Morgunblaðið - 19.12.1973, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1973
Tollskrárfrumvarp:
Verður söluskattshækkun
felld 1 neðri deild?
FRUMVARP til laga um tollskrá
var til 2. og 3. umræðu f efri deild
Alþingis í gær. Meiri hluti fjár-
hags- og viðskiptanefndar lagði
til, að samþykkt yrði bráðabirgða-
ákvæði aftan við frumvarpið, þar
sem rikisstjórninni yrði heimilað
að innheimta 1% álag á söluskatt
til að mæta þeim tekjumissi, sem
felst í tollskrárfrumvarpinu, eins
og segir í greinargerð með frum-
varpinu.
Þetta bráðabirgðaákvæði var
samþykkt með 11 atkvæðum gegn
9 í efri deildinni. Sjálfstæðis-
menn og Alþýðuflokksmenn
greiddu atkvæði gegn þessari til-
lögu, en stuðningsmenn ríkis-
stjórnarinnar með. Var tekið
fram af Magnúsi Jónssyni tals-
manni Sjálfstæðisflokksins við
umræðuna, að flokkurinn væri
hlynntur því, að tollskrárfrum-
varpið næði fram að ganga fyrir
jól, en gæti alls ekki fallizt á að
hnýta söluskattshækkun inn í
frumvarpið, enda taldi hann enga
þörf vera á því. Sagði hann það
vera dæmalaust, að ríkisstjórn
reyndi að knýja stjórnarandstöðu
til stuðnings við hækkaðar skatta-
álögur með þeim hætti, sem hér
væri lagt til. Væri þetta sýnilega
reynt vegna þess, að ríkisstjórnin
hefði ekki meirihluta fyrir því í
þinginu að koma fram slíkum
hækkunum.
í FYRIRSPURNARTÍMA í sam-
einuðu þingi f gær, spunnust tals-
verðar umræður vegna fyrir-
spurnar Björns Pálssonar til við-
skiptaráðherra varðandi hækkan-
ir á vöxtum og þóknun til lána-
stofnana. Lýsti ráðherra því yfir,
að hann hefði verið andvfgur
sfðustu vaxtahækkunum Seðla-
bankans, og þær hefðu verið gerð-
ar án þess að ríkisstjórnin tæki
afstöðu til þeirra. Deildu þing-
menn harðlega á orð ráðherra, og
sögðu, að þau fengju ekki staðizt.
Varpaði Gunnar Thoroddsen
fram fyrirspurn til forsætisráð-
herra um það, hvort þessi vaxta-
hækkun hefði verið tekin fyrir
hjá rfkisstjórninni og hvort hún
hefði þá samþykkt þessa hækkun.
Forsætisráðherra sinnti þessari
fyrirspurn engu og sat sem fast-
ast.
Fyrirspurn Björns Pálssonar
var svohljóðandi:
1. Var vaxtahækkun sú, sem
ákveðin var sl. vor, gerð með sam-
þykki ráðherra bankamála og rík-
isstjórnarinnar?
2. Álítur bankamálaráðherra,
að Seðlabanki íslands geti ákveð-
ið hækkun og lækkun vaxta án
samþykkis ríkisstjórnarinnar?
3. Hvað voru vextir hækkaðir
mikið sl. vor og hvað eru vextir
nú:
a) í stofnlánadeild landbúnaðar-
ins,
b) í Fiskveiðisjóði,
c) í Iðnlánasjóði,
d) af viðskiptavíxlum,
e) af afurðavixlum landbúnaðar-
ins,
f) af afurðavíxlum sjávarútvegs-
ins,
g) af afurðavízlum iðnaðar,
h) af lánum úr lífeyrissjóðum?
4. Er viðskiptabönkum heimilt
að taka þóknun, auk vaxta og
stimpilgjalds, er þeir kaupa
víxla? Sé svo, í hava tilvikum er
slíkt heimilt og hve mikil má slík
þóknun vera?
Þá spurðist Björn einnig fyrir
um, hvað orðið hefði af því fé,
sem rann til Seðlabankans við
Þá gagnrýndi Magnús Jónsson
einnig vinnubrögð ríkisstjórnar-
innar, þegar hún lagði frumvarp
um tollskrá fram 10. desember til
SL. mánudag var frumvarp úm
þörungavinnslu við Breiðafjörð
afgreitt sem lög frá Alþingi. Er f
lögunum ákveðið, að rfkisstjórn-
nni sé heimilt að kveðja hvers
sonar aðila til samvinnu um
itofnun eða starfrækslu hlutafé-
lags, er reisi og reki þörunga-
vinnslu aðReykhólum viðBreiða-
fjörð. Skal ekki minna en 51%
hlutafjár vera í eign rfkisins og
stjórn fyrirtækisins skal jafnan
skipuð fulltrúum ríkisins að
neiri hluta.
