Morgunblaðið - 19.12.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1973
HALLDOR
BLÖNDAL
KENNARI:
BSRB
ÉG IIELD, að fyrirfram liafi
onKuni dotlið í hu«, að samningar
tækjust inilli ríkisstjórnarinnar
og BSRB. Til (>t*ss var ástandið á
launainarkaðnum alltof ótryj'í’t
OK mörnuin spurninj»uin ósvarað.
t.d. í sainhandi við vísitóluna. En
|)ad linííur nú fyrir, að ríkisstjórn-
in telur ekki hæf>t að hafa stjórn á
t'fnaliansmálunuin nema taka
vísitöluna tir sainbandi að ein-
hverju eða iillu le.vti. BSRB hefur
krafizt |)t>ss að fá að taka ()átt í
viðræðum uin huKsanlenar breyt-
inj!ar á visitölunni ok hefur ()að
m.a. verið áréttað í ályktunum
síðasta |)íiiíís BSRB o« víðar. Mér
er ekki kunnust um, að rfkis-
stjórnin hafi orðið við þessari
kríifu.
I sainninKunuin. sem undir-
ritaðir voru sunnudaíísnóttina, er
ekki um alniennar kjarahætur að
ræða svo nokkru nemi, svo að
vitnað sé til uminæla fjármálaráð-
herra víð það tækifæri. Þaniiií;
munu beinar kauphækkanir
nema uin ()%, sem er læf>ri hlul-
fallslala en forystuinenn BSRB
töldu sig eiga lögum samkvæmt
eftir desembersamningana 1971.
En þá kom til mjög alvarlegrar
kjaradeilu milli BSRB og ríkis-
stjórnarinnar, svo að efnt var til
sérstaks aukaþings BSRB og kröf-
ur þess áréttaðar með 6100 undir-
skriftum. Kjaradtímur dæmdi
opinberum starfsmönnum 7% af
þeim 14%,sem fariðvarfram á.
Með kjarasamningunum nú
hefur ekki tekizt að ná þessum
7%, sem þarna bar á milli. A það
hlýtur að vera litið mjög alvarleg-
um augum af hinum einstöku
stéttarfélögum, og fæ ég ekki séð,
að samninganefndin getí komið
fram með nein haldbær rök gegn
því að leggja málið í kjaradóm
þegar af þessgri einu ástæðu.
Kristján Thorlaeius, formaður
BSRB hefur sagt það sér til máls-
bóta, að í samningunum hafi tek-
izt að ná verulegum kjarabótum
til handa hinum lægstlaunuðu.
Það er rétl, að 3 neðstu flokkarnir
voru skornir neðan af, en í þeim
var mjög óverulegur fjöldi ríkis-
slarfsmanna. Samkvæmt fjárlaga-
frumvarpi yfirstandandi árs voru
fyrir ári 38 f 7. f]., 62 í 8. fl. og 135
í 9 fl. Ugglaust hefur þeim eitt-
hvað fjölgað, en þá er á hitt að
líta, að t.d. í 7. fl. er mikið um
fölk, sem er ráðið til skamms
tíma.
Eg minnist þess frá síðasta
l)ingi BSRB, að Kristján Thor-
laeius varð sjálfur til þess að
nefna töluna 35.000 kr. sem algjör
lágmarkslaun, eins og vísitalan
var þá. Ég lét uppi nokkrar efa-
semdir um, að þessi krafa væri
raunhæf, en það var síður en svo
að þaðværi undirþað tekið.
Eins og ég sagði áðan, er mjög
óverulegur fjöldi ríkisstarfs- !
manna í 7.— 9. fl. Þegar talað var
um hina lægstlaunuðu á síðasta
þingi BSRB skildi ég það líka svo,
að átt væri við töluvert fleiri. Ég
samdi af sér
hef aldrei heyrt það fyrr en í
þessari samningsgerð, að sann-
gjarnt sé aðtelja þá, sem eru í 15.
flokki ríkisstarfsmanna til hinna
hæstlaunuðu, svo að eðlilegt sé að
skerða hlutfall kauphækkunar-
innar, þegar að þeim kemur.
