Morgunblaðið - 03.03.1957, Blaðsíða 8

8
MORGUTVBT. 4Ð1Ð
Sunnudagur 3. marz 1957
P§tripií#lM>iíb
Otg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Fyrsfu fjárlog vinstri
stjórnarinnar
F Y R S T U fjárlagaafgreiðslu
vinstri stjórnarinnar lauk ekki
fyrr en 26. febrúar. Er það tölu-
vert seinna en tíðkast hefur und-
anfarin ár. Virðist Eysteini Jóns-
syni sízt hafa orðið styrkur að
samvinnunni við kommúnista og
krata við fjárlagaafgreiðslu.
Það er ómaksins vert að athuga
lítillega svip þessara fyrstu fjár-
laga vinstri stjórnarinnar. Áður
er sú athugun er hafin er þó
rétt að minnast lauslega á um-
mæli Alþýðuflokksmanna og
kommúnista um fjárlög ársins
1956. En þá voru þessir flokkar
eins og kunnugt er í stjórnarand-
stöðu.
Magnús Jónsson þingmaður Ey-
firðinga, sem var framsögumaður
minnihluta fjárveitinganefndar
að þessu sinni vitnaði í ummæli
þeirra Lúðvíks Jósefssonar og
Hannibals Valdemarssonar í
nefndaráliti þeirra árið 1956. Þá
komust þessir tveir þingmenn,
sem nú eru báðir ráðherrar fyrir
kommúnista að orði á þessa leið
um stefnuna í fjármálum ríkisins:
Vörðurnar
við veginn“-----------
„Þó leitað sé með logandi ljósi
eru engar tillögur í sparnaðarátt
finnanlegar í tillögum meirihluta
nefndarinnar. Með afgreiðslu
fjárlaga fyrir árið 1956 verður því
haldið trúlega áfram, aðeins með
auknum hraða á þeirri braut, sem
mörkuð var með gengislækkun-
inni og farin hefur verið óslitin
síðan. Vörðurnar við þann veg
eru eins og allir þekkja, báta-
gjaldeyrir, togaragjaldeyrir, vax-
andi niðurgreiðslur, sístækkandi
embættisbákn, aukinn milliliða-
gróði, ölmusustyrkur til atvinnu-
lífsins, skattpíning einstaklinga,
dýrtíðarflóð og margföldun ríkis-
útgjalda“.
Fiárveitinefar til verk-
legra framkvæmda
skornar niður
Þetta sögðu nú talsmenn
tveggja núverandi stjórnarflokka
í fyrra, þegar samstjórn Sjálf-
stæðismanna og Framsóknar stóð
að afgreiðslu fjárlaga.
En hvað nú? Hver er svipur
fjárlaga vinstri stjórnarinnar?
Við 1. umræðu fjárlagafrv. í
haust vakti Magnús Jónsson at-
hygli á því, að frv. væri 135 millj.
kr. hærra en fjárlagafrv. Sjálf-
stæðismanna og Framsóknar árið
áður. í þessu fyrsta fjárlagafrv.
vinstri stjórnarinnar höfðu fjár-
veitingar til verklegra fram-
kvæmda þó verið skornar niður
um rúmlega 8 millj. kr.
Þarna kom þá „vinstra frjáls
lyndið“ í fjármálunum fyrst
greinilega fram. Fjárlagafrv.
var hækkað um 135 millj. kr.
En framlögin til verkiegra um
bóta í landinu, þ. e. til vega,
brúa, hafna og skóla voru stór
lækkuð.
Þjóðvegirnir o? strjál-
býlið varð útundan
Sjálfstæðismenn í fjárveitinga-
nefnd lögðu til að fjárveitingar
til þessara framkvæmda yrðu
hækkaðar um 20%. Bentu þeir
m. a. á að fyrrverandi stjórn
hefði hækkað hliðstæðar fjár-
veitingar um 25% á fjárlögum sl.
árs.
En lið vinstri stjórnarinnar
felldi þessa tillögu Sjálfstæðis-
manna og sýndi þar með skilning
sinn á þörfum strjábýlisins, eða
hitt þó heldur.