Með lögum nr. 107/1972 hafði
iður verið ákveðið að stofna
ílutafélag til undirbúnings þessa
máis. Var félagið stofnað 14. febr-
úar 1973 að undangengnum aug-
lýsingum eftir hlutafjárframlög-
um. í því félagi var skráð hlutafé
7.820.000 kr. og þar af 5 milljónir
í eigu ríkissjóðs.
Á vegum þessa félags voru síð-
an gerðar athuganir til undirbún-
það, að gengið var lækkað um
10%. Ríkisstjórnin hefði með
þeim aðgerðum hreinlega tekið af
atvinnuvegunum 10% af öllum
vörulager í landinu. Við hækkun
gengisins hefði því mátt ætla, að
þetta yrði endurgreitt að veru-
legu leyti, en svo hefði ekki orðið.
Lúðvík Jósepsson viðskiptaráð-
herra sagði varðandi fyrsta tölu-
lið fyrirspurnarinnar, að banka-
stjórar Seðlabankans hefðu til-
kynnt ríkisstjórninni fyrirhugaða
hækkun vaxta. Hefði hann þá lýst
sig andvígan henni, en það hefði
komið skýrt fram á þessum fundi,
að valdið til hækkunar vaxta væri
í höndum Seðlabankans og ríkis-
stjórnin þyrfti ekki að taka af-
stöðu til þess.
Varðandi annan tölulið fyrir-
spurnarinnar sagði ráðherra, að
13. grein laganna um Seðla-
bankann kvæði skýrt á um, að
Seðlabankinn hefði umræddan
rétt.
í svari við þriðja tölulið fyrir-
spurnarinnar kom fram, að vextir
í stofnlánadeild landbúnaðarins
hefðu hækkað um 2% sl. vor. í
Fiskveiðasjóði væru vextir nú
5Í4% af skipalánum og 714% af
fasteignalánum. Í Iðnlánasjóði
hefðu vextir hækkað úr 9(4% upp
í 1114%. Af afurðavíxlum land-
búnaðarins og sjávarútvegsins úr
6% í 7%. Vextir af afurðavíxlum
iðnaðar væru nú 6—914%, en
hefðu verið 5—8%, og loks, að
vextir af lánum úr lífeyrissjóðum
hefðu hækkaðí 10)4%.
Varðandi fjórða lið fyrirspurn-
arinnar sag® ráðherra, að bönk-
um væri heimilt að taka 0,15%
þóknun af vixilfjárhæð venju-
legra víxla, en 0,3 — 1% af við-
skiptamannavíxlum.
Björn Pálsson sagði, að sér
hefði þótt vænt um, að ráðherra
svaraði einnig þeirri fyrirspurn
sinni, sem hann hefði varpað
fram varðandi hagnað ríkisins af
gengisbreytingunum á kostnað at-
vinnuveganna. Slíkt atferli væri
kannski ekki þjófnaður, en það
jafngilti þjófnaði.
þess að fá það afgreitt á örfáum
dögum fyrir jól. Væri hér um að
ræða einn flóknast lagabálk okk-
ar, þar sem breyting á einum lið
gæti þýtt breytingar á fjölmörg-
um öðrum, ef samræmi ætti að
vera. Af þessum ástæðum væri
Framhald á bls. 24
ings stofnunar verksmiðjunnar.
Hefur verið haft samráð við
skozkafélagið Alginate Industries
Ltd. og hefur það félag gefið yfir-
lýsingu um að vilja kaupa a.m.k.
5000 tonn af þurrkuðu þangmjöli
árið 1975 á lágmarksverði £ 72 á
tonn miðað við verðlag 1974. Þó
hafi verið tekið fram, að endan-
legt verð væri umsemjanlegt á
hverjum tíma.
Varðandi eignaraðildina að fyr-
irtæki þessu ber að geta þess, að
Þorvaldur Garðar Kristjánsson al-
þingismaður bar fram breytingar-
tillögu við frumvarpið, þegar það
var til meðferðar í efri deild
þingsins, um að 51% hlutafjár
skyldi jafnan vera samtals í eign
ríkisins og sveitarfélaganna í
Austur-Barðastrandarsýslu i stað
ríkisins eins. Þá lagði hann einnig
til, að þessum sveitarfélögum
skyldi standa til boða að kaupa
hluta af hlutafjáreign rikisins
með þeim skilmálum, sem ríkis-
Þá kvaðst þingmaðurinn vera
undrandi yfir þessum þóknunará-
kvæðum. Sagðist hann vita þess
dæmi, að þóknun af venjulegum
víxlum gæti numið allt að þrefalt
hærri upphæð en vextir. Það væri
ekki ónýtt fyrir bankana. Kvaðst
þingmaðurinn nú vera að hugsa
sér að setja upp banka á Reykja-
víkursvæðinu í ellinni, fyrst
svona væri um hnútana búið.