Að því leyti, sem ég hef haft
tækifæri til að kynna mér launa-
kjör á hinum frjálsa vinnumark-
aði, er þar um allt önnur launa-
kjör að ræða en forystumenn
BSRB virðast hafa hugmynd um.
Það sýnir sú niðurstaða, sem ég
hef sýnt héraðofan.
En þá er að velta því fyrir sér,
hvaða staða sé komin upp eftir
þessa kjarasamninga.
Eflaust hefur verið um það rætt
i samninganefndinni, hvaða áhrif
launahækkanir á hinum almenna
vinnumarkaði hafi á þessa samn-
ingagerð og geta þá forystumenn
BSRB skákað í því skjóli, að þeir
hafi málskotsrétt til kjaradóms.
Eg fæ ekki séð, að málstaður opin-
berra starfsmanna hefði verið
hótinu verri f því tilviki, án þess-
arar samningsgerðar, nema sfður
sé. Ég held engum detti í hug, að
kjaradómur hefði ætlað opinber-
um slarfsmönnum verri kost en
raunin hefur orðiðá.
Enn getur sú staða kornið upp,
að háskólamenntuðum mönnum
verði úrskurðuð verulega hærri
laun en um var samið við BSRB.
Fyrir því að svo verði ekki, geta
forystumenn BSRB ekki haft
neina tryggingu. Kjaradómur er
sjálfstæður dómstóll og fjármála-
ráðherra hefur viðurkennt sjálf-
stæðan samningsrétt Bandalags
háskólamanna. 1 samningsréttar-
lögum er ekki gengið Ut frá því,
að sömu laun skuli vera fyrir
sömu vinnu, og þessi lög voru
samþykkt ágreiningslaust af
stjórn BSRB. Ég hef alltaf talið,
að þar hafi verið farið mjög
skakkt að af hálfu BSRB og aldrei
fengið viðhlítandi skýringar á
mörgum atriðum í því sambandi.
En einnig þegar kemur að þessari
spurningu, hvernig skuli ákveða
mönnum laun með hliðsjón af
menntun þeirra, enda gegni þeir
sama starfi, sé ég ekki, að það
hefði skaðað BSRB að þeir reka
mál sitt fyrir dómnum, fyrst
háskólamenn voru búnir að vfsa
því að sínu leyti fyrir dóminn.
Enn er niðurstaða mín sú sama,
að einnig út frá þessu sjónarmiði
hafi verið rangt að ganga að
samningunum við ríkissjóð eins
og þeirliggja fyrir.
Eins og nýju kjarasamningarn-
ir liggja fyrir, — þar er sem sé
ekki gert ráð fyrir neinum telj-
andi launahækkunum — er það
að sjálfsögðu úrslitaatriði,
hvernig frá vísitölutryggingunni
er gengið á verðbólgutímum eins
og nú eru og meiri hækkanir
framundan en nokkru sinni. Því
miður hefur samninganefnd
BSRB einnig brugðizt varðandi
þetta atriði. Þannig er gert ráð
fyrir því, að breyting á Utreikn-
ingi vísitölunnar á hinum al-
menna vinnumarkaði skuli einnig
taka til opinberra starfsmanna,
þótt þeir fái ekkert um þann út-
reikning að segja. Að vísu er ekki
tekinn af þeim málskotsrétturinn
til kjaradóms, enda ákveðinn af
Alþingi, svo að það var ekki á
þeirravaldi aðgera það.
Eg get ekki skilið, hvaða nauð-
syn bar til þess af forvstumönn-
unt BSRB að undirskrifa þvflfkt
ákvæði. Við vitum, að skerðing
vísitölunnar vofir yfir, og ég sé
ekki, að BSRB sem samtök eigi að
skuldbinda sig í því efni nema
nauðsyn krefji.
