Morgunblaðið - 03.03.1957, Blaðsíða 9

Sunnudagur 3. marz 1957
M o p n ri ?v n r, A nr n
S
Reykiavíkurbráf 2 Laugardagur 2. marz
Kosningar í verbalýðsfélögunum - Stórhuga þjóð - Svipmót með íslendingum - Dæmdir að ó-
sekju - Eiríkur Juuranto - Þing Norðurlandaráðsins - Islendingar atliugi sinn gang - Undan-
brögð Eysteins - Eysteinn segir aðeins hálfan sannleikann - Staða fyrir Steingrím - Eflum vin-
áttu við frændur og granna
Kosning'ar í
verkalýðsfélögunum
ÚRSLIT stjórnarkosninganna í
Iðju og Trésmiðafélaginu hafa að
vonum vakið alþjóðarathygli.
Bæði þessi félög voru undir stjórn
kommúnista og þeir höfðu áreið-
anlega ekki hug á að sleppa völd-
unum.
Allir muna lögleysurnar í sam-
bandi við Iðju-kosningarnar í
haust. Ætlun kommúnista var sú
að endurtaka sama leikinn nú.
3>ess vegna voru koshingarnar
dregnar eins lengi og framast
voru föng á. í haust var Her-
manni Jónass., einnig att fram og
hann látinn hindra samvinnu
lýðræðissinna. Með því tókst að
tryggja kommúnistum yfirráðin í
Alþýðusambandinu um tveggja
ára skeið.
Hermann Jónasson var óhvik-
ull í stuðningi sínum við komm-
únista en verkamenn í Alþýðu-
flokknum risu nú gegn kommún-
istaþjónustunni og sameinuðust
Sjálfstæðismönnum, sem af heil-
indum og óeigingirni hafa unnið
að sameiningu lýðræðisaflanna.
Árangur þess heillaríka samstarfs
hefur ekki aðeins komið fram í
Iðju og Trésmiðafélaginu heldur
fjölda annarra félaga. Straumur-
inn er allur í eina átt.
Hér í Reykjavík eru Sjálf-
stæðismenn vafalaust fjölmenn-
asti verkalýðsflokkurinn. Hið
mikla afl, sem í þeirri staðreynd
býr, verður að nota verkalýðnum
sjálfum til framdráttar en ekki í
flokksþágu með þeim hætti, er
hinir sjálfskírðu „verkalýðsflokk
ar“ hafa gert.
Svikaferill núverandi ríkis-
stjórnar hefur sannfært fleiri
verkamenn en nokkru sinni fyrr
um að Sjálfstæðisflokkurinn er
hinn tryggasti málssvari þeirra
og þjóðarheildarinnar. Þó að
Sjálfstæðismenn þekki styrk sinn
mega þeir aldrei misnota hann
heldur vinna af drengskap með
hverjum þeim, er vill veita góðu
máli lið.
Stórhuga þjóð
ÍSLENDINGUR, sem í fyrsta
skipti kemur til Finnlands, hlýt-
ur að hrífast af hetjulund og stór-
hug finnsku þjóðarinnar.
Sízt er ofmælt það, sem einn
norski fulltrúinn sagði á þingi
Norðurlandaráðs í Helsingfors, að
Finnar eru sú Norðurlandaþjóð,
sem nú á dögum hefur átt við
mesta örðugleika að etja og hef-
ur sigrað þá svo að vakið hef-
ur aðdáun allra frjálshuga
manna.
Stórhugurinn lýsir sér m. a.
I hinum miklu byggingum, sem
eru að rísa í Helsingfors. Hið
stórfenglega þinghús, sem er milli
20—30 ára gamalt, er aðeins eitt
dæmi. Helsingfors er í örum
vexti, auðsjáanlega í sköpun,
en hefur þó nú þegar á sér sýnu
meiri stórborgarbrag en t. d.
Osló.
Stundum heyrist talað um gest-
risni íslendinga og að vísu má
segja, að fyrir kemur, að við veit-
um fremur of vel en illa. Okkar
gestrisni bliknar þó hjá hinni
finnsku, enda vildu þeir nú eink-
ar vel gera, þar sem þetta var í
fyrsta skipti er þing Norðurlanda
ráðs var haldið þar í landi. Finn-
ar vilja mjög leggja áherzlu á
samstöðu sína með öðrum Norð-
urlandaþjóðum.
