Morgunblaðið - 31.03.1954, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 31. marz 1954
MORGVNBLAÐIÐ
9
Listaakademi Danmerkur 200 ára í dag
Hefir orðið íslenzkum lista-
mönnum ú margháttuðu liiíi
FYRIR 200 árum efndl FriSrik konungur V. til Listaakademís i
Kaupmannahöfn. Árið 1754 hélt hann afmæli sitt hátíðlegt með
því að gefa út skipulagsskrá fyrir þessa merku stofnun, er átti að
koma öllum þegnum hans fjær og nær að gagni í framt'ðinni.
Að sjálfsögðu gerðí rík list-
hneigð vart við sig meðal fslend-
inga á þeim árum sem endranær.
En bágur fjárhagur íslendinga
kom í veg fyrir að margir þeirra
ættu þess kost að mennta sig í
þessari nýju menningarstofnun.
En þeir fáu er gátu klofið kostn-
að við námsdvöl í Kaupmanna-
höfn gátu leitað þangað. Tiltölu-
lega fáir voru þeir íslendingar að
sjálfsögðu, er stunduðu nám við
hið unga Listaakademí í Kaup-
mannahöfn á 18. öld. — Verður
þeirra síðar getið.
sýningu á verkum síiium. Tókst1 STYRKIR, BÓKASAFN OG
hún svo vel að ákveðið var að LISTAVERK FORN
hana skyldi endurtaka annað
hvert ár.
Fyrst í stað liðu þó nokkur ár
á milli sýninga og var fyrsta sýn-
ing á 19. öidinni, haldin árið 1815.
En frá því um aldamótin var
sá siður upp tekinn að halda sýn-
ingu á verkum efnilegustu nem-
endanna á hverju ári í hátíðasal
skólans í sambandi við hina ár-
legu afmælishátíð.
HIN ALMENNA LISTSÝNING
Þessi virðulega menningarstofn
un hefur jafnan haldið hátíðlegt
afmæli sitt, 31. marz. Lengi hefur
það verið siður að aðallistsýning
ársins í Kaupmannahöfn, Char-
lottenborgar-sýningin, sé opnuð
almenningi 1. apríl. Charlotten-
borgarsýningin er, sem kunnugt
er, haldin í sambandi við Lista-
akademíið og er að því leyti sér-
stæð að öllum er heimilt að senda
dómnefnd sýningarinnar
sín.
En um það leyti, sem Albert
enborgarhöll við Konungsins ’ .. . v . 1 Thorv^dsen hóf nám sitt við
Nýja-torg. Hefur kennslustofnun *rlðr,k k«n“n8.ur er stofnaðl Akademnð, voru nokkrir Islend-
þessi notið þess húsnæðis síðan. i Akadem»» 200 arum. ingar þar, svo sem Olafur Olafs-
Seint á 19. öldinni var reist við- son' er stundaðl þar bygglngarhst
bótarbygging fyrir hinar árlegu En það var ekki fyrr en árið og yarð siðar kennari við namu-
sýningar, sem haldnar eru í sam- 1857 að þessi sýningarstarfsemi sk°lann að Tunsbergi í Noregi,
bandi við stofnunina. i var gsrð að sjálfstæðri stofnun. | nafukunnur maður a sinm tið, þo
Fyrstu áratugina er Akademíið Fyrst í stað voru - sýningarnar ’ landar hans sl®ar in.eir’'hafi veit*
verktgtarfaði var fjárhagur þess mjög haldnar í húsakynnum skólans. I konum ht:la athygh. Enaa varð
þröngur, enda ekki efni á að En árið 1883 var • reist sérstök bann einn þeirra^manna er aldrei
AÐDAGANDINN
Nokkur aðdragandí var að því,
að Danir fengju sitt Listaaka-
demí. Kristján IV. konungur er
réði ríkjum frá því í lok 16. ald-
ar, alls um 40 ára skeið, hafði
talsverð afskipti af listamálum,
einkum í sambandi við bygging-
arstarfsemi sína. Safnaði hann að
sér listamönnum innlendum og
erlendum. En seinni tíma menn
hafa ekki fallizt á að listasmekk-(
ur hans hafi verið upp á marga
fiska. En viðleitni hans í þessum
efnum var að sjálfsögðu virðing-
arverð.