Lýsti Björn síðan yfir furðu
sinni á þeirri yfirlýsingu ráð-
herra, að hann hefði verið á móti
vaxtahækkuninni, en samt látið
hana viðgangast.
Ingólfur Jónsson (S) sagði, að
þingheimur allur hefði undrazt
þessa yfirlýsingu ráðherra. Hann
tryði því ekki, að umrædd vaxta-
hækkun hefði verið gerð án sam-
þykkis ríkisstjórnarinnar, hvað
svo sem viðskiptaráðherra segði
um það. Þessi ráðstöfun, ásamt
öðrum efnahagsráðstöfunum rfk-
isstjórnarinnar, hefði orðið til
þess, að nú væri talið, að allur
atvinnurekstur í landinu væri
rekinn með tapi.
„Bragð er að þá barnið finnur“,
sagði Jón Ámason (S) og kvaðst
vera þess fullviss, að fleiri þing-
mönnum stjórnarfokkanna en
Birni Pálssyni væri farið að óa
þessi þróun.
Núverandi ríkisstjórn hefði lof-
aðí stjórnarsáttmálanum, að vext-
ir skyldu lækkaðir, en nú kæmi
fram hjá ráðherra, að það væri
alls ekki á þeirra valdi. Það væri
Seðlabankans að ákveða vaxta-
upphæðir. Þar með væri það lof-
orð afgreitt. Sagðist Jón vilja
benda rfkisstjórninni á, að henni
hefði þá verið í lófa lagið að
breyta lögunum um Seðlabank-
ann.
Lúðvík Jósepsson viðskiptaráð-
herra sagði, að Ingólfi Jónssyni
væri alveg óhætt að trúa því, að
þessi ráðstöfun hefði verið gerð
án samþykkir ríkisstjórnarinnar.
Gæti hann fengið það staðfest hjá
bankastjórunum.
Sagði ráðherra, að ríkisstjórnin
hefði staðið við loforð sitt um
MÞIAGI
stjórnin setti. Þessar tillögur Þor-
valds Garðars voru felldar.
i 3. gr. hinna nýju laga segir
m.a., að rfkisstjórninni sé heimilt
að leggja fram allt að 60 milljónir
kr. sem hlutafé i hlutafélaginu.
Er rikisstjórninni heimilað að
taka lán í þessu skyni. Þá er ríkis-
stjórninni einnig heimilað að
veita ríkisábyrgðfyrirlánum eða
taka Ián, er hlutafélaginu verði
veitt til byggingar verksmiðjunn-
ar, að fjárhæð samtals 140 millj-
ónir kr., eða jafnvirði þeirra í
erlendri mynt.
Þá er í lögunum gert ráð fyrir,
að jarðhitasvæðið á Reykhólum
verði nýtt i þágu hitaveitu, er
rikisstjórnin láti reisa og reka, og
skuli m.a. gegna því hlutverki að
selja þörungavinnslunni jarðhita
til reksturs síns. Einnig er gert
ráð fyrir vegarlagningu að hinu
fyrirhugaða verksmiðjusvæði í
Karlsey undan Reýkhólum og að
bygging hafnar við Karlsey verði
sty rkt.
vaxtalækkun, m.a. lækkað vexti á
afurða- og stofnlánum. Hins vegar
hefðu sjóðirnir farið fram á
vaxtahækkun nokkru seinna og
látið hefði verið undan þeirri
kröfu sjóðanna.
Varðandi itrekaða fyrirspurn
Björns Pálssonar um ráðstöfun
gengishagnaðar sagði ráðherra,
að t.d. yrði allur gengishagnaður
af sjávarafurðum látinn renna
aftur til sjávarútvegsins. Gengis-
hagnaður af iðnaðarafurðum
hefði hins vegar runnið til stofn-
unar Iðnrekstrarsjóðs.
Pálmi Jónsson (S) sagði, aðráð-
herra gæti engan veginn borið
það á borð fyrir þjóðina, að þessi
vaxtahækkun hafi verið gerð án
samþykkis rikistjórnarinnar —
og það gegn vilja viðskipraráð-
herra, slíkt fengi ekki staðizt.
Þá vék Pálmi nokkuð að lánum
til landbúnaðarins og sagði, að
vextir á þeim lánum væru nú
hærri en nokkru sinni fyrr. Þö
væri Framsóknarflokkurinn enn
að státa sig af þvi að vera helzti
málsvari bændastéttarinnar. Allir
sæju þó, hvernig sá flokkur héldi
á málefnum bænda, þegar hann
nú væri við stjórn.
