Morgunblaðið - 03.03.1957, Blaðsíða 6

e
MORCVyBlAÐlÐ
Sunmidagiir 3. marz 1957
Tókn frelsis og fórno
finnsku þjóðnrinnnr
Heimsókn í yngsto þinghós
Norðnrlondo
Finnska þingið á fundi.
VIÐ Mannerheimstræti í Hels-
inki, höfuðborg Finnlands, stend-
vir mikil og vegleg bygging. Út-
veggir og súlnaröð framhliðar
þess eru úr Ijósrauðu graníti.
Súlurnar, sem eru 17 metra háar,
gefa byggingunni í senn þrótt-
mikinn og fagran svip um leið
og þær minna á forngríska bygg-
ingarlist.
Þetta eru húsakynni finska
Ríkisþingsins, sem Finnar reistu
af miklum stórhug sem tákn
frelsis síns og sjálfstæðis.
Öll þjóðþing Norðurlanda starfa
í gömlum og virðulegum bygg-
ingum nema finska þingið. Húsa-
kynni þess eru yngst. En engum,
sem sótt hefur öll þing Norður-
landa heim getur dulist að þau
eru fegurst og glæsilegust.
BLÓÐUG FRELSISBARÁTTA
Það er vissulega engin tilvilj-
un að finska þjóðin hefur gert
hina glæsilegu þinghöll sína að
tákni frelsis síns. Barátta hennar
fyrir frelsinu var löng, fórnfrek
og blóðug. Þegar Finnland skildi
▼ið Svíþjóð árið 1809 tókst Rússa-
keisara að knýja fram sameiningu
þess við Rússland. Allt frá þeim
tíma fram til ársins 1918 má segja
að Finnar ættu í þrotlausri bar-
áttu við Rússa fyrir frelsi sínu.
En þá öðlaðist finska þjóðin
sjálfstæði sitt, Finnland varð lýð-
veldi. Áður hafði þjóðin þó orðið
að gangd í gegnum eldskírn
Gúmmíbjörgunarbátar
ELVAKANDI góður!
Fyrir nokkrum dögum birt-
ist í blöðum og útvarpi greinar-
gerð frá skipaskoðunarstjóra um
björgunarvesti og væntanlega
fundi í London um öryggisútbún
að skipa, þ. á. m. hina margdáðu
gúmmíbáta, sem svo mörgum
hafa bjargað frá drukknun.
í því sambandi vil ég minna á
frumvarpið á Alþingi um, að þess
ir bátar skuli vera lögboðnir á ís-
lenzkum skipum, svo furðulegt
sem það er, að lögbjóða þurfi svo
margreynd og ágæt öryggistæki.
Ekki trúi ég því að meirihluti
þingmanna sé mótfallinn bátun-
um. Að vísu hefur „meirihlut-
inn“ verið önnum kafinn við að
semja 500 milljón króna reikn-
inginn, sem almenningur á að
borga sem nokkurs konar
drykkjupening i ár, svo ótrúlegt
er að þeir hiki lengi úr þessu, að
samþykkja bátafrumvarpið, sem
borgarastyrjaldar. — Finskir
bolsévikar, sem voru í nánum
tengslum við leiðtoga rússnesku
byltingarinnar hugðust koma
kommúnísku skipulagi á í Finn-
landi. En undir forystu Gustavs
Mannerheims hershöfðingja var
uppreisn þeirra bæld niður og
lýðræðisskipulag sett á stofn í
hinu unga finska lýðveldi.
Mannerheim varð þjóðhetja og
síðar forseti Finnlands á hinum
örlagaríkustu tímum. Nafn hans
ber nú hærra í finskri sögu en
flest önnur. í hjarta Helsinki-
borgar er minnismerki hans mitt
í grafreit þúsunda ungra Finna,
sem fallið hafa í baráttunni fyrir
frelsi lands síns.
ENGIN NORRÆN ÞJÓÐ HEFUR
FÓRNAÐ EINS MIKLU
Engin norræn þjóð hefur fórn-
að eins miklu fyrir frelsi sitt og
Finnar. Síðan 1918 er lýðveldi
var stofnað í Finnlandi hefur það
háð tvær stórstyrjaldir, báðar við
Rússa. Haustið 1939 réðist óvígur
Sovéther á hina fárhennu finsku
þjóð. Eftir þriggja mánaða hetju-
lega vörn, sem allur heimurinn
dáði urðu Finnar að gefast upp.
Friður var saminn við Rússa og
Finnar urðu að láta af hendi stór-
an hluta af landi sínu.
Árið 1941 neyddu Þjóðverjar
Finna til að segja Rússum stríð
á hendur. Áttu þeir í þeirri styrj-
öld í þrjú ár. Undir forystu þeirra
að vísu þýðir 5 til 20 þús. kr.
aukagjöld á hvert skip, ef reikn-
að er með 2—3 stórum bátum á
togara og einn 10 manna á vél-
bát.