í upphafi 18. aldar stofnuðu
hokkrir helztu málarar Kaup-
mannahafnar og einn myndhöggv
ari samtök sin í milli er nutu
verndar konungsvaldsins. Aldrei
gekkst þó þetta félag fyrir skipu-
lagðri kennslu. En félagsmenn
áttu upptökin að því, að listmál-
ari einn, Krock að nafni, efndi til
teiknikennslu. Rak hann þennan
skóla sinn til dauðadags, 1738.
Að honum látnum varð for-
stöðumaður skólans, ítalskur að
ætt, Niani að nafni. En hans naut
skammt við. Þótti þá fráleitt að
slík kennsla yrði látin niður falla
með öllu.
EIGTVED UNDIRBYR
STOFNUNINA
Á þeim árum var nafnatogað-
asti byggingarmeistari Danmerk-
ur, Eigtved að nafni, er var trún-
aðarmaður Friðriks konungs V. _
í byggingarmálum, hinn færasti ™ðal Dana, meðal annars vegna
maður. Kemur hann við sögu ís- þess að hann relstl mlnnlsvfarð-
i x u r' ann a Vesturbru, hina svonefndu
lands, að þvi leyti, að hann gerði, ...... ’
áleiðis byggingu Marmarakirkj- .
unnar.
Eigtved byggingarmeistari, sem i
þá var orðinn aldraður, taldi að !
Friðrik konungur léti útlending I
ana hafa helzt til mikil afskipti1
af fyrirætlunum sínum gagnvart
Listaakademíinu o. fl. Varð þetta
til þess, að við stofnunina vildi
Egtved hvergi nærri koma. Var
það Svíinn Pilo, er flutti hátiða-
ræðuna.
Eigtved féll frá á miðju ári,
en Pilo veitti hinni nýju aka-
demíi forstöðu. Fyrstu árin voru
flestallir kennarar akademísins
útlendingar. Hélzt það fram til
ársins 1772.
f CHARLOTTENBORG
Konungur lét Akademiinu í té
nauðsynlegt húsnæði í Charlott-
Listaakademíið hefur nú yfir
allmiklum sjóðum að ráða, sem
notaðir eru m. a. til ferðastyrkja
fyrir efnilega listamenn, er notið
hafa kennslu við Akademíið, eða
starfa á einhvern hátt í sambandi
við það. .
Fyrir löngu síðan var efnt til
bókasafns í sambandi við stofn-
unina er leggur stund á að safna
ritum um list og listsögu. — Á
fyrstu árum Listaakademísins
söfnuðu Danakonungar afsteyp-
um af frægum myndhöggvara-
verkum frá fornöld og frá endur-
reisnartímabilinu ítalska. Sumar
þessar myndir eru nú komnar i
Listasafn ríkisins þar, en sumar
þeirra prýða enn í dag húsakynni
Charlottenborgar.
MARGIR ISL. NEMENDUR
Því miður eru ekki tök á í þess-
ari grein, að telja upp alla þá
íslendinga er notið hafa kennslu
og leiðbeiningar í hinu danska
Listaakademíi. Fyrst um sinn
eftir að Akademíið tók til starfa
voru þeir að sjálfsögðu fáir, enda
var efnaleg eymd íslendinga þá
meiri en nokkru sinni, bæði fyrr
og síðar.
greiða kennurum nein veruleg bygging fyrir hinar árlegu Char-; hvarf aftur til Islands,, eftir að
laun. En'á 8. tug 18. aldarinnar: lottenbörgarsýningar, á bak við hann að loknu skólanámi her,
BLÓMASKEIÐ OG
lifnaði mjög yfir listalífi Dana. listaskólann
Risu þá upp merkir danskir lista
menn er héldu uppi nafni og
heiðri stofnunarinnar, m. a. Suð-
ur-Jótinn Abildgaard, er var með GAGNRÝNI
afbrigðum fjölhæfur listamaður I Á tímabilinu 1814—1857 rann
og auk þess framkvæmdasamur.' upp annað blómaskeið Akadem-
Nafni hans er nú á lofti haldið ísins. Er það einkum kennt við
sigldi til Hafnar.