Ég vek athygli á, að bæði
Ilalldór E. Sigurðsson fjármála-
ráðherra og LUðvík Jósepsson
sjávarútvegsráðherra töluðu
þannig í sjónvarpsþætti s.l. föstu-
dag, að ekki var hægt að túlka orð
þeirra svo sem einhver vandræði
steðjuðu að þjóðarbúinu. Þeir
gumuðu af aukningu sparifjár, út-
vegurinn gekk vel, það var sér-
staklega tekið fram af sjávarút-
vegsráðherra, að margur atvinnu-
reksturinn stæði undir hærri
launagreiðslu. Ekki var heldur á
þeim að heyra, að skattar væru
hér háir.
Þegar Kristján Thorlacius var
að þvi spurður eftir undirskrift
kjarasamninga, af hverju hann
hefði samið, fór hann að tala um
olíukreppuna í heiminurn. Hann
gerði það líka i hljóðvarpinu. Nú
fæ ég ekki séð að ástæða sé til að
meta oliukreppuna til lækkunar á
launum þeirra opinberu starfs-
manna, sem ekki eru háskóla-
menntaðir sérstaklega. Þessi
skýring Kristjáns Thorlacius nær
skammt, enda getur hann ekki
undanskilið opinbera starfsmenn
frá þvi að taka á sig sinn hluta af
byrðinni, sem af olíuhækkun-
inni stafar að öðru leyti, t.d. ef
hún veldur nýjum álögum á
almenning. Og ef eðlilegt ástand
skapast að nýju eiga þá opinberir
starfsmenn rétt til launahækk-
ana?
Ég sé ekki ástæðu til að hafa
þessi orð miklu fleiri. Niðurstaða
mfn er svo, að fjármálaráðherra
hafi haft lög að mæla, þegar hann
sagði, að það væri stefna rfkis-
stjórnarinnar, aðalmennar kjara-
bætur yrðu sama og engar, eins og
útúr þessum kjarasamningum
kæmi. Samninganefnd átti kost á
því að skjóta samningagerðinni til
kjaradóms, Ur því að hún fékk
engu áorkað. Það gerði hún ekkí.
Ég lít svo á, að nauðsynlegt sé að
kalla saman aukaþing BSRB til
þess að fá skýringar á því, hvers
vegna það var ekki gert.
Skrifaö á Akure.vri,
16. des. 1973.
Skilyrði Alþjóðabankans:
Ekki minna en
7% arðsemi
Augvat 10, 1967
Mr, .'rt:r llOlgrl rt3aon
Ifay.r .1 ilrykjav ik
(ieyi>lk, Iceland
Ioan Wo, 311 IC
ltea.* M-. ílalt grimsson:
Tlmnk yc u f or your lotter of July lU, requestlng our approval
of i n >w loar of $500,000-600,000 to the Reykjavik Hot Water System.
On Jul/ 21, 1967, ve sent you a cable approvlng your request on the
undors'.anding that measurcs to improve the financial positlon of the
Kot V/ater System, as outlined in our letter of June 9, vere adopted
tefore January I, 1968.
I wish to take this opportunity to express our concern about the
finan.ial position of the SyBtem. As you know, Sectlon 2.08 of the
Project Agreoment provldes that the System shall eam a reasonable
róturn on lts fixed assets, reasonablv valued. The Supplemental Letter
sTgne-1 ln connection wíth this Section envisages that such retum should
be no - leBs^than seven per cent. In fact, the present retum is
negll 'ible and the fixed assets still have to be revalued.
In the circurastances we could not consider approving any further
liorroviinge by tho System unless ite financial posltion were signiflcantly
mprcr.'ed. In p-irticular there vould have to be a substantlal increaee
.n debt service overage and intemally generated funds for expansion.
To accompllsh thls an lncrease in tariffs would Beem unavoidable. Wb
suggest that you put forward epecific propoeale in thie matter in order
to place the Systam on a aound flnanclal footing.
Kins og skýrl var frá i
Morgiinhlaðínii í ga>r, licfur Birg-
ir (sl. Gunnarssoii, borgarsljóri
svarað fyrirspurn Magnúsar
Kjarlanssonai’, iðuaðarráöliorra,
þi>ss vfnis. hvar sé að finna
ákia>ði um 7% arösvmi Hilaicil-
uiinar 1 samningum við Alþjóða-
bankann. Svarbréf borgarsljóra
l'er bér á vflir í hoild.
