Morgunblaðið - 11.01.1966, Blaðsíða 19

Þriðjuðagur 11. janúar 1966
MORGUNBLAÐIÐ
19
Sigurður Ó/o/sson, útgm.
Höfn — Minningarorð
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjalfr it sama;
en orðstírr
deyr aldregi,
taveim er sér góðan getr,
Hávamál.
T>AÐ var fyrst árið 1945, sem
leiðir okkar Sigurðar Ólafssonar
lágu saman. Ekki hafði ég lengi
dvalið á Hiöfn, þegar ég heimsótti
Sigurð Ólafsson á hið myndar-
lega heimili hans, en þeir félagar
Sigurður og Jón Brunnan, sem
var mágur Sigurðar höfðu reist
sem sameign reisulegt steinhús,
sem er tvær hæðir auk kjallara.
IÞar hafði ráðið stórhugur og
myndarskapur. Eins var með út-
igerðina hún var þeirra sameign.
Báturinn Björgvin lá við sterk-
iega bryggju, sem þeir félagar
höfðu reist rétt framan við ílbúð-
arhúsið fram í sjóinn. Þar fast
við bryggjuna höfðu þeir einnig
reist gott sjóhús, þar sem fór
fram beiting línu og geymsla
veiðarfæra. Um þetta leyti voru
þeir Sigurður Ólafsson og Jón
Brunnan hættir útgerð sinni, en
með taenni höfðu þeir hvor á
sinn hátt og sameiginlega unnið
merkilegt brautryðjendastarf fyr-
ir sitt byggðarlag. Sigurður
stýrði lengst bátum með nafninu
Björgvin, bæði af hyggindum
hins farsæla fiskimanns og af
hörku og áræði hins harða sjó-
eóknara, þegar þess þurfti, en
þó með fullri forsjá. Farsæll
aflamaður var hann og skipverj-
ar hans héldu mikilli tryggð við
hann, enda átti hann hlýhug
þeirra eins og annarra samferða-
manna. Árið 1942 þann 24. sept-
ember, á stríðsárunum sýndi
Sigurður og skipverjar hans er
með honum fóru mikla dirfsku
og snarræði, þegar þeim tókst
að bjarga breskum flugmanni,
þegar flugvél hans hafði í ofsa-
veðri hrakið í sjóinn hér við
flugvöllinn á Melatanga. Með
Sigurði voru í þetta skipti >or-
þjörn og Ólafur synir hans og
Ásmundur Ásmundsson héðan af
Höfn. Fyrir þetta afrek var Sig-
urður sæmdur heiðurspeningi
breska ríkisins BEM orðu og
þeir þorbjörn, Ólafur og Ás-
mundur heiðursskjölum. Af-
hending verðlauna þessara fór
fram við hátíðlega athöfn hér í
Barnaskólanum árið eftir.
Nú var lífssviðið að breytast
ellmikið. Sigurður hafði nýlega
misst konu sína Bergþóru, sinn
samhenta og góða lífsförunaut.
Sigurður og Jón Brunnan voru
hættir sinni farsælu útgerð. Sam
göngumál höfðu alltaf verið mik
ið áhugamál í lífi Sigurðar Ólafs-
sonar. Nú var nýr þáttur hafinn
í samgöngumálum landsmanna.
Flugfélag íslands h.f., var að
auka allmikið starfsemi sína,
flugvélar þess voru farnar að
fljúga til allmargra staða á land-
inu og í Hornafirði hafði Sigurð
ur Ólafsson gerst umboðsmaður
þess. Fyrir flugmálum og gangi
Flugfélags íslands h.f., hafði
Sigurður brennandi álhuga. Fylgd
ist hann því mjög vel með þróun
félagsins, með öllum breytingum
á flugkosti þess og rekstri og
gladdist af alhug með tilkomu
hverrar nýrrar flugvélar, sem
félagið jók við flugflota sinn.
