýsingarnar í greininni sjeu
beint frá útbreiðslumálaráðu-
neyti SÍS.
Grein þessi segir, að sam-
kvæmt „The Scottish Co-opera-
tor“ sje 70% af allri íbúatölu
íslands, eða 28.615 manns í
samvinnufjelögunum. — íbúum
íslands hefur því bersýnilega
fækkað.
Ennfremur er sagt: „Bænda-
flokkurinn er fjölmennastur
(26%). Á nokkrum síðustu ár-
um hefir samband Samvinnu-
fjelaga á íslandi árlega greitt
nálega 10.000.000 ísl. kr. í hluta
útborgunum — eða hjer um bil
$14.00 á hvert höfuð í landinu".
— Bændaflokkurinn mun eiga
að vera Framsóknarflokkurinn,
sem eins og kunnugt er hefur
innan við 20% atkvæða og er
þaðan af síður stærsti flokkur
landsins. Fróðlegt væri líka að
vita hinar rjettu hlutaútborg-
anir og í hvaða formi þær eru
„útborgaðar“.
Greinin í Co-operative con-
sumer heldur áfram og gefur
að síðustu upplýsingar um, hve
einokun kaupfjelaganna á versl
un landsmanna er komin langt
á leið: „Fyrsta Samvinnufjelag
ið var stofnað af 15 bændum
árið 1882. Nú eru þar 54 sam-
vinnufjelög, er ná til allra teg-
unda af verslun í landinu. —
Á 17 stöðum eru samvinnufyr-
irtækin einu verslanirnar og
alls staðar eiga þau stærstu og
veglegustu búðirnar“.
Ef það er rjett, að kaup-
fjelögin sjeu einu verslan-
irnar á 17 stöðum hjer á
landi, þá er vissulega tími
til kominn að löggjafarvaldið
geri þær ráðstafanir, sem
hefta frekari einokunarþró-
un en þegar er orðin. I það
minnsta virðist lítil ástæða
til að veita þessum kaupfje-
lögum stófelld hlunnindi í
skattaálagningu, veitingu
innflutningsleyfa og útlán-
um bankanna.
SÍS BRÁST
ÞEGNSKAPARSKYLDU
Um þessar mundir er verið
að leggja á hinn svokallaða
stóreignaskatt. Ríkisvaldið ætl-
ast til, að þeir, sem eiga meira
en þrjú hundruð þúsund krón-
ur, gjaldi nokkurn skatt í eitt
skipti fyrir öll til þess að unnt
sje að ráða fram úr þeim erfiðu
vandamálum, sem nú bíða þjóð
arinnar. Ef líkur skattur væri
sanngjarn og ekki óhóflega
hár, einij og upphaflega var
ráð fyrir gert í frumvarpi Sjálf-
stæðismanna, þá mundu flestir
skilja nauðsyn hans og vilja
leggja sitt til, að úr vandamál-
um þjoðarinnar rættist. En
þannig or ekki fyrir Fram-
sóknrmönn.im og Sambandinu.
Þeir vildu í fyrsta lagi stór-
hækka skattinn, svo að viðbú-
ið er, að hann ríður mörgum
atvinnufyrirtækjum að fullu og
drepur í dróma athafnalíf á
mörgum sviðum, og í öðru lagi
vildu þeir sjálfir sleppa við all-
an skatt.
Þetta fjekkst framgengt illu
heilli, enda lagði Framsókn
þetta að veði fyrir því að stjórn
arsamvinna tækist.
En af þessu dæmi má ljós-
lega marka, að þegar þjóðin
þurfti á samstilltum átök-
um að halda, þá skarst SÍS
og Framsókn úr leik.
Það liggur einnig í augum
uppi, að SÍS og kaupfjelögin
hafa stórbætt fjárhagslega að-
stöðu sína í hlutfalli við önn-
ur verslunarfyrirtæki í land-
inu, eftir að búið er að leggja
stóreignaskatt á aðra en þá. -
Þetta er því aðeins eitt dæmi
um forrjettindi SÍS, forrjett-
indi, sem stefna í þá átt, að
verslunin einokist í höndum
þeirra.