1 brél'i yðar frá 11. þ.m.. varð-
aiuli ákvæði um7% arðsemi Ilita-
véilu Reykjavíkur vegna ákvæða f
samningum þeim og fylgiskjölum.
si>m gerðír voru í febrúarmánuðí
1962 lil að fjármagna frani-
kvæmdir til lagnar hitaveitu í
skipulögðum hverfum Reykja-
víkurborgar, virðist ráðuneytið
draga í ofa, að réttar staðreyndir
liafi komið fram af hálfu Roykja-
víkurborgar, þegar siitt hefur ver-
ið um staðfestingu á gjaldskrá
Ilitaveitunnar.
Végna þessa leyfi ég mér að
vekja alhygli ráðuneytisins á
ef lirfarandi:
Þegar ríkisstjórn fslands samdi
við Alþjóöabankaim um áramótin
1961 1962 um U.S. $ 2 millj hin
til hitaveituframkvæmdanna var
frá þoim samningum gengið með
eft i rgrei n d u m skj iil u m:
1. Lánasamningi milli fslands
og Alþjöðabankans. dags. 14.
febr. 1962.
2 Framkvæmdasamningi milli
Alþjóðabankans og Reykjavíkur-
borgar. dags. sama dag.
3. Bréfi borgarstjórans í
Reykjavik til Alþjéiðabankans.
ilags. santa dag. þar sem með
1 ilvitiiiin til framkvtemdasamn-
ingsins er staðfest það skilyrði.
sem Alþjóðabankinn fiafði m.a.
sett fyrir framangreindri samn-
ingagerð. aðarðsemi llitaveitunn-
aryrði ekki minni en 7%.
4. Öðrum bréfum frá ríki og
borg til Alþjöðabankans, dags.
sama dag, sem einnig voru fylgi-
skjiil með samningunum, en eru
ekki arðseminni viðkomandi.
5. Endurlánasamningi milli
ríkissjóðs og Reykjavíkurborgar.
dags. degi síðar, eða 15. febr.
1962.
I lánasamninginum. sbr. lið 1
hér aðofan, er m.a. í 5. gr. skilyrði
um það, að Iántakandi, þ.e. ríkis-
sjóður, eigi að tryggja að öllum
skyldum Reykjavíkurborgar sam-
k væ m t f r arn k væ m d a sam n i ng n -
um, sbr. lið 2. verði fullnægt. I 2.
gr. framkvæmdasamningsins er
tilmennl ákvæði um arðsemi. svo
sem um getur i bréfi ráðune.vtis-
ins.
Við samningagerðina var það
skilyrði sett af hálfu Alþjóða-
bankans. að arðsemi Hitaveit-
unnar yrði ekki undir 7%,. Var
þessu skilyrði fullnægt með þeim
liætti, að borgarsljóri ritaði bréf-
ið, sem nefnt er í lið 3 hér að
frantan, eftir að borgarráð hafði á
f undi 9. febr. 1962 með samhljöða
atkvæðum fallízt á þau lánskjör
og skiimála. sém ríkisstjörnin
samdi um. Ber því að líta á bréf
borgarstjóra sem Iiluta af fram-
kvæmdasamningnum. sem ríkis-
sljórninni ber samkv. ákvæðum
lánasamningsins að sjá um, að
Reykjavíkurborg haldi að sínu
leyti.
Éf ráðune.vtiðer enn í vafa um,
hvort umrætt skilyrði var af hálfu
Alþjóðabankans forsenda fyrir
lánveitingunni til ríkisins. virðist
liggja beint við, að ráðuneytið
skrifi bankanum og leiti upplýs-
iilga um túlkun hans á þessu
atriði. Rétt þykir þó að senda
ráðuneytinu lijálagt ljósrit af
tveimur bréfum Alþjóðabankans.
dags. 7. júní og 10. ágúst 1967,
sem virðist taka af öll tvímæli um
þetta efni.
I bréfi yðar er enn fremur rætt
um mat á fastafjármunum Ilita-
veitunnar og afskriftarreglum.
