Morgunblaðið - 19.07.1970, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10, JÚLÍ 1970
15
Fagurt land
Mesti auður, sem íslendingar
eiga, er landið þe.'rra. Það er
fagurt land með tært óspillt
vabn og hreint loft. Sem betur
fer hefur landinu verið tiltölu-
lega lítið spillt af manna völd-
um. En sú hætta er ávallt fyrir
heradi, að ill umgengni geti sleg-
ið landið kaunum. Gegn því verð
ur að sporna af fullkominni
ákveðnd. Sú ábyrgð hvilir á
herðum okkar, að landið verði
ekki mengun að bráð, en sá
meniningarsjúkdómur virðist nú
hvað ásæknastur eins og fregn-
ir bera með sér. Hörmulegt er
að hlusta á frásagnir Thor
Heyerdahls og leiðangursmanna
hans af ástandi Atlantshaísins á
siglinigarleið milli Afríku og
Suður-Ameríku. Á stórum svæð-
um hafsins gátu þeir félagar
ekki baðað sig í sjónum, hvað
þá annað. Þessi óhugnanlega
staðreynd hlýtur að vekja okk-
ur íslendinga til umhugsunar
um, að við megum aldrei missa
sjónar á því höfuðmarkmiði okk
ar að koma í veg fyrir, að Island
spi'bltst af rnanna völdum. Margt
hefur veríð gert til þess að svo
verði ekki. Meira þarf þó að
gera. í þessum efnium megum við
aldrei sofna á verðinum. Ef rétt
er á haldið, þurfum við ekki að
óttast tæknina. Þvert á móti er
hún hvítur galdur, sem hægt er
að nota til góðs. Iðjuver eru
ekki til óprýði, þar sem þau eru
frétt staðsett. Starfsemi þeilrra
spillir ekki umhverfinu, ef
snyrtimennska og árvekni sitja í
fyrirrúmi. Það er því engin
ástæða til, að tæknin verði hér
sá svarti galdur, sem hún virðist
hafa orðið í mörgum öðrum
menningarlöndum. Við eigum að

Frá Skálholti.
u m u m m
I i i | | 11

Reykjavíkurbréf
Laugardagur 18. júlí
niota hana til þess að gera land-
ið og umhverfi okkar bjartara,
lífsskilyrðin betri, en ekki verri.
Reykjavík
til fyrirmyndar
Margir hafa lagt hönd á plóg-
inn í því skyni að vernda þann
fjársjóð, sem ísland er. Okkur
ber skylda til að skila því
hreinu, fögru og göfugu, eins og
við fengum það í hendur. Og um
fra-m allt óspidltiu af manna völd-
um. Reykjavík, eins og hún er
nú, er talandi tákn þess, hvern-
ig við eigum að umgangast land-
ið okkar og sögustaði. Borgin
er hrein. Umhverfi hennar fag-
urt og óspillt. Utanríkisráðherra
Bandaríkjanna sagði einhverju
sinni, þegar hann gekk meðfram
Tjörninni, að Reykj*vík væri
perla. Vonandi eiga sem flestir
ferðamenn eftir að líta landið
okkar sömu augum og Dean
Rusk. En þá verðum við líka að
gefa þeim tilefni til þess. Okkur
er mikill vandi á höndum. Okk-
ur er ekki sízt sá vandi á hönd-
um að sjá svo um, að erlendir
ferðamenn spilli ekki því um-
hverfi, sem þeir sækja heim. Við
verðum að veita þeim þá þjón-
ustu, sem nauðsyn krefur. Margt
hefur breytzt til batnaðar á ís-
landi í þeim efnum. En meira
átak þarf til, ef þróumin á að
verða sú, sem við öll óskum. Á
allt of marga sögustaði skortir
hreinlætistæki, sem þykja nauð-
synleg í hverju nútímasamfélagi.
Svipaða sögu má segja um ýmsa
staði aðra, til dæmis hefur er-
lendur ferðamaður kvartað yfir
því við bréfritaria hversu
aðstaöa öll vi.ð Krísuvík
sé frumstæð og raunar ósamboð-
in þeirri náttúrufegurð og þeim
krafti, sem einkennir staðinn.