Árið 1776 hóf Sæmundur Magn
ússon Hólm, er síðar varð prest-
ur að Helgafelli, nám við Aka-
demíið, við góðan orðstír, sam-
kvæmt vottorðum forstöðumanna
sem enn eru til. Árið 1779 fékk
hann hinn minni verðlaunapen-
AKADEMÍIÐ OG ÞJÓÐ- J
MINJASAFNIÐ
Að sjálfsögðu liðu oft mörg á*>>
á 19. öldinni milli þess að nokkui*
íslendingur sækti nám við Lista-
akademiið í Kaupmannahöfn. —•
Einkennilegt er það, að meðal
þeirra fáu er brutust þangað til
náms, voru tveir þeirra manna
er koma við sögu hins ísl. þjóð-
minjasafns, Helgi Sigurðsson,
síðar prestur að Setbergi er beink
og óbeint átti þátt í því að Þjóð-
minjasafnið, er í upphafi hét
Forngripasafn, var stofnað, og
Sigurður Guðmundsson (málari)
er var fyrsti safnvörðurinn, og
varðveitti hið unga og fábreytta
safn með stakri alúð, hérna á
Dómkirkjuloftinu, jafnframt þvi
sem hann helgaði krafta sína
sagnfræði og öðrum menningar-
málum.
ÍSL. LIST EFTIR ALDAMÓTIN
Upphaf að endurreisn íslenzkr-
ar myndlistar um síðustu alda-
mót er að rekja til Adademís-
ins. Því þar stunduðu frumherj-
arnir tveir nám Þórarinn Þor-
láksson og síðar Ásgrímur Jóns-
son, í nokkur ár, fram til ársins
1902. Einar Jónsson hafði verið!
þar nokkrum árum áður.
Frk. Júlíana Sveinsdóttir er
meðal þeirra listamanna ís-
lenzkra, sem lokið hafa námi
við hið danska lista-akademí. —
Hefir hún tekið þátt í sýningum
Charlottenborgar í mörg ár, og
unnið sér þar svo traust álit sem
mikilhæfur listamaður, að húa
hefur nú um langt skeið átt sætl
í dómnefnd hinna árlegu sýninga.
Charlottenborgarhöll við Kóngsins Nýjatorg í Kiupmannahöfn, þar sem Listaakademíið hefir haft
niður gegn fullri !
greiðslu !
AÐ GEFNU TILEFNI vill utan-
ríkisráðuneytið taka fram, að
samkvæmt skoðanakönnun með-
al 500 íslenzkra verkamanna hjá
Metcalfe, Hamilton, Smith, Beck
félaginu á Keflavíkurflugvelli
lýstu 390 eða 78% sig samþykka
því að fella kaffitíma niður gegn
fullri greiðslu, 63 eða 12,5%
kváðu sig einu gilda, en 47 eða
9,4% kváðu síg mótfallna slíkri
breytingu. í 76 manna flokki, sem
vinnur við flugbrautir lýstu allir
mennirnir yfir samþykki sínu.
Á fundi með fyrirsvarsmönn-
um félagsins lýsti framkvæmda-
stjóri Alþýðusambands Islands
því yfir, að ef samþykki viðkom-
andi starfsmanna lægi fyrir
mvrndi Alþýðusambandið láta það
afskiptalaust þótt breytt væri um
tilhögun.
Samkvæmt þessu ákváðu fyrir-
svarsmenn félagsins að fella kaffi
tímann niður gegn fullri greiðslu
þar sem það hafði verið sam-
þykkt af miklum meirihluta
verkamanna.
(Frá utanríkisráðuneytinu).
aðsetur frá öndverðu.
uppdrætti að tveimur merkis-
byggingum er hér voru reistar,
Viðeyjarstofu og Amtmannssetr-
inu á Bessastöðum.