Sigurður vann mikið fyrir Flug-
félag fslands h.f., hér i héraðinu,
hvað álit þess og gengi snerti, en
hann vildi ekki síður að Flug-
félagið veitti Skaftfellingum góða
þjónustu, sem það gerði frá
fyrstu tíð og gerir áfram með
miklum sóma, það megum við
Skaftfellingar mjög þakka. Með-
an ég hafði á hendi radíóþjón-
ustu fyrir flugráð hér á staðn-
um, höfðum við Sigurður og son
ur hans Þorbjörn mikið saman
að sælda í sambandi við flugsam
göngur til Hornafjarðar. Þeir
feðgar fylgdust mjög vel með
veðurskilyrðum á flugleiðunum,
öryggið var fyrir öl.lu, fylgzt var
með flugtaki flugvélanna, komu
tíma og öllu því er máli skipti.
Afgreiðslan á flugvelli kom
fljótt í hlut Þorbjarnar, en hún
var oft mjög erfið, því fara
þurfti yfir Hornafjörð til að
komast héðan frá Höfn á flug-
völlinn á Melatanga. Þorbjörn
og þeir menn með honum sem
önnuðust þessa flutninga eiga
miklar þakkir ski'lið fyrir mikinn
dugnað og farsæla stjórn í þess-
um oft mjög erfiðu ferðum.
Sigurður missti hinn mikla
efnispilt Ólaf í sjóinn, þegar vél-
skipið Borgey fórst utan við
Hornafjörð árið 1946. Þetta var
mikið áfall, en hann tók því með
skynsemi hins reynda og hyggna
manns. Nokkru síðar hætti Sig-
urður búskap, en Rósa dóttir hans
hafði tekið við húsmóðurstörfum
af móður sinni og séð um heimil
ið af mikil'li prýði. Hann flutti
til tengdadóttur sinnar Ágústu
Vignisdóttur og sonar síns Þor-
bjarnar, en þau höfðu byggt sér
nýtt hús hér og komið sér upp
vistlegu heimili. Nokkru siíðar
missti Sigurður einnig Steinunni
dóttur sína. Alla tíð hafði Sigurð
ur Ólafsson mikinn áhuga fyrir
útgerð, aflabrögðum fiskveiði-
flotans. Hann kvað vart betra að
gera út á vetrarvertíð frá öðrum
stað en Hornafirði, enda hafði
hann sjálfur sýnt og sannað, að
héðan má gera út með góðum ár-
angri. Mikinn áhuga hafði hann
fyrir öllum nýjungum, í útgerð
í rekstri flugvéla og til aukinna
þæginda fyrir heimilin, og á
fjarskiptasviðinu. Hann hafði
fengið talstöð í bát þeirra félaga,
svo fljótt sem kostur var. Hann
fylgdist vel með ferðum skipa
og flugvéla.
Sigurður var heilsteyptur per-
sónuleiki, laus við alla hálfvelgju
og smámunasemi, ódeigur að
skipta skoðunum við hvern sem
var, varði mál sitt af harðfylgi,
þegar honum þótti þess með
þurfa, en tók einnig fullt tillit
til skoðana annarra þegar hon-
um fannst þær vera réttmætar.
Honum var yndi að því að fá
menn inn á heimili sitt og blanda
geði við þá, marga ánægjustund
vil ég þakka honum mun marg-
ur undir það taka. Efist í huga
Sigurðar var að geta orðið sam-
borgurum sínum að liði, þess
hef ég og mín fjölskylda notið,
sem ég þakka af alHug. Sigurður
ólafsson stóð við orð sín og
krafðist þess einnig að aðrir
gerðu það. Þannig eru heiðar-
legir drengskaparmenn. Sigurður
Ólafsson var fæddur að Bæ í
Lóni 30. maí 1890. Hann lést á
Landsspítalanum í Reykjavík 8.
nóvember síðastliðinn. Útför
Sigurðar var gerð frá Bjarna-
neskirkju 14. dag sama mánaðar.
Kveðjuathöfn fór fram í Barna-
skólanum Höfn, var henní útvarp
að um endurvarpsstöðina hér á
staðnum. Mikið fjölmenni var,
bæði við kveðjuathöfnina og í
Bjarnaneskirkju. Prófasturinn
í Bjarnanesi Skarphéðinn Péturs
son jarðsöng.