FORRJETTINDAFJELÖGIN
OG ÆSKAN
GETA má nærri, að æskumenn
hafa ekki aðstöðu til að hefja
eða starfrækja atvinnurekstur
samhliða slíkum forrjettindafje
lögum, sem Sís og kaupfjelögin
eru nú orðin.
Enda var það almælt í kaup-
stað einum norðanlands um eitt
skeið í það minnsta, að vart
mætti þar ungur maður hefja
arðvænlegan atvinnurekstur,
án þess að/'kaupfjelagið á staðn
um Ijeti það ekki verða sitt
fyrsta verk að drepa hann nið-
ur. —
Það er því hagsmunamál æsk
unnar í landinu, að forrjettindi
samvinnufjelaganna verði nið-
ur felld.
Ungum sjálfstæðismönnum,
sem margir hverjir eru fjelag-
ar í kaupfjelögunum, finnst
líka ástæðulaust og beinlínis
vantraust að ætla, að samvinnu
fjelögin geti ekki þrifist án
slíkra forrjettinda, þar sem
þau hafa á annað borð hlut-
verki að gegna.
EKKERT TÆKIFÆRI TIL
„AÐ VERSLA FFRAM HJÁ“
Enda virðist það beinlínis
takmark forráðamanna SÍS og
kaupfjelaganna að einoka versl
unina. Þeir vilja ekki, að menn
hafi neitt tækifæri til „að
versla framhjá“. Þeir vilja ekki
að menn hafi neitt.til saman-
burðar við kaupfjeíagsverslan-
irnar. Betur treysta þeir ekki
á möguleika sína til að bjóð ,
mönnum góð kjör. betri kjör
en annars og nfla við-
skipta á bar :>út.t. sem er einn
samboðinn ■ n verslur;
Orðatiltæ versla fram
hjá“ ber ljó: , viíni einokun-
arhug þeim, se' forráðair nn
SÍS eru heltekm
Haustmót ungra Sjálfstæðismanna
á Þingvöllum um aðra helgi
Tíu fjelög faka þáff í mótinu
UNGIR Sjálfstæðismenn á Suð-
Vesturlandi halda haustmót á
Þingvöllum um aðra helgi. —
Mótið hefst laugardaginn 23.
þ. m. kl. 7 síðd., með sameigin
legu borðhaldi í Valhöll. Þar
verða fluttar stuttar ræður og
ávörp, en auk þess verða ýmis
skemmtiatriði og að lokum
dansað. Árdegis á sunnudaginn
24. þ. m. mun stjórn Sambands
ungra Sjálfstæðismanna halda
fund með fulltrúum frá þeim
fjelögum er að mótinu standa.
Fjelögin, sem taka þátt
Gert er ráð fyrir að eftirtalin
fjelög taki þátt í mótinu: Hjer-
aðssamband ungra Sjálfstæðis-
manna í Vestur-Skaftafeils-
sýslu, Fjölnir, fjelag ungra
Sjálfstæðismanna í Rangárvalla
sýslu, Hjeraðssamband ungra
Sjálfstæðismanna í Árnessýslu,
Fjelag ungra Sjálfstæðismanna
í Vestmannaeyjum, Heimir, fje
lag ungra Sjálfstæðismanna í
Keflavík, Stefnir, fjelag ungra
Sjálfstæðismanna í Hafnarfirði,
Heimdallur, fjelag ungra Sjálf-
stæðismanna í Reykjavík, Þór,
fjelag ungra Sjálfstæðismanna
á Akranesi, Sjálfstæðisfjelagið
„Þorsteinn Ingólfsson“ í Kjós
og fjelag ungra Sjálfstæðis-
manna í Mýrarsýslu.