Slíkur staður sem Krísuvík er
eftirsóknarverður af mörgum
ferðamönnum, enda stutt frá
Reykjavík. Hvað dvelur orminn
langa, að þar skuli ekki vera
nein snyrtiaðstaða. Er ekki
hætta á, að umhverfi slíkra
staða spillist, þegar aðstæður til
snyrti-ngar eru ekki fyrir hendi?
Og hvað um hættuna, sem alls
staðar er á hverasvæðum lands-
ins? Er nægilega við henni séð?
Höfum við gert þessa eftirsókn-
arverðu staði svo úr garði, að
við getum boðið sjálfum okkur,
hvað þá öðrum, kinnroðalaust
upp á að heimsækja þá?
Ávallt er fyrir hendi sá mögu
leiki, að ferðamenn spilli ís-
lenzku umhverfi. En við því
verður ekki séð, nema eftirlit sé
haft með ferðum þeirra og þeir
geti fengið þá þjónustu, sem
nauðsynleg er. Þegar umræður
urðu hvað mestar á sínum tíma
um Mývatn, fegurð staðarins og
vernd, var bent á, að umhverfi
og fuglalífi stafaði meiri hætta
af ferðamönnum heldur en þeirri
tækniuppbyggingu, sem þar átti
sér stað. Vafalaust er mikið til í
þeirri ábendingu. Við eiguim að
hlynna svo að landinu, að það
laði fram í innlendum jafnt sem
erlendum ferðamönnum það
bezta sem þeir eiga. Að þeir
finni í samskiptum við land-
ið það bezta í sjálfum sér. Því
aðeirns getur landið orðið okkur
til þeirrar gleði, sem efni standa
til. Og þá aðeins getum við ver-
ið sæmd af því. Og stolit af
að eignast Miutdeild í fegurð
þess og framtíð.
Sögufrægð
Þrátt fyrir sumt af því, sem
sagt hefur verið hér að framan,
verður að viðurkenna, ,að merk-
ar og margvíslegar framk.væimd-
ir hafa verið gerðar á ýmsum
sögustöðum hér á landi. Þar ber
vitanlega hæst Skálholtsstað,
sem nú er húsaður með þeim
hætti, að enginn íslendingur ber
lengur kinnroða fyrir hann.
Einnig er ástæða til að benda á
þær margvíslegu endurbætur,
sem gerðar hafa vérið á Þing-
völlum. En þó eigum við langt í
land, áður en endurreisn þessa
sögufrægasta staðar á Norður-
löndum verður með þeim hætti,
a'ð við getum vel við unaið.
Fáir menn höfðu meiri áhuga á
endurreisn Skálholts en okkar
nýlátni forsætisráðherra Bjami
Benediktsson. Sjaldan var hann
stoltari fyrir hönd þjóðar sinn-
ar en þegar hann sýndi erlend-
um mönnum staðinn endurreist-
an. Vígsla Skálholtsdómkirkju
var merkur viðburður í lífi
þeirra hjóna beggja. Því gleym-
ir enginn, sem reyndi. Skuld
þjóðarininar hafði verið goldin
með þeim hætti, að hlaut að
vekja gleði í brjósti svo sannra
íslendinga. Engin tiHvMjun var
að Bjarni Benedilktsson var
kirkjumiálaráðherra, þegar Skál-
holtsikirkja var víigð.
Fyrir fólkið
Allir þekkja umhyggju
Bjarna Benediktssonar fyrir
Þingvöllum, áhuga hans á sögu-
frægð staðariins og náttúrufeg-
urð, yndi hans af gönguferðum
þar um slóðir. Sá, sem gekk með
honum á Þingvöllum, varð margs
vísari. Stundum var þagað til að
hlusta á skrjáfið í laufinu eða
klið fuglanna, stundum talað og
skrafað og þá einlægt um eitt-
hvað, sem stóð í sambandi við
reisn staðarins. Oft var reynt að
brjóta til mergjar óráðnar gátur
í sambandi við sögu íslands og
sögu Þingvalla. Hestagötur
voru gengnar, grjóthellur skoð-
aðar: um þessa götu komu þeir
að norðan eða austan, þessa að
vestan eða úr Borgarfirði. Nöfn
voru nefnd. Gamall veruleiki
reis upp í nýrri reynslu. Sr.