Það vakti athygli, að viðstatt
jarðarförina var margt af starfs-
fólki Flugfélags íslands h.f., for-
stjóri þess Örn Johnson, flug-
menn og aðrir þekktir samstarfs-
menn flugmála, svo og sérlegur
fulltrúi hennar hátignar Breta-
drottningar Brian Holt ræðis-
maður. Að jarðarfarathöfn lok-
inni var öllum viðstöddum boð-
ið til rausnarlegra veitinga í
Sindrabæ. Það var í anda hins
gestrisna höfðingja. Fyrir hönd
Kaupfélags Austur-Skafttfellinga
flyt ég Sigurði Ólafssyni hugheil
ar þakkir fyrir að leysa vel af
hendi margskonar flutningaþjón-
ustu fyrir félagið og hverskonar
I fyrirgreiðslu.
Sigurður Ólafsson var höfðingi
í sjón og reynd.
Vertu sæll vinur.
Óskar Helgason.
t
„Líf er nauðsyn lát þig tavetja.
Líkst ei gauði berstu djarft.
Vertu ei sauður heldur hetja
Hníg ei dauður fyrr en þarft.“
Larz Ellesson.
Sigurður fæddist að Bæ í Lóni
30. maí 1890. Sveit sú er í suðaust
ur horni íslands — Bæjarhrepp-
ur heitir þar, kenndur við Bæ
þar sem Úlfljótur hinn lögvitri
bjó á landnámsöld. Þetta er sveit
Úlfljóts, sem alið hefur og fóstr-
að marga ágætismenn. En margt
atf því góða fólki er nú burt flutt
í þéttbýlið. Einn í þeirra hópi
var þessi öðlingur sægarpurinn
góði. Ólafur faðir Sigurðar
drukknaði haustið 1895 er hafn-
sögumannsbáturinn fórst við að
fylgja dönsku vöruflutningaskipi
út fyrir Papós á rúmsjó. Svein-
björg móðir hans ól drenginn upp
með seinni manni sinum Þor-
leifi Eiríkssyni hinum mætasta
bónda og áttu þau sex börn, sem
til þroska komust hálfsystkini
Sigurðar. Ólst hann þannig upp
í hópi margra ungmenna, því þá
voru fimm bændur í Bæ og flestir
barnmargir.
Sigurður var elztur ungling-
anna og gerðist brátt foringi liðs
ins, enda bráðþroska og vænn
að vallarsýn. Og varð það ævina
alla, að hann var foringi þeirrar
sveitar, sem fylgdi honum, á
sjó og í landi í blíðu og stríðu, í
gleði og sorg. Ég held að öllu
þessu fólkj hafi þótt vænt um
hann. Áreiðanlega hélt hann
tryggð við háseta sina og sam-
starfsfólk til hinztu stundar. Við
vorum nágrannar um okkar daga,
einnig eftir að hann flutti á Höfn
því leiðir styttast með bættum
samgöngum og það voru sam-
göngumálin, sem tóku hug hans
og krafta öllum öðrum málum
framar. Margan greiðan gerði
hann mér og veitti rausnarlega
er ég var gestur á heimili hans.
En aldrei varð ég þess var að
hann teldi mig standa í þakkar-
skuld við sig. Greiðvikni og gest
risni taldi hann skyldu sína við
samborgarana hvern og einn,
smáa sem háa. Bjargvættur mátti
hann kallast öðrum fremur. Oft
var til hans leitað er að kreppti.
Um áratugi mátti segja að sam-
göngur við Hornafjörð byggðust
á vélbátnum. Björgvin sem hann
stýrði og átti með mági sínum
Jóni J. Brunnan. Fólk og farang
ur var sótt út fyrir Hornafjarðar
ós, þótt strandferðarskipin neit-
uðu að koma inn á Höfnina. Síð-
ar fluttu þeir félagar vörur til
bænda austur og vestur með
ströndinni á Bæjarós, Papós, í
Suðursveit og til Örætfa. Þar með
átti ég margan matvörusekkinn
og sykurkassann. Minnist ekki að
vörur blotnuðu eða skemmdust
á annan hátt. Hagsýni, gætni og
karlmennska fylgdusit að í ferð-
um þeim. Fiskafli á vertíð var
oft meiri á þann bát, en að í með
allagi gæti talist. Oft komu þeir
með fyrsta vertíðarfiskinn að
'landj og dreifðu nýmetinu um
sveitir án endurgjalds. Sjálfsagt
að gefa körlunum einu sinni í
soðið. Oft var á tvær hættur teflt
í sjóferðum Sigurðar, Einu sinni
missti hann mann útbyrðis í stór
sjó, en náði honum inn afitur
með aðstoð manna sinna, þar
sem hann flaut uppi vegna lofts
í sjóstakknum. Ausfjarðaþokan
var einatt dimm, en út úr henni
komst hann samt slyisalaust. Öll
þoka var honúm andstyggð, bæði
í hugsun og atfhöfn. Hann vildi
hreinar línur og enga hálfvelgju.