Svlpmót með
íslendingmn
MJÖG greinilegur munur er á
svip manna og öllu yfirbragði á
götu í Helsingfors og öðrum höf-
uðborgum Norðurlanda, t. d.
Stokkhólmi. Merkilegt er, að ís-
lendingum svipar mun meira til
Finna en Svía.
Sú líking nær til fleira en út-
litsins eins, því að Finnar eiga
i stöðugum vanda um lækning
verðbólgu og eru í leit að sæmi-
lega tryggum grundvelli stjórn-
arsamstarfs. Eins konar vopnahlé
var á milli stjórnarflokkanna á
meðan Norðurlandaráðs-þingið
stóð. Baráttan hefur nú brotizt
út á ný og er stjórnarsamstarfi
bændaflokksins og verkamanna-
flokksins nú slitið.
Búist var við því, að svo mundi
fara. Hörð átök eiga sér stað inn-
an verkamannaflokksins. Þau
varða raunar fleira en stjórn-
arsamstarf um sinn, en allt er
þetta meira og minna tengt. Sá
hópur innan verkamannaflokks-
ins, sem vill hvort tveggja í senn
gera flokkinn óháðari Alþýðu-
sambandinu þar í landi og losa
um samstarfið við Bændaflokk-
inn, var talinn mundu ná yfir-
ráðum í flokknum. Foringi þess-
ara manna er Leskinen, maður
um fertugt, rösklegur að sjá, al-
þekktur sundkappi og einarður í
hann að heilsa nokkrum nafn-
greindum kunningjum sínum og
mun þeirri kveðju komið áleiðis
eftir því, sem færi gefst til.
Eiríkur Juuranto
MAGNÚS V. Magnússon sendi-
herra í Stokkhólmi er einnig
sendiherra íslands í Finnlandi.
Á meðan á Norðurlandaráðsþing-
inu stóð komU þau hjón 2 daga til
Helsingfors og höfðu þar veglegt
samkvæmi fyrir ýmsa ráðamenn
Finna og íslenzku fulltrúana.
Að öðru leyti mæddi margs
konar fyrirgreiðsla mest á aðal-
ræðismanni Islands í Helsing-
fors, Eiríki Juuranto og frú hans.
Er þessa hér getið vegna þess, að
þau hafa unnið einstakt afrek
sem fulltrúar íslands í Finnlandi.
Kom í einn stað niður, hvort for-
sætisráðherrann finnski minntist
Juurantos í ræðu, utanríkisráð-
herrann talaði um hann í einka-
viðtali eða íslenzkur stúdent í
Helsingfors ræddi um hann við
samlanda sína. Allir mæltu þeir
það einum rómi, að Juuranto
hefði unnið verk sitt með ágætum
og greitt svo fyrir íslenzkum mál-
um sem bezt mætti verða.
markað, tollabandalag eða öðru
heiti. Nokkur ágreiningur var um,
hvort þær ráðagerðir mundu
greiða fyrir hugmyndinni um
tollabandalag Norðurlanda eða
gera hana úrelta. Sú deila skal
ekki rifjuð upp hér. Það, sem máli
skiptir, er, að allir, sem til sín
létu heyra, voru sammála um, að
ef úr hinu raunhæfa samstarfi
frjálsra Evrópuþjóða yrði, þá
mundu Norðurlönd'n sjálfra sín
vegna verða að taka þátt í því.
íslendingar athugi
sinn gang
HVORT úr því samstarfi verður
eða ekki, veltur að langmestu
leyti á Bretum. Efnahagsmála-
ráðherrar bæði Svíþjóðar og
Noregs, sem nýlega höfðu verið
á fundi um þessi mál í París,
létu uppi, ýmist á þingfundum
eða í einkasamtölum, mikla trú
á því, að nú yrði ekki látið sitja
við orðin ein í þessum efnum.
Leyndi sér ekki, að þessi boð-
skapur þótti helzt tíðindum sæta
á þinginu og vakti hjá flestum
aukna bjartsýni.