Eiríkur Eiríksson þjóðgarðsvörð
ur minntist með fallegum hætti
hér í blaðinu á tengsl Bjarna
Benediktssonar við Þingvöll og
umhyggju. Eitt af því síðasta,
sem hann þurfti um að fjalla var
bætt aðstaða og þjónusta á
staðnum. í þeim efnum lá hann
aldrei á liði sínu. Þingvellir áttu
ekki að vera fyrir fáa útvalda:
„Fólk verður að geta notið feg-
urðarinnar hér,“ sagði hann eitt
sinn við sr. Eirík. Og einhvern
tíma gagnrýndi hanin við höfund
Reykjavíkurbréfs leiða Jónasar
yfi'r því að lyngið á Lögbergi
sem bllánar af berjum hvert ár,
yrði „börnum og hröfnuim að
leik.“ „íHvers vegna,” sagði hann
„skyldu börnin ekki mega tína
ber 'n á Þingvölilum. Þeim er það
ekki of gott.“ Þingvellir áttu
ekki aðeins að vera til vegna
fortíðar, heldur þeirrar framtíð-
ar sem börnin ein eru íuliltrúar
fyrir. Ein Jónas vi’rti hann ekki
minna en önnur þjóðskáld.
Helgilundur
á Þingvöllum
Bjarni Benediktsson hafði
meiri áhuga en aðrir á því — og
sýndi það raunar í þingræðum
og á annan hátt — að Þingvellir
yrðu betur byggðir en nú er.
Hugmynd hans og hugsjón
va'r sú, að á Þingvöllum
risi þjóðarhúis, sem yrði
verðugur minnisvarði og merkt
tákn um helgi staðarins, sögu-
frægð og baráttu þjóðarinnar
frá kúgun til sjálfstæðis. Þessi
tillaga hans hlaut ekki þann
'hljómgrunn, sem efni stóðu til.
Hann átti erfitt með að skilja
það. „Þjððarhús verður kannski
ekki reist á Þingvöllum á okkar
tíma,“ sagði hainn eitt sinn við
bréfritara, „en það kemur fyrr
eða síðar.“ Þegar hugmyndinni
um þjóðarhúsið á Þingvöllum
var svo fálega tekið sem raun
bar vitni, lagði hann áherzlu á
að reynt yrði með öllum tiltæk-
um ráðum að bæta aðstöðuna
innan þjóðgarðsins. Hann vonað
ist til, að menn mundu nú taka
höndum saman og byggja nýtt
húis samboðið stað,num,þar sem á
sæmilegan hátt væri unnt að
taka á móti gestum og gangandi.
Vonandi verður það innan tíðar.
Valhöll getur ekki verið á þeim
stað, þar sem hún nú stendur.
Þann stað allan þarf að friða og
allt niágrennið hið næsta Lög-
bergi og völlunum. Nú hefur ís-
lenaka ríki'ð eignazt Vatnskot.
Þaðan er eitthvert fegursta út-
sýni að Skjaldbreið og yfir all-
an staðinn. Þar eru lygnar vík-
ur, fagurt umhverfi og möguleik
ar á góðum bílastæðum. Raun-
sæir hugsjónamenn ættu að taka
höndum saman og flýta fyrir
friðun og endurreisn Þingvalla
með því að beina bílaferðum að
Vellankötlu og Vatnskotslandi,
frá helgus’tu véum staðarins.
Það væri í amida þa;s mainins,
sem nú er orðiinm þátitur Þing-
valla oig þjóðarsöguininiar.
En eitt þurfum við að gera
öðru fremur og það sem fyrst:
að sjá svo um, að sárin foldar
grói og tyrft verði yfir, þar sem
nú standa rústirnar eftir konungs
húsið; að þar verði gerðiur fai-
legur minningarlundur, sem yrði,
þegar fram líða stundir, helgur
og kyrrlátur staður í hjarba
Þingvalla. Ásgeir Ásgeirsson,
fyrrum forseti íslands, gerir að
tillögu sinni í kveðjuorðum sín-
um hér í Morgunblaðimu s.l.
fimmtudag að á slysstaðnum
verði reistur bautasteinn um „ein
stæð örlög.“ Morgunblaðið tekur
undir hugmynd hins aldna og
virta fyrrum forseta. Þá eignast
íslenzka þjóðin nýjan stað, þar
sem hún getur í hljóðlátri þögn
saime nazt á miklum stunduim
þeirrar sögu sem bíður hennar.