Morgunblaðið - 31.03.1954, Blaðsíða 6

6
MGRGIJTSBLAÐIÐ
Miðvikudagur 31. marz 1954
Íaxveíðíme/in
■
Fitjá í Þorkelshólshreppi ofan Kera, er til leigu næsta ■
■ sumar frá 15. júní til 15. ágúst. — Einnig Gljúíurá í :
■ sama hreppi frá 15. júní til 30. ágúst. — Tilboð séu j
: komin til undirritaðs fyrir 30. apríl 1954. |
Réttur áskilinn til að taka hvaða tilboði sem er, eða ;
: ■
; hafna öllum. :
: :
■ ■
: Oskar B. Teitsson, Víðidalstungu ;
2 ■
Símstöð: Víðidalstunga. :
■
■ ■
: :
. ......................................

!■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
DODLVR
í lausu og pökkum.
JJ^ert ^JJriótjánóóon (Jo. h.p.
T'öskurnar
■ ■
■ ■
: úr kúluplastefnunum, eru nú komnar. ;
■ ■
: Verzlanir eru vinsamlegast beðnar að endurtaka ;
J ■
; pantanir sínar. |
Verksm. Merkúr h.f
• Ægisgötu 7, sími 6586. •
Til sölu
notuð SKRIFBORÐ
SYNINGARSKÁPAR
með glerhillum.
JJcflCflert ^JJriótjánóóovi ÉJ CJo. h.j^.
Innlagningadeiid
| Hafmagnsveitu Beykjavíkur |
I er flutt úr Tjarnargötu 12 í Tjainargötu 11, i
: efri hæð. — Sími 81222.
ÚRVALS TEGUND:
SPÁMSKAR BLðDAPPELSÍniUR
fyrirliggjandi.
JJcjCjert ^JJrióti
ijanóóovi
&Co. L/
j BÓKHALDARI
■ ■
: Ungur maður með nokkra bókhaldsþekkingu óskast :
■ ■
• nú þegar eða 1. maí n. k., til starfa við bókhald hjá einu ;
; af stærstu fyrirtækjum bæjarins. Framtíðaratvinna. — ;
■ . ■
S Eiginhandarumsókn, er greini aldur, menntun og fyrn :
• :
: störf, sendist afgreiðslu Mbl. fyrir 6. apríl n. k. merkt: ;
j „Bókhald — 202“. ;
■ ■
■
......■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■.■■■■■..............
fandumál afskekktu byggðanna
er vandamál allrar þjóðarinnar
EINS og kunnugt er hefur Sléttu-
hreppur í Norður-ísafjarðarsýslu
tæmst af félki á undanförnum ár-
um svo rækilega að nú býr þar
engin manneskja.
Hreppur þessi var á sínum
tíma einn fjölmennasti hreppur
landsins með milli 4 og 5 hundr-
uð ibúa.
Þarna höfðu myndast þrjú
þorp með útgerð og landbúnað
sem aðalatvinnugreinum auk
þess voru mörg stórbýli, sem bú-
ið var á við mikla rausn og land-
búnaður og útgerð stunduð jöfn-
um höndum, auk ýmissa annarra
hlunninda.
í hreppnum voru þrjú barna-
skólahús, þrjár og fjórar verzl-
anir, prestsetur, læknisbústaður,
síldarverksmiðja og yfir höfuð
að tala virtist þarna allt leika í
lyndi og á þeirra tíma vísu ríkti
þarna blómlegt athafnalíf.
En nú er, eins og fyrr segir,
þarna ekkert líf. Hin myndar-
legu og sum alveg nýbyggðu hús
standa þar sumstaðar í röðum
auð og yfirgefin. Er það furðuleg
sjón fyrir vegfaranda, hvort held
ur er séð úr lofti eða af legi.
En er nú þessi saga aðeins saga
Sléttuhrepps eins? Því miður
verður að svara þeirri spurningu
neitandi.
Við skulum bregða okkur yfir
í Grunnavíkurhrepp, sem liggur
næstur honum að sunnan og er
svo stór að flatarmáli að hann
breiðir sig að miklu leyti utanum
Sléttuhrepp og er að líkindum
víðáttumesti hreppur landsins.
Um sextíu kílómetrar eru frá
nyrzta bænum, Reykjarfirði og
að þeim vestasta, Nesi í Grunna-
vík.
Um og eftir aldamótin voru
byggðar hér um þrjátíu jarðir og
á mörgum margbýli svo sem Bol-
ungavík, Furufirði, Dynjanda og
víðar. Þá mun hafa búið um 3—4
hundruð manns í hreppnum.
