Morgunblaðið - 19.07.1970, Blaðsíða 11

MORGUNiBfLAiHÐ, SUNiNUDAGUR 1Ö, JÚLÍ 1070
11
í Tokyo aka tvær milljónir bíla stöðugt eftir 20 þúsund km löng-
um götum.
ungs manns eftir því úr hve
góðum háskóla hainn kemur.
Fyrir stríð voru ríkisháskól
amir aðeins fimm og komust
ekki nema tiltölulega fáir þar
að. Þessi hugmynd, að æðri
menntun skyldi vera forrétt-
indi fárra útvaldra, þótti her-
námsyf irvöldum Bandaríkj -
anna litt lýðræðisleg eftir
stríðið, svo þau gerðu strax ráð
stafanir til að fjölga háskólun-
um og menntaskólunum. En það
varð ekki til þess að stúdent-
ar sæktu í nýju skólama og að-
sóknin mkmkaði í þá gömlu,
eins og þeir höfðu gert ráð fyr
ir. Þeir nýju þóttu ekki og
voru ekki eins góðir, enda
hækkaðir í snarheitum upp úr
menntaskólum og gagnfræða-
skólum, Allir halda því áfram
að reyna að komast í gömlu rík
islhiásíkóla, sem enn mennta
menn fyrir æðstu stöður, og
nemenidur reyna ár eftir ár við
inntökuprófin heldur en að
leita í nýrri skólana. Þannig
heyrir maður sífellt í Japan
sagt með aðdáun um þennan
eða hinn: Hann er Tokyohá-
skólamaður, hún er úr Keiohá-
skóla o.s.frv., sem táknar, að
þessi eða hinn sé langt yfir
aðra hafinn og honum séu líka
allir vegir færir. En þar sem
samkeppnin um inngöngu er
svona mi!kil, þá komast auðvit-
að flestir í þeztu háskólana úr
beztu menntaskólunum og
keppnin um að vera þar, er
álíka mikil og byrjar fyrr.
Þannig segja menn, að sam-
keppnin færist alltaf niður í
beztu gagnfræðaskóla og beztu
barrraskóla og að foreldrar
byrji að hamast í bömunum 6
ára gömlum að standa sig nú,
hvað sem til er i því. Út af
þessu er mikil óánægja, og ólga
og spenna í háskólunum, mest í
hinum Keisaralega Tokyohá-
skóla, sem menntar mest af
embættismönnum, vísindamönn
um og lögfræðingum framtíðar
innar. Ef að ungu róttæku
stúdentamir þaðan, halda ekki
áfram að breytast þegar þeir
fara úr stúdentahópnum, eins
og hingað til, þá er þarna fyrir
hendi möguleiki til að allt
æðsta embættismanniaketrfið
verði að róttækum vinstrknönn
um. En síðan heimsstyrjöldinni
lauk, hefur hægri sinnaður
flokkur, Frjálsir demokratar,
verið nær óslitið við völd, og
fékk 300 af 486 þingsætum í
síðustu kosningum.
ERFÐAVENJUR
Þannig er margt í Japan
ólíkt því sem við þekkjum. Og
þjóðin er ákaflega ólík því sem
við eigum að venjast. Ég hafði
heyrt að Japanir væru orðnir
ákaflega ameríkaniseraðir, eins
og gjaman er sagt um þjóðir,
sem eru að taka upp nútíma-
hætti, Ein það er hrein fjar-
stæða. Maður sér stelpu í
stuttu pilsi og strákgæja í nan-
kinsbuxum og bómullarskyrtu
hanga á götuhomum og nóg er
af þeim í skemmtistöðtim Tokyo
borgar. En grunnurinn og öll
uppbygging miannlifsins er
öðru visi. Þar byggir á gömlum
merg. Þegar skrifstofumaður-
inn, sem við ræddum um hér
að ofan, kemur heim til sín,
drífur hann sig úr jakkafötun--
um og í sinn þægilega kímono,
sem hann kann svo vel við sig
L
Þó unga fólkið vilji á ýmsan
hátt lifa nútímialífi, þá lætur um
70% þess foreldra sína vera
með í að velja sér maka, að tal-
ið er. Foreldramlr hafa að vísu
ekki lenigur neitunarvald íþeim
efnum, en unga fólkið villhafa
þau með í ráðum og biður for-
eldrana gjarnan um að benda
sér á maka, sem það svo athug-.
ar hvort það getuir fellt sig við.