Honum var ekki tamt að segja
frægðarsögur af sjálfum sér,
þótt efni væri nærtækt. En talaði
oft um kosti og afrek vina sinna,
er hann taldi til fyrirmyndar.
Árið 1915 hinn 28. maií giftist
Sigurður heitmey sinnj Bergþóru
Jónasdóttur bónda á Hlíð, síðar
í Krossalandi. Hún var dugmikil
og verkhög, varð afbragðs hús-
móðir. Skömmu síðar fluttu þau
frá Bæ ofan á Höfn, eins og við
segjum í Lóninu. Þar beið þeirra
mikið verkefni. Vélbátur kom í
stað árabátsins, er Sigurður
stýrði til handfæraveiða frá Pap-
ós. Stórt tvilytft steinhús með
kjallara var byggt fast við fjörð
inn. Mannmargt heimili varð
þar, ekki sízt að vetrinum þá
vertíð hófst. Ekkert var sparað
við heimafólk né gesti en þeir
urðu oft margir. Við vinir þeirra
nefndum það í okkar hópi „Gisti
húsið sem enga borgun tekur“.
Árin liðu útgerð varð meiri og
svo hófust flugferðir til Horna-
tfjarðar. Þau Sigurðúr og Berg-
þóra ásamt Jóni bróður hennar
tóku á móti fyrstu flugmönnun-
um og mun þeim hafa fundist að
þar væri ekki í kot vísáð. Sig-
urður varð umboðsmaður Flug-
féíags íslands á Hornafirði og
hafði stöðugt símasamband við
þá syðra. Það var á þessum
byrjunarórum lítilla flugvéla að
einn Reykvíkingur símaði til
Sigurðar, um það hvort hann
gæti ekki fengið keypt kaflfi
fyrir sig og fjölskylduna. Svarið
kom fljótt: „Kaffið getur þú
tfengið, en hér er það ekki selt“.
Árið 1945 andaðist Bergþóra
BR ég heyrði lát æskufélaga míns
Magnúsar Jónssonar frá Gróu-
stöðum var sem hjúpur löngu
liðins tíma og atburða yrðu sem
frá deginum í gær. Þótt liðin séu
nær sextíu ár, er við lékum sam-
an, þá var skammt milli bæjanna
Garpsdals og Gróustaða. Fyrsta
minningin á jólunum 1895. Hurð
var knúin, norðan stormur og
hríð gnauðuðu um baðstofuþekj-
una, maður var kominn frá
Gróustöðum að fá fóstru mína
Sigríði, því hin unga húsmóðir
Guðbjörg ætlaði að fara að eiga
barn, en það myndi taka tíma
þar til ljósmóðirin kæmi. En
heima var fátt um kvenfólk sem
hjálpað gæti.
En nú var komið nær jólum
og mér þótti uggvænlegt um
jólafagnað er mamma skyldi fara
að heiman. Því hún var sú er gaf
jólagleðina.
En mamma kom heim áður en
jólahelgin hófst og þá með þær
fréttir að fæddur væri drengur.
Er ég svo heyri jólaguðspjallið
um fæðing barnsins í Betlehem
tengdi hugur minn þessa atburði
saman, þótt vegalengd og tími
væru fjarlæg.