Nú eru 20 af jörðum þessum í
eyði eða tveir þriðjuhlutar, en
fólkinu hefur fækkað meira en
sem því svarar, því nú eru hér
aðeins 75 manneskjur. — Hver
jörðin eftir aðra hefur lagzt í
eyði og fólkið streymt til kaup-
staðanna og annara sjávarþorpa,
svo að á tímabili eða fyrir tveim-
ur árum, þegar flóttinn var sem
ákafastur, var ekki annað sýnna
en að allt færi á sömu leið í
Grunnuvíkurhreppi eins og í
Sléttuhreppi.
Ég, sem þetta rita, hafði þá bú-
ið á Dynjanda í rösk 29 ár, fyrst
i fjórbýli en síðustu árin einn.
Jörðin var þá orðin afskekkt og
einangruð, útþráin komin í börn-
in og heilsa mín biluð, svo að
röðin var komin að mér og ég
ákvað að hætta búskap á Dynj-
anda. En þar sem sýnt þótti að
ef ég flytti úr hreppnum yrði það
til þess að hann eyddist með öllu
af fólki, þar sem ekkert mátti
fækka úr þessu sem komið var,
varð það því úr, í samráði við
vini mína og kunningja, hér
heima og fyrir áeggjan ýmissa
ráðandi manna, svo sem nýbýla-
stjóra, aiþingismanns kjördæmis-
ins o. fl., að ég færði mig aðeins
til í sveitinni og með því yrðu
þessar fáu manneskjur, sem eftir
voru, þéttara og gerðu með því
tilraun til þess að spyrna við fót-
um og koma í veg fyrir frekari
eyðingu.
Hafist var handa um bygging-
ar og ný jarðvinnslutæki kevpt
og fyrir ágæta frammistöðu
alþingismanns kjördæmisins og
góðan skilning ýmsra forráða-
manna, var veittur styrkur í
þessu skyni.
En erfitt og kostnaðarsamt hef
ur þetta orðið fyrir þá, sem að
þessu verki hafa staðið. En þó
stafa aðalerfiðleikarnir af fólks-
fæðinni og því, hvað öll ræktun
eflir Hallgrím Jónsson frá Dynjanda.
Hallgrímur Jónsson
er skammt á veg komin, því það
sem hefur sérstaklega einkennt
þessa hreppa er að þar liefur öll
ræktun orðið nokkuð á eftir tím-
anum. En aftur á móti mun húsa-
gerð víða hafa verig á undan,
því fyrir aldamót voru að rísa
hér góð íbúðarhús og nú síðustu
árin fyrirfinnast varla torfhús
sem manr.a- eða skepnubústaðir.
En þótt hægt væri fyrr á ár-
um að reka búskap á óræktuðu
landi kemur það varla til mála
úr þessu af þekktum ástæðum.
Sú reynsla, sem fengizt hefur
af þessari tilraun er því í stuttu
máli þessi: Fólkinu heldur enn
áfram að fækka. Sex ungar
manneskjur fluttu héðan alfarnar
á s.l. ári.
Bændurna skortir rekstursfé
til að geta ræktað sem skyldi.
Engin aðgengileg Ján fást til
þeirra hluta, en þá vantar um-
fram allt meira ræktað land. En
þag er dýrt að rækta nú, fróðir
menn telja að níu þúsund krónur
kosti að fullrækta einn hektara.
Fólkið þráir rafmagn, félags-
heimili og meira félagslíf, betri
samgöngur, en allt þetta kostar
peninga nú á þessum tima, Enn-
þá ríkir því þessi mikla óvissa
um framtíð þessa byggðarlags og
hefur staðið og stendur enn fyrir
ýmsu því, sem menn ætla að gera
og mundu annars gera.
En nú spyrja menn, af hverju
stafa öll þessi ósköp, að heil
byggðarlög eyðast af fólki á
skömmum tíma, yfirgefa eignir
sínar og flýja til annarra tsaða?
Margir hafa nú rætt og ritað um
þetta, talað um þetta sem háska-
legt fyrirbrygði, sem sé mjög ó-
eðlilegt, og sem verði að vinna
gegn með einhverjum ráðum. En
minna hefur til þessa orðið úr
framkvæmdum og því er komið
sem komið er.
En sé málið athugað .vel. er það
ofur eðlilegt að svona er komið.
Engin þjóð í veröldinni hefur
tekið annan eins fjörkipp nú hin
síðari árin eins og okkar þjóð.