Mjög algengt er, að ungur mað
ur akiveði eftir fyrstu sliika
kynningu að þetta sé stúlkan,
sem hann vill eiga og þau
binda það fastmælum á stund-
inni að giftast. Síðan finna þau
til þessarar sömu nefndu holl-
ustu hvort til annars það sem
eftir er ævinnar. En stúdentar
ljúka venjulega námi áður en
þeir gifta sig. Þeir vita, að nám
ið er lykiílinn að framtíðinni
og það gengur fyrir. Báðum
Þykir sjálfsagt að leggja það á
sig að bíðs, meðan þessarar
undirstöðu fyrir framtíðina er
aflað.
Ég lagði að sjálfsögðu allt
kapp á að kynnast lifnaðarhátt
um Japana og fá ofurlitla nasa
sjón af lífsrytma þeirra, þegar
ég var þar nýlega á ferð, bjó
m.a. í nokkra daga á japönsku
litlu heimili í Yokohama, þar
sem lifað er á japanska vísu.
Sakai vinkona mín er gift blaða
manni þeim, sem ég nefndi fyrr
í þessari grein og sem nú er við
nám í Evrópu. Þau koma bæði
úr einum af beztu háskólunum.
Þar hittust þau og ákváðu að
arka saman sinn æviveg. En
foreldrar Sakai voru ákaflega
óánægð með að hún skyldi
ekki a.m.k. koma heiim og tala
um þetta við þau, áður en
ákvörðunin var tekin, þó þau
væru ánægð með tengdasoninn
EINFALDLEIKI
Hiroko Sakai er lítil og fín-
leg stúlka sem vimnur við
textasamnimgu hjá auglýsinga-
fyrirtæki og hefur tiltölulega
góð laun við það. Hún býr í
leiguíbúð í sambýlishúsi í
Yokohama. Þetta er ofurlítil
Ibúð, eins og siður er í Japan,
aðeins tvö lrtil herbergi, svolít-
ið eldlhús og bað. Þessi brúðu-
íbúð er mjög íburðarlaus, og al-
japönsk. Yfir gólfin í herbergj
u.num er strengd tatami eða
strámotta, og maður fer úr
skónum áður en stigið er þar
inn. Herbergjunium er skipt
með renni'hurðum úr grind og
ástrengdum pappír. Mér fannst
ég klunmaleg eins og tröll við
að handleika þæir.
Við Sakai komum okkur á
kvöldin notalega fyrir, sitjandi
á hælunum á púðum á strámott-
unum framan við lágt borð á
miðju gólfi. Undir borðplötunni
er rafmagnsglóðaker, sem iljaði
á fótunum og upp í mitti, ef
maður gætti þess að láta ekki
rifa undir dúkinn, sem náði
niður á gólf og lá að kjöltu
þeirra er við borðið sátu.
Þarna dreyptum við á grænu
tei á kvöldin og höfðum það
notalegt, og hlustuðum á klass-
íska músik, því Sakai á plötu-
spilara og gott plötusafn, ásamt
litasjónvarpi og nauðsynleg-
ustu rafmagnsáhöldum, þó hús-
gögniin séu ekki mörg. Það eiga
alliir Japanir.
Japanir hlaða ekki í kring-
um sig alls kyns dóti eins og
við. — Undirstaðan á
japönsku heimili er einfaldleik
inm. Við getum lifað vel með
dýnu, eitt lá'glborð og baðker,
segir Sakai og brosir. En bað-
kerið er nauðsynlegt, hversu
lítið sem heimilið er, og er not-
að á hverju kvöldi af öllum.
Hjá Sakai var baðkerið aflang-
ur stampur úr tunnustöfum,
sem fylltur var af sjóðheitu
vatni, sem ég notaði fyrst og
síðan Ihún, áður en við fór
um að hátta. Japönum þykir
sóðalegt að liggja í óhreinind-
unum af sjálfum sér. Fyrst á
að sápa sig frammi á gólfi, og
ausa yfir sig vatninu, en stíga
síðan hreinn í heita vatnið, og
láta fara vel um sig.