Er þessum mönnum kunnugt
að fyrir nokkru fóru tveir ís-
lenzkir togarar til veiða með að-
eins 1 björgunarbát, því hinn
hafði brotnað í spón er brotsjór
reið á skipin og varabátar
voru engir til í Reykjavík? Or-
sökin til þess að skipin fengu að
fara þannig búin er annaðhvort
sú, að strangari reglur vantar um
öryggisbúnað skipa eða að skipa-
eftirlitið hefur ekki fengið vit-
neskju um, hvernig skipin voru
búin.
Eigum við að bíða eftir næsta
slysi, eða vera minnug þess, er
Júní (gamli), Egill rauði, North-
ern Crown og Goðanes strönd-
uðu, þar sem flestum mönnun-
um var bjargað, nema 6 af Agli
og Goðanesi, með gúmmíbátum
Mannerheims og Paasikivi var þá
árið 1944 saminn friður við Rússa.
Síðan hefur Finnum tekizt að
halda sæmilegri sambúð við hinn
volduga nágranna sinn í austri.
Þeim hefur tekizt að halda sjálf-
stæði sínu á sama tíma sem önn-
ur grannríki Sovét-Rússlands
hafa verið rænd frelsi sínu,
þrælkuð og innilokuð bak við
járntjald kommúnismans.
Ýmsar skýringar eru uppi á því,
að Finnum hefur þannig tekizt
að varðveita frelsi sitt. Margir
telja, að gömul kynni Rússa af
baráttukjarki finsku þjóðarinnar
haldi þeim frá að gera tilraun til
að leika hana eins og Eistrasalts-
og Balkanþjóðirnar. Þeir telji sér
einnig hentugt að halda opnum
glugga út að Norðurlöndum.
Loks álíta margir að Sovét-
stjórnin láti Finnland nokkurn-
veginn óáreitt til þess að halda
Svíum utan varnarbandalags
hinna vestrænu þjóða. Ef Rússar
gerðu Finnland að leppríki eða
innlimuðu það í Sovétríkin eins
eða korkflekum. Tveir brezkir
togarar fórust við ísland fyrir
rúmu ári. Allir skipverjar fór-
ust, en það eina, sem fannst, var
mannlaus gúmmíbátur frá öðr-
um þeirra. Og skipsmerm Fylkis
hefðu áreiðanlega ekki viljað
fara með togurunum tveim, sem
fóru með 1 lífbát, því ef Fylkir
hefði verið þannig búinn, er óvíst
að þeir hefðu haft tækifæri til að
hafna skiprúmi nokkrum vikum
síðar.
í vetur hafa um 130 íslenzkir
togarasjómenn, á 4 togurum, ver-
ið samskipa ósprungnum tundur-
duflum, sem komu óboðin í
„dræsuna“, en 5. togarinn sökk.
Samþykkið gúmmíbátafrum-
varpið, svo að þessir menn hafi
svolítið meiri möguleika til að
fara aftur til veiða, til að sækja
björg í bú, ef fleytan þeirra
skyldi ekki koma aftur til hafn-
ar. — Kr.
og Eistland, Lettland og Lithauga
land, myndi Svíþjóð á samri
stundu ganga í Atlantshafsbanda
lagið.
YNGSTA ÞINGIIÚSIÐ
Bygging hins nýja þinghúss
Finna hófst árið 1927. f febrúar
árið 1931 hóf Ríkisþingið störf
sín þar. Stærð þessarar bygging-
ar er 106,000 rúmmetrar. Heildar-
byggingarkostnaður nam 87 millj.
marka á þáverandi gengi. Þing-
húsið er fimm hæðir, auk kjall-
ara og þakhæðar. Geysibreiðar
tröppur, um 50 talsins liggja upp
að framhlið og aðalinngangi húss
ins. Virtist okkur íslenzku full-
trúunum á þingi Norðurlanda-
ráðs um daginn sem ekki væri
gert ráð fyrir því að finskir þing-
menn yrðu hjartaveikir eða
mæðnir. Svo erfiðar eru tröppur
þessar uppgöngu. Er mikið verk
að halda þeim vel færum til um-
ferðar þegar snjóar í Helsinki.
Sýndust mér 4 menn vera önn-
um kafnir við það starf frá
morgni til kvölds.
Þegar gengið er um aðaland-
dyri þinghússins er komið inn 1
mikinn og víðan forsal á fyrstu
hæð þess. Á þeirri hæð er í öðr-
um enda byggingarinnar lestrar-
safn þingsins með um 200 þúsund
'bindum bóka, lestrar- og blaða-
salir ,þar sem þingmenn, starfs-
lið þingsins og gestir geta setið
og skrifað og lesið blöð og bækur.
í þessum rúmgóðu og þægilegu
húsakynnum, þar sem hægt er að
afla sér margs konar upplýs-
inga og þekkingar með lítilli fyr-
irhöfn, og sjá blöð víðsvegar að
úr heiminum varð mér hugsað
heim til Alþingishússins okkar,
þar sem ekkert bókasafn og eng-
inn lestrarsalur er til.