Samtímis bárust fregnir um
það, að Rússar hefðu látið uppi
skoðunum. Hann fór ekki dult
með, að ágreiningur væri innan
flokksins og yrði að fást úr hon-
um skorið. En þó að ágreiningur
væri um margt, þá væru allir
sammála um eitt, að samvinna
við kommúnista kæmi ekki til
greina.
Dæmdir að ósekju
TALIÐ var, að hin gamla kempa
Tanner, mundi fylgja Leskinen
að málum en þó beita sér gegn
klofningi flokksins. Tanner er nú
76 ára og var nýlega kosinn full-
trúi á þing flokksins með fleiri
atkvæðum en nokkur annar.
Hann er einn þeirra, sem dæmd-
ur var fyrir „stríðsglæpi" eftir
kröfu Rússa og sat í fangelsi rúm-
lega 3 ár.
Ekki hafa þeir dómar orðið
þeim, er fyrir urðu, til álits-
hnekkis. Hitti sá, er þetta ritar,
við opinbera athöfn tvo fyrrver-
andi forsætisráðherra, sem hlotið
höfðu sams konar dóma. Annar,
Linkonies er nú rektor Háskól-
ans, nýlega kosinn, prófessor í
forntungunum, hinn gjörvilegasti
maður Og hrifinn af ritum Hall-
dórs Kiljans. Hinn var Rangell,
sem nú er bankastjóri, einnig
óvenjugeðfelldur maður, for-
ystumaður íþróttamanna og hafði
komið hér þeirra erinda. Bað
Finnska þinghúsið
Okkur fslendingum þykir vænt
um að heyra, þegar sendiherrar
okkar geta sér gott orð. En þeir
eru launaðir og sérstaklega vald-
ir embættismenn og af þeim verð
um við því mikils að krefjast.
Því fremur ber að halda á lofti,
ef erlendur maður tekur að sér
launalaust að vinna verk í þágu
íslenzku þjóðarinnar og gerir það
svo, að af ber.
í»ing
Norðurlandaráðsins
ÞEGAR huganum er rennt til
þess, sem gerðist á þingi Norð-
urlandaráðsins verður að játa, að
fátt stendur eftir eða er líklegt
til að marka djúp spor. Ofmælt
væri þó, ef þátttakendur segðu
þinghaldið eða för sína þangað
með öllu þýðingarlausa.
í fyrsta lagi þokaði ýmsum
málum í áttina til lausnar. Fæst
eða engin hafa þau þó þýðingu
fyrir íslSnd, svo að orð sé á ger-
andi. Flest eru þau og minni
háttar en þó ekki öll, eins og
samstarf í atom-málum.
f öðru lagi varð þess mjög vart,
að menn hafa nú meiri trú en
áður á raunhæfu samstarfi hinna
frjálsu Evrópuþjóða í efnahags-
málum, hvort sem þeir nefna það
frjálsa verzlun, sameiginlegan
fullkomna andúð á slíku sam-
starfi hinna frjálsu Evrópuþjóða,
en litu tollabandalag Norður-
landanna mun mildari augum.
Þarf því ekki að spyrja að því,
hverjar skoðanir viðskiptamála-
ráðherrann íslenzki núverandi
verði látinn boða, ef undir hans
gerð kemur.
Þeir fslendingar, sem dug hafa
til þess að mynda sér sínar §igin
skoðanir, verða aftur á móti að
gera sér grein fyrir, að hér er
um að ræða ákvarðanir, sem
miklu geta ráðið um framtíð okk-
ar. Á sínum tíma tóku fslending-
ar þátt í undirbúnings- athugun-
um að tollabandalagi Norður-
landa. Síðan lcom í ljós, að eins
og málin horfðu, þá hafði ekki
þýðingu fyrir okkur að taka þátt
í rannsóknunum. Með ráðagerð-
unum um hina víðtækari sam-
vinnu Evrópuþjóðanna er skapað
alveg nýtt viðhorf í þessum efn-
um og komast íslenzk stjórn.völd
ekki hjá því að gera sér og þjóð-
inni grein fyrir þeim.