Undur þau er frásaga jólaguð-
spjallsins getur um, urðu mér og
mínum huga dýrðleg mynd. Gg
skyldi slíkt hafa skeð er dreng-
eftir farsælt en annasamt hús-
móðurstarf og skömanu seinna
verður Sigurður að hætta sjó-
sókn sökum veikleika í fótum og
flytur til sonar síns í nýbyggt
einbýlishús. Flugsamgöngur við
Skaftafellssýslu verða hans
mesta . áhugamál. Kauptfélag
Austur-Skaftfellinga kaupir stóra
húsið þeirra og fær þar starf-
rækt gistihús svo gestamóttaka
heldur þar áfram. Nú kallast það
Hótelið og tekur borgun, svo
sem lög gera ráð fyrir. Börn
þeirra Bergþóru og Sigurðar
voru fjögur: Þorbjörn, sem starf
ar að afgreiðslu flugvéla og gætir
flugvalla, giftur Ágústu Vignis-
dóttur og eiga þau syni sjö, Ólaf-
ur, sem ungur fórst með m.s.
Borgeý utan við Hornafjarðarós
árið 1946, Rósa, hústfrú á Akra-
nesi, gift Kristjáni Jónssyni starfs
manni við Sementsverksmiðjuna,
þau eiga tvö börn, Steinunn var
vanheil og andaðist ung að ár-
um. Minningin um Sigurð Ólafs-
son, svo var hann ávallt nefnd-
ur, er okkur vinum hans kær,
meðal annas vegna þess að við
litum ekki allt af eins á málin,
sem deilt var um, varin og sótt
Þá var hann stundum óvæginn
og heflaði ekkj hvert orð, en
þeir sem beat þekktu hann vissu
að hann átti óvenjumikið af góð-
girni og sáttfýsi, þótt yfirborðið
virtist nokkuð hrjúft. Hann var
átakamaður í orði og verki,
drengur góður, tryggðatröll.
Blessuð sé minning hans.
Sigurður Jónsson, Stafafelli.
urinn fæddist á Gróustöðum? Ég
varð að spyrja mömmu að því,
er ég næði tali af henni. Og
hennar svör voru mér fullnægj-
andi. Þar sem barn fæðist eru
himneskar verur í kringum það,
og móðir og faðir biðja því bless-
unar guðs.
Magnús ólst upp hjá foreldr-
um sínum til 15 ára aldurs. Það
var á þessu aldursskeiði Magnús-
ar, sem kynni okkar urðu. Hann
var elztur 5 bræðra sinna, réð
því starfi og leikjum. Ungur að
aldri varð hann að taka þátt í
heimilisstörfum með föður sín-
urn, sem oft var að heiman.
Magnús var góður leikfélagi
og rbæðrum sínum ráðhollur og
góð fyrirmynd. Leikir þeirra, er
einkenndust af atvinnuháttum
heimilisins, búskapur, húsabygg-
ingar, jarðrækt, girðingar m. m.
Byggði Magnús mjög vönduð Og
vel gerð fjárhús. Hið sama var
með vörslu garða. Frágangur á
þessum leikvangi hans var svo
frábær, að allir þeir er sáu dáð-
ust að. Og enn sér fyrir veggjum
og garðlögum þessa æskustarfs
Magnúsar, og heyrt hefi ég haft
eftir bóndanum á Gróustöðum,
að hann myndi ekki láta bylta
leikvangi frænda sinna. Er þó
bóndinn athafnamaður í jarð-
rækt
Er Magnús var 14 ára fór hann
til vistar að Stað á Reykjanesi,
en þar voru þá séra Jón Þor-
valdsson og frú ólína Snæbjörns-
dóttir úr Hergilsey. Þá var ráðs-
maður hjá þeim Hafliði bróðir
frú ólínu, Hafliði var sem ætt-
menn hans athafnamaður mikill,
jafnvígur til sjós og lands. Geðj-
aðist honum vel að hinum unga
vinnumanni, dugnaði hans, áræði
og hugkvæmni. Þá voru að koma
í notkun bátavélar (mótorar).
Þessar nýungar heilluðu hug
Magnúsar ásamt hinu nýja um-
hverfi og atvinnu. Sjómennskan
um hinn margslungna Breiða-
fjörð, í stríðum straumum, vand-
rötuðum og viðsjálum leiðum og
margbreytileik veðráttu. Þar var
sjórinn sóttur eð kappi en þó
með forsjá.
Eftir nokkra ára dvöl hjá
Hafliða bónda flutti Magnús til
Reykjavíkur að nema járnsmiði,
er hann lauk með góðu prófi frá
Framhald á bls. 17.
Magnús Jónsson yfir-
vélstjóri — Minning