I hinum enda fyrstu hæðar
þinghússins er veitingasalur Rík-
isþingsins, stór og rúmgóður. Eru
þar seldar hvers konar veitingar,
matur, kaffi, te og ölföng (sterkt
öl) við skaplegu verði. Ekki eru
þó veittir þar sterkari drykkir
eins og tíðkast t.d. í veitingasöl-
um danska þingsins.
GLÆSILEGUR ÞINGSALUR
Úr fordyri fyrstu hæðar er
gengið upp breiðar marmara-
tröppur upp á aðra hæð þing-
hússins. Blasir þá fyrst við for-
salur fagur og mikill, lagður
kvarsi og marmara. Dýrindis ljósa
krónur hanga niður úr lofti hans.
Þegar um þessi fögru og íburð-
armiklu húsakynni er gengið
hlýtur þeirri hugsun að skjóta
upp, að engu sé líkara en að auð-
ugt stórveldi hafi reist slíka
byggingu. En það er fjögurra
milljón manna smáþjóð, sem gert
hefur þetta mikla höfuðhof í
minningu frelsistöku sinnar. Það
er þjóð, sem orðið hefur að greiða
gífurlegt fé í stríðsskaðabætur á
skömmum tíma, sem á þetta hús.
Úr forsalnum er gengið inn í
sjálfan þingsalinn. Er hann hring-
myndaður og dregst þak hans
saman í fagran kúpul.
Fyrir enda salarins, yfir sætum
þingforseta getur að líta fimm
höggmyndir eftir hinn fræga
finnska myndhöggvara, Wainö
Aaltonen. Eru fjórar þeirra af
ungum karlmönnum en hin
fimmta af ungri konu með barn.
f finska þinginu eiga 200 þing-
menn sæti. Er það ein málstofa.
Rúmgóðar svalir eru í þingsaln-
um fyrir blaðamenn og áheyr-
endur. Ræður þingmanna eru nú
teknar upp á stálband eins og á
Alþingi fslendinga. Atkvæða-
greiðslur fara einnig fram á vél-
rænan hátt.
ÁGÆT STARFSSKILYRÐI
Á annari hæð þinghússins hafa
forsetar þingsins rúmgóða skrif-
stofur. Einnig hefur ríkisstjórnin
þar veglega sali fyrir fundi sína.
í einum þeirra hangir málverk
eftir Ásgrím Jónsson, list-
málara. Er það gjöf frá Alþingi
íslendinga til Ríkisþings Finna.
Hefur því verið valinn hinn virðu
legasti staður.
Á þriðju hæð eru m.a. skrif-
stofur þingsins og vinnuherbergi
blaðamanna, sem hafa þar eins
og þingmennirnir ágæt starfsskil-
yrði.
Á fjórðu hæð eru nefndarher-
bergi og á fimmtu hæð salakynni
stjórnmálaflokkanna, ásamt all-
mörgum af vinnuherbergjum
þingmanna. Eru um 50 slík vinnu
herbergi í þinghúsinu. Eru fjórir
þingmenn um hvert herbergi. Á
sjöttu hæð eru einnig nokkur af
vinnuherbergjum þingmanna og í
hliðarálmum hússins eru íbúðir
starfsliðs þess.
BER ÞJÓÐLEGAN SVIP
Enda þótt erlend byggingarefni
svo sem ítalskur marmari finnist
í þessu fagra þinghúsi Finna má
þó segja, að það beri fyrst og
fremst þjóðlegan finskan svip,
enda er því ætlað að gera það.
Finnland er land hinna miklu
skóga. Nær allur viður í húsinu
og húsgögnum þess er þess vegna
finskur. Allur húsbúnaður er
verk finskra iðnaðarmanna. Á-
breiður á gólfum og tjöld fyrir
gluggum eru finsk framleiðsla og
heimilisiðnaður. ' Finskir lista-
menn hafa skreytt bygginguna.
Teikningu að því gerði prófessor
J. S. Sirén en með honum unnu
fjölmargir aðrir finskir arkitekt-
ar, verkfræðingar og byggingar-
meistarar.
TÁKNRÆN MYND
FINSKS ÞJÓÐARANDA
f þessum fögru húsakynnum
var 5. þing Norðurlandaráðs hald-
ið dagana 15.—22. febrúar. f söl-
um finska Ríkisþingsins hljóm-
uðu þá daga allar tungur Norður-
landa, einnig íslenzka, þar sem
einn fulltrúi íslands mælti á
tungu þjóðar sinnar. Það var
skoðun allra hinna norrænu
gesta, er þetta þing sátu að hin
glæsilega þinghúsbygging væri
táknræn mynd finsks þjóðaranda.
Kraftur, hreinlyndi og áræði
speglast í línum hennar. Jafn-
framt bregður þar fyrir áhrifum
frá forni list Austurlanda. Þar
sameinast norrænn og úgrískur
andi eins og í sjálfum kynstofni
finsku þjóðarinnar.
— S. Bj.