Athugun á byggingarkostnaði
hitaveitumannvirkja urn nokkurt
árabil hefur leitt í ljós, að til-
kostnaður hefur nokkurn Veginn
aukizt í samræmi við hækkun á
vísitölu byggingarkostnaðai'.
Virðist því þessi viðmiðun ekki
óeðlileg. Varðandi afskriftir skal
hins vegar bent á, að þær reiknast
af bókfærðum eignum. en ekki
endurmetnum. Er ekki vitað
annað en afskriftir Hitaveitu
Reykjavfkur fylgi sömu reglum
og tíðkast hafa um afskriftir ann-
arra hitaveitumannvirkja hér á
Iandi. Lægi'i afskriftir mundu
kalla á minni hækkunarþörf á
gjaldskrá Ilitaveitunnar um visst
árabil. en meiri hækkunarþörf en
ella síðar vegna lengingar af-
skriftartíma.
Vegna niðurlagsorða i bréfi
ráðuneytisins skal enn ítrekað, að
borgaryfirvöld hafa að sjálfsögðu
fullan hug á því að standa við
samninga við Kópavog og Ilafnar-
f jörð um lögn og rekstui' hitaveitu
í þessum nágrannabyggðunt. Þess
misskilnings virðist hins vegar
gæta í bréfi yðar, að umræddar
framkvæmdir hafi áhrif á arðs-
gjöfina og valdi þar af leiðandi
hækkun á vatnsverði Ilitaveit-
unnar. í þeim áætlunum. sem
gerðar hafa verið um lögn hita-
veitu i nágrannabyggðir Reykja-
víkur er gert ráð fyrir. að þær
framkvæmdir verði að langmestu
leyti fjármagnaðai' með láritök-
um. Til þess að slík lán verði
tekin og endurgreidd þarf Hita-
veitunni að verða tryggð viss lág-
marksarðsemi. 7% arðsemisskil-
yrðíð er því engin kvöð af hálfu
erlendrar lánastofnunar, heldur
iirðist það falla mjög saman við
hagsmuni Hitaveitunnar, þegar
slíkar stórframkvæmdir standa
fyrir dyrum eins og raun ber vitni
um.
Borgaryfirvöld geta vissulega
tekið undir þau lokaorð í bréfi
ráðuneytisins, að gjaldskrármál
og framkvæmdir Hitaveitunnar
eigi að vera hafin yfir „meting og
flokkspólitískan vopnaburð', og
eru borgaryfirvöld reiðubúin til
hvers konar viðræðna við ráðu-
ne.vtið um má! þetta. E.t.v. væri
skynsamlegra og vænlegra til
árangurs, að næstu skoðanaskipti
borgar og ráðuneytis unt málið
færu fram án milligöngu fjöl-
ntiðla.
Eg vil að lokum láta þá skoðun i
ljös, að Hitaveita Reykjavíkur
hefur verið brautryðjandi hér á
landi unt virkjun og dreifingu á
heitu vatni til upphitunar. Þetta
brautr.vðjendastarf hefur Hita-
veitan unnið án teljandi afskipta
ríkisvaldsins, enda hefur ríkis-
valdið treyst sveitarfélögum fyrir
slíkum verkefnum, og þau hafa á
hinn bóginn sýnt, að þeirn er vel
tre.vstandi til slíks. Gjaldskrá
Hitaveitu Reykjavikur um langt
árabil hefur ekki verið á þann
veg, að unt óeðlilega gjaldtöku
hafi verið að ræða miðað við niikil
untsvif fyrirtækisins. Væri það
miður, ef afskipti ríkisvaldsins nú
yrðu til aðdraga Ur framkvæmda-
getu fyrirtækisins. Hitaveita
Reykjavíkur er reiðubúin til að
leggja hitaveitu skv. gerðum
samningum með mesta möguleg-
unt hraða og fer frarn á það eitt
við ríkisvaldið, að lántökur verði
heimilaðar og að ekki verði staðið
á ntóti nauðsynlegum og eðlileg-
unt gjaldskrár hækkunum, sem
alls ekki teljast óeðlilegar rniðað
við hækkandi verðlag svo og
hækkandi hitunarkostnað með
olíu.
Birgir ísl. Gunnarsson.