Sakai hefur verið erlendis.
Hún ferðaðist um meginland
Evrópu með manni sínum í sex
mánuði og hún er ekki ánægð
með lifskjör almennings í
Japan. Eftir að hafa kynnzt
vestrænuim lifnaðarháttum í
Þýzkalandi og víðar, finnst
henni að þessi mikla nægjusemi
og sjálfsafneitun Japana eigi
ekki lengur rétt á sér. Nú, þeg-
aT svo vel hafi gengið, þá eigi
að bæta lífskjör almennings,
byggja meira fyrir fólkið og
umfram allt að koma á betri
sjúkratryggingu. Minna megi
héðan af fara í iðnaðarupp-
byggipguna og meira handa
fólkinu. Og sú skoðun fer vax-
andi meðal ungs fólks.
En húsnæðismáliin eru, segja
Japanír, dekksta hliðin í mál-
um í Japan, þó miklar framfar-
ir hafi þar orðið nú síðustu ár,
með því að stjórnvöld hafa
loks tekið til við að láta
byggja sambýlishús. Emn er
óhóflega erfitt að fá íbúðir.
Hús hafa raunar löngum verið
léleg, enda byggð úr ótraust-
um efruum. Ekki eru nema 5—6
ár siðan bannað var að byggja
hærra en 31 m. upp í loftið í
Tokyo vegna jarðskjálfta-
hættu, sem Japaniir hafa lengi
mátt kenina á. f jarðskjálftum-
um miklu 1923 fórust 150 þús-
und manns í Tokyo. En nú er
farið að byggja traustari hús,
og risnir upp í 40 hæða skýja
kljúfar. Ekki vilja Japanir þó
hafa of stórt um sig heima, og
fjölskyldurnar sofa saman í litl
um herbergjum. Þeir hafa þar
sem -annars staðar óbeit á að
vera einir, fininia öryggi í sam-
veruminá.
NÆGJUSEMI — KRÖFUR
Þegar við fórum að sofa á
kvöldin hjá Sakai, bjuggum við
um okkur hvor í sínu herbergi,
með pappírshurð á milli. Svefn
dýnumar voru dregnar út úr
skáp og tóku miðhlutann af
gólfinu, þega búið var að búa
um. Herbergin voru ekki
stærri en svo. Rúm taka að
sjálfsögðu allt of mikið rými í
slíkum íbúðum. Til hvers líka?
Það fer vel um mann á dýnu á
strámottugólfi.
Þegar ég flaug með þotu suð-
ur frá Tokyo, með útsýni til
hiins sérkennilega og tignar-
lega Fuji-fjalls, seim gnæfir
með snævi þakinn keilutind
sinn 4 þúsuind metra upp í loft-
ið, þá ihafði vitneskja mín og
skoðanir á Japan breytzt æði
mikið. Þarna býr þjóð með rót-
gróinn smekk fyrir röð og
reglu í smáu sem stóru, þjóð
sem á óeigiingjarna hollustu og
finnur öryggi í hópstarfimu. En
niú, þegar stóru markmiði er
náð, að rétta á 15 árum svo
við landið og efnahag þess, að
talað er um að áttundi tugur
20. aldarinnar verði áratugur
Japans í veröldinni, þá er ekki
að furða þó mörgum Japönum
finnist timi til kominn að snúa
sér að einstaklingnum og lífs-
kjörum hans. Hin mikla nægju
semi sé að verða óþörf. Þeirra
háttur virðist nokkuð snjall, að
leggja fyrst að sér og gera svo
kröfumar. Mættu fleiri þjóðir
af því læra. — E. Pá.
Hollusta
Japana
á sinn
þátt í
mikilli
velgengni
þeirra
Fólk sækir Shchi-go-san hofið í Toikyo og fer á basarinn d leiðlnni.
Allir hafa baðker, þar sem setið er í sjóðheitu vatni á hverju
kvöldi. Kaðherbergið hjá Sakai.