Vaxandi samtök
Haustmót ungra Sjálfstæðis-
manna á Suð-Vesturlandi er
orðinn fastur liður í starfsemi
samtakanna. Þar hafa fulltrú-
ar frá fjelögunum komið sam-
an og rætt um skipuiagsmál
fjelaganna og treyst samstarfið
og aukið kynninguna sin á
milli. Er fullvíst að þessi mót
hafa verið samtökunum til mikr
ils gagns og átt sinn þátt í hin-
(Hteillaþróun
NÝÚTKOMIN Hagtíðindi
greina frá því, að skuldir
ríkissjóðs á árinu 1949 ein-
göngu hafi vaxið um 73,
285,000,00 kr„ þar af nem-
ur aukning lausaskulda 52
millj. kr.
Ljóst er, að skuldaaukn-
ing þessi á mikinn þátt í
hinni ört vaxandi dýrtíð. —
Ríkið verður að minnka
fjárfestingu sína. Það þýð-
ir ekki að halda uppi dýru
ráði rnanna með það fyrir
augum að halda f járfestii g-
unni í skefjum, ef ríkið
sjálft vill ek’ i hlíta niður-
skurði á sínur.’ framkvæmd
um. .
Á ríkiss ‘ '"-ninni hvílir
sú skylda á -ærðbólgutím-
n sem þessum að rreiða
:iður skuldir sínar, e*i >'kki
aiik við þrer.
um öra vexti fjelaganna á þessu
svæoi.
Þess er fastlega vænst að ung
ir Sjálfstæðismenn sameinist
um það nú eins og áður, að
gera þetta mót sem allra glæsi-
I legast og sýni með því mátt og
! samheldni samtaKa -na.
Frekari upplýsingar um mót-
ið verða gefnar í skrifstofu
Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík og hjá formönnum einstákra
fjelaga.
Útfareiðið 5tefni
'T\?Ö hefti af Stefni, tíma-
riti Sjálfstæðismanna, eru
komin út. Ungir menn,
hvar í flokki, sem þeir
standa, fylgjast vel með í
stjórnmálum innanlands og
uían, með því að lesa
Stefni. Stefnir er Iíka fjöl-
breytt tímaH+. »em birtir
auk stjómmálagreina, sög-
ur og frásagnir og annað
til dægradvaler. Lesið því
Stefni. Útbreiðið Stefni.
„Það eina, sem máli skiptir,
er sú staðreynd. að i sjereign-
arskipulaei eru allir sinir
eigin gæfu smiði1* Ungur mað-
| ur, sem er ákvoí*inn að bæta
i hlutskipti sitt v°”^ur að treysta
á eigin mátt o" ■•'frek. Atkvæði
neytendanna fcI1T dóm án til-
lits til, hver í hlut á. Afrek
frambjóðandans eru metin, en
ekki persónan. Vel unnið, wrk
og vel gerð þiónusta eru einu.
ráðin til þess að komast áfram.
í sósíalistisku sVipuIagi aftur.
á móti, verður byrjandinn að
| þóknast þeiro. sem þegar eru
: búnir að koma sjer fyrir. Þeim
geðjast ekki að of dugleg.um
byrjendum. CÞqð gera gamal-
grónir atvinnurekendur ekki
heldur; en þar sem neytendum
ir eru ráðandi. eeta þeir ekki.
k.omið í 'f"" f"T’ir samkeppni
yngri manna). í skriffinnsku-
vjel sósíalismans, er leiðin til
aukinna met—’ða ekki unnin
afrek held”r Xi"1li yflrrnanna.
Æsku1' ’egaháð-
ur vinveittu viðhorfi ' gömlu
mannanna. Hin upprennandi.
I kvnslóð - , Idi hinna
j gömlu“.
f '"’ig von Mises
p,,_ —qcy, bk. 1 70).
Dregiíj »> -um í Heira-
■ haf. '• ' ^finu 20. þ.m.
K«a. iií> dag-.