Undir lok fjárlagaafgreiðslunnar
fór það þó þannig, að stjórnar-
liðið þorði ekki annað en koma til
móts við þessar tillögur Sjálf-
stæðismanna._Voru fjárveitingar
til skóla, brúa og hafna hækkað-
ar um nær 20%.
Hins vegar urðu þjóðvegirn-
ir gersamlega útundan. Þeir
fengu með herkjum aðeins 5%
hækkun. Er það þó á allra vit-
orði að ekkert er eins þyðing-
armikið fyrir framleiðslustörf-
in í sveitunum og áframhald-
andi bygging og endurbætur
á þjóðvegum.
12—1300 millj. kr.
byrðar á þjóðina,
Fyrstu fjárlög vinstri stjórnar-
innar fela því fyrst og fremst í
sér hærri álögur en nokkru sinni
fyrr á almenning í landinu. Rík-
isstjórnin ætlar nú íslendingum
að greiða rúmar 800 millj. kr.
samkvæmt tekjuáætlun fjárlag-
anna. En til viðbótar koma svo
álögurnar samkvæmt hinum nýju
lögum fyrir jólin. Nema þær sam-
tals rösklega 400 millj. kr. Heild-
arálögurnar á landsmenn á þessu
ári verða því 12—1300 millj. kr.U
Embættisbáknið benst
út niðurgreiðslurnar
a»kast
Ekki verður sagt að þessi stefna
fyrstu fjárlaga vinstri stjórnar-
innar sé í góðu samræmi við þau
ummæli krata og kommúnista,
sem vitnað var til hér að framan.
„Embættisbáknið“ þennst út og
niðurgreiðslurnar stóraukast. Eru
þær nú áætlaðar um 84 millj. kr.
Fjárlögin í heild hækka um
150 millj. kr. frá því sem var
á sl. ári, „bátagjaldeyrir“,
„togaragjaldeyrir“ og „skatt-
píning“ standa með blóma.
Vinstri stjárnin sér um allt
þetta, dýrtíðarflóðið eykst og
verkföll flæða yfir athafnar-
lífið.
Hvar er stefnubreyt-
in<?in?
Sú spurning hlýtur að rísa með-
al almennings, hvar sú stefnu-
breyting sé, sem flokkar vinstri
stjórnarinnar lofuðu fyrir kosn-
ingar og jafnvel eftir að þeir
mynduðu stjórn sína? Hún fyrir-
finnst hvergi, nema í því, að á-
lögur á þjóðina eru nú orðnar
svo gífurlegar, að vart verður
undir þeim risið. Kyrrstaða og
atvinnuleysi er á næsta leiti.
Þannig er þá umhorfs eftir að
fyrstu fjárlög vinstri stjórnar-
innar hafa verið afgreidd.
ÚR HEIMI
_________
„Hermennirnir eru hrœddir við okkur"
Uundanfarna mánuSi
hefur styrjaldarástand verið ríkj-
andi á Kúba. Umheimurinn hef-
ur hins vegar haft lítið veður af
átökum þessum — og ástæðan er
sú, að forsetinn, Batista, sem nú
hefur, með stuðningi yfirmanna
hersins, tekið sér einræðisvald í
hendur, hefur fyrirskipað stranga
ritskoðun á öllum fréttum, sem
sendar eru frá eyjunni.
Að tveim árum liðnum rennur
kjörtímabil Batista út, en margir
óttast, að hann muni þá með
klækjum reyna að tryggja sig í
sessi enn á ný. Stjórn hans er illa
þokkuð — og hefur áunnið sér
það miklar óvinsældir meðal
íbúanna, að víst þykir, að dagar
hans í æðsta valdastóli verði tald-
ir, ef efnt verður til frjálsra kosn
inga. Samt hefur lítið frétzt af
skipulagðri andstöðu gegn Bat-
ista — og það var ekki fyrr en á
dögunum, að einn af fréttaritur-
um „New York Times" svipti
tjaldinu frá.
★
að var einn frægasti
fréttaritari þessa blaðs, Herbert
Matthews, áður stríðsfréttaritari
á Ítlíu, Spáni og í Ethiopíu, sem
lagði enn einu sinni upp í hættu-
för, hartnær sextugur að aldri.