Konungur fól Eigtved að und-
irbúa stofnun listaakademís i
Kaupmannahöfn. Samdi Eigtved
skipulagsskrá fyrir hina nýju
menntastofnun, er skyldi halda
uppi kennslu fyrir málara, mynd-
höggvara og byggingameistara,
(arkitekta).
ERLENDIR LISTAMENN
ÁHRIFAMIKLIR
Á þeim árum hafði Friðrik V.
safnað til sín ýmsum erlendum
listamönnum, til þess að ganga
frá Amalienborgarhöll og gera
mynd af konungi á hestbaki á
hallartorginu, svo og, að koma
„Frelsisstyttu", er reist var þar
utan við þáverandi borgarmúra,
til minningar um afnám átthaga-
fjötranna.
OPNAÐ FYRIR IDNNEMUM
Um það leyti sem innlendir
menn tóku að setja sinn svip á
Akademíið, var tekin upp sú ný-
breytni að iðnsveinum var leyfð-
ur aðgangur að kennslunni þar.
Mun þetta hafa gert Akademíið
vinsælla með þjóðinni, og haft
mikilsverð áhrif á iðnþróun
hennar.
SÝNINGAR
Ekki fyrr en á árinu 1769 var
haidin listsýning í sambandi við
Akademíið. Kennarar og félags-
menn Akademísins héldu það ár
listmálarann C. V. Eckersberg, er ing fyrir fríteikningar, en síðar
ásamt lærisveinum sínum hóf hina stærri silfurmedalíu og árið
danska listastarfsemi til vegs og eftir gullmedalíu fyrir afrek sín
virðingar, svo hún var rómuð og 100 ríkisdali
víða um lönd.
Arið 1887 var farið að gæta FORDÆMI THORVALDSENS
nokkurrar gagnrýni á starfsemi ÖRFAÐI
Listaakadamísins. Ýmsir menn j Það liggur við að mönnum geti
litu þá svo á, að það væri hin dottið í hug, að afrek Alberts
„aldraða sveit“ í listmálun Dana, Thorvaldsen í list hans hafi haft
er hefði þar helzt til mikil yfir- áhrif á hina ungu íslendinga, er
ráð. Ný skipulagsskrá var gefin Um líkt leyti ög hann stunduðu
út, er. átti að móta starfsemi Aka- nám við Akademíið. Að sjálf-
demísins meira eftir kröfum tím- sögðu töldu þeir liann sér svo
anna en áður hafði verið. | skyldan, að þeir renndu gr'un
Yfir stjórn Akademísins varð að fátækt og umkomuleysi ungra
þá 36 manna Akademíráð, er íslendinga þyrfti ekki að standa
undir forsæti forstjórans skyldi í vegi fyrir frægð þeirra og
gera ákvarðanir um allar meiri frama. Því kjör Alberts Gott-
háttar ráðstafanir viðvíkjandi skálkssonar á heimili hins fátæka
stofnuninni. Samhliða Akademí- myndskera, voru ekki frábrugð-
ráðinu var starfandi svonefnt in kjörum hinna fátæku íslend-
„skólaráð", er hafði stjórn inga, er gistu Kaupmannahöfn á
kennslustofnunarinnar á hendi. þeim árum.
Stökkkepni í Hotmen-
kollen á sunnudag
OSLÓ, 30. marz: — í stökkkeppni
sem fram fer á Holmenkollen á.
sunnudaginn kemur, taka þátt
109 stökkmenn. Má þar fyrsta
telja marga mestu garpa Norð-
manna i skíðastökki Auk þess
keppa Svíar, Finnar og Þjóðverj
ar. — NTB.
Fangelsisdómar
í Madrid
MADRID 30. marz — í dag voru
34 manns dæmdir í Madrid í eins
til tuttugu ára fangelsi Höfðu
þeir reynt að setja á fót leyni-
legan kommúnistafélagskap. Sak
sóknari krafðist 30 ára fangelsis
ýfir suma sakborningana.
— Reuter-NTB.