Undanbrögð Eysteins
EF við ákveðum fyrirfram að haf
ast ekki að, þá er sú hætta yfir-
vofandi, að við verðum með öllu
ósamkeppnisfærir á hinum sam-
eiginlega Evrópumarkaði. Slíkt
mundi hins vegar gera okkur
enn háðari Austur-Evrópu en
áður, og mun þó flestum nú þykja
nóg að gert, þegar nær helming-
ur útflutnings okkar fer til járn-
tjaldslandanna.
Er það hlutfallslega miklu
meira en nokkur önnur frjáls
þjóð selur þangaði Hafa Finnar
t. d. farið mun varlegar í þess-
um efnum en núverandi valdhaf-
ar á íslandi. Allir skynibornir
menn gera sér sem sé grein fyrir
því, að hættulegt er að eiga af-
komu þjóðar sinnar að mjög veru
legu leyti undir dutlungum ein-
ræðisherranna í Kreml.
Eysteinn Jónsson er einn meðal
þeirra, sem ber kvíða í brjósti af
þessum sökum. Það mátti glöggt
heyra af orðum hans í útvarpinu
á dögunum, þegar hann sagði
Sjálfstæðismenn hafa haft foryst
una um aukningu viðskiptanna
austur á bóginn. Eysteinn hefði
sannarlega ekki haldið þessu
fram, ef hann innst inni teldi
það Sjálfstæðismönnum til lofs.
Hinu gleymdi Eysteinn, að Sjálf-
stæðismenn hafa ætíð miðað
stefnu sína í viðskiptamálum við,
að þjóðin yrði engum einum of
háð. Þess vegna hafa Sjálfstæðis-
menn viljað dreifa viðskiptunum
og afla markaða svo víða, að eyð-
ing eins markaðar kippti ekki
stoðunum undan efnahag lands-
ins.
Eysteinn segir aðeins
hálfan sannleikann
SJÁLFSTÆÐISMENN beittu sér
því mjög fyrir að afla markaða í
Austur-Evrópu, Ameríku og
Afríku. Hitt brýtur bág við
stefnu Sjálfstæðismanna fyrr og
síðar að gera þjóðina eins háða
Járntjaldslöndunum og núver-
andi ríkisstjórn hefur gert.
Framhjá þessum staðreyndum
kemst enginn, er satt vill segja,
hvort sem Eysteinn Jónsson er í
þeim hóp eða ekki. En svo virðist
sem hann í þessu og of mörgu
öðru sé haldinn því að sjá aðeins
þau atvikin, er honum koma bezt
hverju sinni.
Tíminn hefur t. d. mjög haldið
því á lofti, án efa með samþykki
Eysteins, að hann hafi með mikl-
um tekjuafgangi ríkissjóðs unnið
á móti verðbólgunni. Þessu til
styrktar hefur æ ofan í æ verið
á villandi hátt vitnað í ummæli
fjármálarits Landsbankans. Að
vísu er það rétt, að vegna drengi-
legs stuðnings Sjálfstæðismanna
tókst Eysteini oft að hafa drjúg-
an tekjuafgang í árslok.
Hinu er þá gleymt að skýra frá,
að þessum tekjuafgangi var yfir-
leitt öllum eða nær öllum úthlut-
að jafnóðum eða eftir á. Raunar
til þarflegra hluta að mestu, en
með úthlutuninni var eytt þeim
áhrifum, sem söfnun raunveru-
legs tekjuafgangs hefði getað haft
til eyðingar verðbólgunni.
Á þessari stefnu ber öll fyrr-
verandi ríkisstjórn og stuðnings-
lið hennar ábyrgð. En að svo
vöxnu máli er það meira en vill-
andi, þegar Eysteinn Jónsson hef-
ur sérstaklega látið þakka sér,
að hann hafi unnið á móti verð-
bólgunni með tekjuafgangi, sem
hann sjálfur var allra manna
ákafastur í að eyða.
Staða fyrir Steingrím
SVO að aftur sé vikið að þingi
Norðurlandaráðs, þá er aðstaða
íslenzku þingfulltrúanna lakari
en annarra að því leyti, að þá
skortir mjög sérfræðilega aðstoð.
Á Norðurlandaráðsfundum eins
og öðrum svipuðum þingum hafa
þingmenn nær allra þjóða með
Frh. á bls. 10