Ástæðan var hin mikla duld, sem
hvílt hefur yfir atburðunum á
Kúba. öðru hverju hefur frétzt
þaðan, að ýmsum af nánustu
mönnum Batista hafi verið sýnt
banatilræði — og Batista hefur
sjálfur skýrt frá þvi hvað eftir
annað, að nú hafi öll mótspyrna
eyjarskeggja verið brotin á bak
aftur. Nú síðast var því lýst yfir
að foringi andspyrnuhreyfingar-
innar, Fidel Castro, hefði verið
veginn. Hins vegar hafa óljósar
fregnir stöðugt borizt út um það,
að ekki hafi skærum linnt.
E r Matthews kom til
Havana, höfuðborgar Kúba, varð
hann þess strax var, að skæru-
liðaflokkar Castro áttu miklu
fylgi að fagna meðal borgaranna
— og er hann hafði dvalizt þarna
nokkra daga fékk hann meir að
segja sönnur á því, að Castro
væri enn á lífi. Einn af mönnum
skæruliðaforingjans kom til fund-
ar við Matthews og skýrði hon-
um frá því, að Castro vildi gjarn-
an eiga tal við hann. Væri Castro
með mönnum sínum í Sierra
Maestra, hálendinu á suðaustur
hluta eyjarinnar. Voru Matthews
boðnir fylgdarmenn, ef hann
vildi takast ferðina á hendur.
En þetta var hægar sagt en
gert — og alls ekkert áhlaupa-
verk. Vegalengdin var nær 500
mílur, um endilanga eyjuna
að fara — og þar að auki gættu
hermenn stjórnarinnar allra vega
mjög vel, og öll umferð að há-
lendinu var stranglega bönnuð.
E n Matthews lét hvergi
aftra sér, ferðbjóst í skyndi —
og skipulagði allt vel. Hann
leigði sér þægilega bifreið, tók
konu sína með — og þóttist vera
bandarískur ferðalangur. í janúar
BANDARÍSKA vikuritið News-
week segir frá þvi, að Dulles
muni draga sig allmjög í hlé á
næstunni, einkum muni hann
hlífa sér við langferðum. Hann
verður t.d. ekki fulltrúi Banda-
— segir hinn dular-
fulli Castro, sem
berst við Batista
á Kúbu
Castro segir, að ekkert liggi á.
„Við erum að sýna fram á það,
að einræðið sé einskis megnugt“.
og febrúar er ferðamannastraum-
urinn einmitt sem mestur á Kúba
— og var þetta því alls staðar
tekið gott og gilt. Víða Stöðvuðu
hermenn Matthews og konu hans
á leiðinni austur á bóginn, en
alltaf fengu þau að halda áfram
tafarlaust.
Við rætur Sierra Maestra eru
hermenn stjórnarinnar á hverju
strái. Mjög hættulegt er því að
vera þar á ferð í ólöglegum erinda
gerðum, því að allir slíkir eru
umsvifalaust skotnir. Enn eykur
það á öryggisleysið, að engar ak-
brautir eru á þessum slóðum, svo
að ógerningur er að vita hvar
menn mega eiga von á stríðs-
mönnum Batista.
★
Skömmu áður en kom-
ið var á enda þjóðvegarins komu
til móts við Matthews leiðsögu-
mennirnir, sem ætl. að fylgja hon
um á fund foringjans. Kona hans
fékk skjól á „vinveittum" bónda-
bæ — og síðan var ferðinni hald-
ið áfram. Nú var skipt um bíl,
því að vegleysur voru skammt
undan. Komu skæruliðarnir með
jeppabíl, sem þeir höfðu yfir að
ráða — og var nú ákveðið, að
Matthews skyldi látast vera
bandarískur plantekrueigandi,
sem væri að kynna sér sykur-
ekrurnar á þessum hluta eyjar-
innar — í þeim tilgangi að kaupa
þær. Með þetta að yfirskini kom-
ust þeir heilu og höldnu framhjá
vörðunum við enda vegarins.
f skjóli myrkursins var síðan
ekið um torfærur í áttina að
fundarstaðnum. Á miðri leið urðu
ferðalangarnir að skilja jeppan
eftir — og fara fótgangandi síð-
ríkjanna á fundi Atlantshafsráðs-
ins í Bonn hinn 2. maí n.k. —
Staðgengill hans þar verður hinn
nýskipaði varautanríkisráðherra
A. Herter, fyrrum ríkisstjóri í
Massachusetts.
ustu kílómetrana. Enda þótt ferð-
in sæktis illa, um hæðir, fen og
ár, komu þeir að hinum ákveðna
fundarstað með morgninum. —
Skömmu síðar kom Castro í fylgd
nokkurra manna sinna.