Gunnar Thoroddsen (S) sagði,
að ummæli ráðherra um loforðið i
stjórnarsáttmálanum vekti óneit-
anlega athygli. Sem sagt loforðið
næði aðeins til þess að lækka
vextina, en svo mætti hækka þá
strax aftur.
Ennfremur væri furðulegt að
setja þetta ákvæði í sáttmálann,
en lýsa þvi nú yfir.að ríkisstjórn-
in hefði alls ekkert vald til þess
að ákvarða vexti. Benti þingmað-
urinn á, að i lögum um Seðlabank-
ann væri tekið skýrt fram, að um
allar veigamiklar ráðstafanir i
efnahagsmálum skyldi haft náið
samband við ríkisstjórnina.
Loks varpaði Gunnar Thorodds-
en fram fyrirspurn til forsætis-
ráðherra um það, hvort hækkun
vaxtanna hefði verið tekin fyrir í
rfkisstjórninni og hvort hún hefði
þá samþykkt þessa hækkun.
r
Alagn-
ingu að-
stöðu-
gjalda
breytt
Að tilmælum
Axels Jóns-
sonan
FRUMVARP um breytingu á
lögum um tekjustofna sveitar-
félaga var til 2. umræðu í efri
deild sl. laugardag. Hafði
frumvarpið hlotið afgreiðslu
hjá félagsmálanefnd deildar-
innar, sem lagði einróma til,
að breytt yrði ákvæðum tekju-
stofnalaganna um aðstöðu-
gjald. Var i tillögum nefndar-
innar lagt til, að skilyrðislaust
yrðu teknar upp þær álagning-
arheimildir, að því er varðar
aðstöðugjald, sem giltu áður
en tekjustofnalögunum var
breytt árið 1971, þó þannig, að
hundraðshluti sá, er þá gilti
yrði færður niður um 35%.
Var frumvarpið afgreitt með
þessum breytingum f gegnum
3. umræðu i efri deild á laug-
ardag og því vísað til neðri
deildar.
i því frumvarpi, sem fyrir
þingið var lagt nú um
breytingu á lögunuriT um
tekjustofna sveitarteiaga, vu.
einungis lagt til, að hækkaðar
yrðu innheimtuheimildir á fyr-
irframgreiðslu útsvars fyrri
hluta árs og í annan stað, að
fjármálaráðherra yrði heimil-
að, að ákvaða breytingu á hinu
nýja fasteignamati til sam-
ræmis við verðlag 1. nóvember
1973. Við fyrstu umræðu um
frumvarp þetta vakti Axel
Jónsson (S) máls, á hversu
óréttlátlega núgildandi ákvæði
um innheimtu aðstöðugjalda
kæmi út fyrir sveitarfélög og
gagnvart atvinnurekstrinum,
þar sem við það hefði verið
miðað, hve mikil aðstöðugjöld
sveitarfélög hefðu lagt á í raun
árið 1971. Væri heimilt að
leggja á 65% af þessari upp-
hæð, algjör tilviljun réði þvi,
hvort hin ýmsu sveitarfélög
hefðu neytt heimildar til að
innheimta aðstöðugjöld fyrir
árið 1971, og’ þá jafnframt
hvort þau hefou heimild til að
leggja gjöldin á eftir það. Auk
þessa hefði þetta í för með sér
mismunun milli atvinnu-
greina, þar sem nýjar atvinnu-
greinar kynnu að hafa komið
til í tilteknu sveitarfélagi eftir
1971 og váeri þá alls ekki unnt
að leggja á þær aðstöðugjöld,
þvi að auðvitað hefði sveitar
félögin ekki gert fyrirvara um
álagningu aðstöðugjalda á
þessar atvinnugreinar 1971,
þegar þær voru alls ekki fyrir
hendi f sveitarfélaginu.
Þessar ábendingar Axels
Jónssonar við fyrstu umræðu
um frumvarpið urðu til þess,
að félagsmálanefnd lagði til,
að álagningarheimildir tekju-
stofnalaganna frá 1964 yrðu
teknar upp að nýju, þó þannig,
að einungis mætti nýta af þeim
65% og er það í samræmi við
reglu taganna frá 1971.
Heimildin til álagningar að-
stöðugjalda er þvi svohljóð-
andi skv. tillögum nefndarinn-
ar: 38. gr. tekjustofnalaganna
orðist svo: Aðstöðugjald má
eigi hærra vera en hér segir: a.
Allt að o,33% af rekstri fiski-
skipa og flugvéla b. Allt að
o,65% af rekstri verzlunar-
Framhald á bls. 24.
Voru vextirnir hækkaðir án
samþykkis ríkisstjórnarinnar?
Lög um þörungavinnslu