Hún hefur á tiltölulega fáum
árum breyzt úr bjargálna bænda-
og útvegsmannaþjóð í efnaða iðn-
aðar-, skrifstofu- og verzlunar-
þjóð, ef svo mætti segja. Yfir
þjóðina hefur gengið peninga-
alda og upp úr henni hefur svo
risið hin svonefnda nýsköpunar-
alda. Það hafa á skömmum tíma
risið upp hraðfrystihús, iðnaður
í ótal myndum, Keflavíkurflug-
völlur, stórvirkjanir til rafmagns
framleiðslu, nýtízku togarar og
stór kaupskipafloti o. fl. o. fl.
En allt þetta er bundið við
vissa staði á landinu og aðdrátt-
arafl þess hefur verið svo sterkt,
að sveitirnar og þá einkum þær
aískekktustu hafa ekki á neinn
hátt orðið samkepnisfærar eða
fylgst með í þessu kapphlaupi.
Fólkið heyrði og las um öll
þessi ósköp. Erlendu fjármagni
var veitt inn í landið, sem for-
ráðamenn hennar veittu svo aftur
til vissra staða, en útkjálkarnir
gleymdust þar til of seint.
Fólkið svimaði af tilhugsuninni
um alla þessa fljótteknu peninga,
sem var hægt að afla með svo
auðveldum hætti og að því er
því virtist næstum því fyrirliafn-
arJaust, það brást því flótti í lið
sveitanna og því er nú komið sem
komið er.
En nú vaknar sú spurning,
livort hægt hefði verið að stöðva
flóttann og hvort hægt sé að
stöðva hann ennþá og láta nú
reynzlu undanfarandi ára opna
augu forráðamanna þjóðarinnar
fyrir nauðsyn þess.
Það hefur eins og getið var um
hér að framan, verið rætt um
hvað gera skyldi, bæði á Alþingi
og víðar. Á þinginu í fyrra var
samþykkt tillaga sem stefndi að
því að gera aðstöðumuninn minni
á milli sveitanna og kaupstað-
anna. Lítið hefur maður orðið
var vig aðgerðir á áframhaldi af
þessari samþykkt og má þó vera
að það hafi eitthvað orðið. Það
var t.d. unnið að jöfnunarverði
á ohu og bensíni og talað um að
sama verð ætti að gilda á þess-
um nauðsynjum um land allt. —
Margir hugsuðu gott til þessa.
En hver var reynzlan hjá þeim,
sem búa utan kaupstaðanna? 13
aurum dýrari hver lítri af olíu
hjá okkur, sem búum í nágrenni
ísafjarðar. Hefði t.d. þessi Jiður
átt að vera til jafns við kaup-
staðina, átti sama verð að gilda
alls staðar hvar sem var á land-
inu.
Eins og getið var um hér að
framan, hefur gífurlegu fjár-
magni verið veitt frá Ameríku
hingað til landsins, hinu svo-
nefnda Marshall-fé. Því hefur
verið m.a varið til að virkja stór
vötn til að leiða Ijós og yl til
Reykjavíkur og fleiri staða á
landinu, og er ekkert nema gott
um það að segja. En ég hygg að
einmitt rafmagnið hafi valdið
mestum straumhvörfum . í lífi
þjóðarinnar og hefði
farið fram réttlát skipting á
þessu fé, þannig að jafnframt því
að virkja Sogið fyrir Revkjavík,
hefði verið byrjað á virkjun t.d.
norður í Aðalvík, því ég er þess
fullviss að hefði það verið gert
væri öðru vísi umhorfs í Sléttu-
hreppi, en nú er, þar væri þá nú
blómlegt atvinnulíf. Það var á
sínum tíma rætt um byggingu
hraðfrystihúss í Sléttuhreppi. En
allir vita að til þess þarf raf-
magn. Nei, Reykjavík og aðrir
kaupstaðir fyrst og sveitirnar ein
hverntíma seinna. En það er of
seint, fólkið er flúið.
Það er talað um að fara nú að
gera eitthvað til að fá fólk til að
setjast að í Sléttuhreppi á ný. —
Frá mínu sjónarmiði verður það
erfiðara viðfangs heldur en það
hefði verið að stuðla að því að
það fólk, sem þar var og átti þar
hús og heimili, hefði getað verið
þar áfram.
En þegar maður heyrir talað
um að fara að vinna að því að
Sléttuhreppur byggist aftur,
hlýtur að vakna þessi spurning:
Væri nú ekki rétt að athuga fyrst,
kvað hægt er að gera til þess að
Grunnavíkurhreppur fari ekki í
eyði líka og jafnvel Snæfjalla-
hreppur, sem er nú fast að því
hálfur í eyði, miðað við það, sem
var fyrir nokkrum árum, og ef
til viJl fleiri hreppar.
Ef til vill er allt þetta skraf
um þetta fólksflóttamál bara á
Framh. á bls 12 .