M atthews ræddi við
Castro í nær þrjár stundir. Þeir
lágu í leyni og töluðu saman í
hálfum hljóðum, því að vel gat
verið, að menn Batista væru á
næstu grösum.
Castro er hár maður vexti,
dökkleitur. Hann er þrítugur að
aldri, af spænsku foreldri, sonur
auðugs sykurekrueiganda. Um
tíma stundaði Castro nám í lög-
fræði við háskólann í Havana,
en uppreisnarhugurinn var það
mikill í honum, að hann varð að
flýja land — og um tíma dvald-
ist hann í Bandaríkjunum. Það-
an fór hann til Mexico — og safn-
aðist þar um hann fjöldi ung-
menna frá Kúbu. Er þeir höfðu
þjálfað sig þar í vopnaburði um
skeið, hurfu þeir til heimalands-
ins og leituðu skjóls í Sierra
Maestra. Síðan hefur fjöldi ungra
Kúbumanna slegizt í hóp Castro
— og er hann ókrýndur foringi
þeirra.
„Hermennirnir (menn
Batista) eru hræddur við okkur“
— segir Castro. „Þeir eru lélegir
hermenn, en við erum vel þjálf-
aðir. Við skjótum aldrei okkar
fanga, yfirheyrum þá aðeins og
tökum af þeim vopnin og látum
þá síðan lausa. Ég veit, að þeir
eru alltaf handteknir, þegar þeir
koma yfir til sinna manna —
stundum skotnir".
Castro og menn hans eru vel
vopnum búnir — og virðist ekki
skorta neitt. Þeir hafa mjög full-
komna riffla — með sjónauka:
„Við hæfum þá á þúsund-yarda
færi“, segir foringinn — „þeir
eru hræddir við okkur“.
Castro kveðst eiga fylgismenn
um gervalla eyjuna, sérstaklega
meðal æskumanna. Þeir sjá okk-
ur fyrir öllu, sem okkur vanhag-
ar um. Og hann dregur upp
bunka af peningaseðlum. Þeir
ræna bændurna aldrei eins og
skæruliðar í öðrum löndum gera
oft. Þeir borga allt.
Hann kveðst vilja koma á lýð-
ræði á Kúba, breyta stjórnar-
skránni, koma á frjálsum kosn-
ingum. Lífið sé óbærilegt undir
stjórn Batista.
Ein af herflugvélum stjórnar-
innar flýgur yfir. Hún varpar
sprengjum í nágrenninu. Þeir
varpa sprengjum á hverjum degi
— segja skæruliðarnir.
„D atista hefur 3000 her-
menn á þessum slóðum, en ég vil
ekki segja þér hvað við erum
margir. Þeir eru í hópum, 200
saman. Við erura 10—40 saman,
og við höfum alltaf betur. Þetta
er barátta við tímann — og hann
er okkar megin“ — segir foring-
inn. Og fréttaritarinn spyr, hvort
hann hafi í hyggju að stofna
byltingarstjórn.
„Nei, rétti tíminn er enn ekki
kominn. Það liggur ekkert á.
Hernaðarástand ríkir nú á Kúbu,
en Batista reynir að leyna því.
Einræði verður að sýna, að það
sé almáttugt, annars fellur það.
Við erum að sýna fran á það,
að það er einskis megnugt“.
Skæruliðarnir fylgdu Matthewg
aftur til byggða. Þau hjónin yfir-
gáfu eyjuna nokkru síðar — og
fáeinum dögum eftir komu þeirra
til New York birti „New York
Times" frásögn Matthews, sem
vakið hefur feikilega athygli.
Herter atkvæðameiri