Morgunblaðið - 13.06.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. JÚNl 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið.
brautaframkvæmdum og
ýmsum öðrum vegafram-
kvæmdum. Ef þessi
frestun hefði verið sam-
þykkt á Alþingi hefði enn
skort um 1000 milljónir
króna til vegaframkvæmda
á þessu ári og það
fjármagn hugsaði fyrr-
verandi samgöngu-
ráðherra sér að útvega á
þann hátt að afla lána að
upphæð 500 milljónir
króna, ennfremur að
Vegasjóður gjaldþrota
Glöggt dæmi um hrika-
legan viðskilnað
vinstri stjórnar í fjár-
málum þjóðarinnar er
ástand Vegasjóðs um
þessar mundir og sú óvissa,
sem ríkir um vegafram-
kvæmdir á þessu sumri.
Vegna þingrofs Ólafs
Jóhannessonar tókst ekki
að afgreiða endurskoðaóa
vegaáætlun á síðasta þingi
og er því eina samþykkta
vegaáætlunin fyrir árið
1974, sem fyrir liggur, sú,
er samþykkt var á þinginu
1972. Ef miðað er við þær
framkvæmdir, sem þá var
samþykkt að fram skyldu
fara í ár skortir Vegasjóð
hvorki meira né minna en
1900 milljónir króna til
þess að standa undir þeim
og að auki er sjóðurinn
með skuldahala á eftir sér,
þannig að raunveruleg
fjárþörf hans á þessu ári er
2100 milljónir. í þessu sam-
bandi má minna á frétt í
Mbl. í fyrradag, þar sem
fram kom, að Byggingar-
sjóður ríkisins er galtómur
og skortir 1300 milljónir
króna til þess eins að halda
uppi svipuðum lán-
veitingum og á siðasta ári.
Fjárskortur þessara
tveggja sjóða, Bygginga-
sjóðs ríkisins og Vegasjóðs,
nemur því 3400 milljónum
króna, en vitað er, að
svipað ástand ríkir hjá
flestum, ef ekki öllum fjár-
festingarsjóðum í landinu.
Þegar fyrrverandi
samgönguráðherra lagði
endurskoðaða vegaáætlun
fyrir Alþingi í vor, gerði
hann ráð fyrir að leysa
þennan fjárskort Vega-
sjóðs á þann veg að fresta
framkvæmdum fyrir 913
milljónir króna. Sú frestun
hefði að sjálfsögðu komið
hart niður á vegafram-
kvæmdum úti um allt land,
þar á meðal vegafram-
kvæmdum samkvæmt
Austurlandsáætlun og
Norðurlandsáætlun, hrað-
hækka bensíngjald og
þungaskatt og átti sú
skattahækkun aö gefa 332
milljónir króna á þessu ári.
Þá hugðist fyrrverandi
samgönguráðherra láta
ríkissjóð leggja fram 100
milljónir króna til Vega-
sjóðs, sem augljóslega eru
nú ekki fyrir hendi nema í
formi gúmmítékka frá
fjármálaráðherra á
reikning ríkissjóðs í Seðla-
bankanum. Og loks ætlaði
ráðherrann fyrrverandi að
taka upp veggjald á ný,
sem gefið hefði nokkra
milljónatugi. Ekkert af
þessu var samþykkt á
Alþingi og þess vegna
skortir Vegasjóð samtals
1900 milljónir króna til
þess að standa undir þeim
framkvæmdum, sem
Alþingi hafði samþykkt, að
gerðar yrðu í vegamálum á
þessu ári.
Það er því ekki að ófyrir-
synju, að Ingólfur Jónsson
segir í viðtali við Mbl. í
gær, að Vegasjóður sé
gjaldþrota. Rfkisstjórnin
hefur gefið Vegagerðinni
fyrirmæli um að halda uppi
framkvæmdum, að mestu á
þann veg, sem orðið hefði,
ef vegaáætlun fyrrverandi
samgönguráðherra hefði
verið samþykkt. En hvaðan
á að taka peningana?
Ætlar vinstri stjórnin að
láta prenta endalaust seðla
til þess að breiða yfir þá
ótrúlegu óráðsíu og ráð-
deildarleysi, sem einkennt
hefur störf hennar í fjár-
málum hins opinbera? Lík-
legra er, að þetta fé verði
ekki útvegað og að Vega-
gerðin geti lítið meira gert
en haldið uppi nauð-
synlegu viðhaldi og öðru
slíku, þannig að nýfram-
kvæmdir á sviði vegamála
verði í algjöru lágmarki.
Þetta gjaldþrot Vegasjóðs
eru uggvænleg tíðindi, sér-
staklega fyrir fólkið úti á
landsbyggðinni, sem á
mikið undir því, að vega-
framkvæmdum sé haldið
uppi og þar verði ekkert lát
á.
En ástand Vegasjóðs og
Byggingasjóðs ríkisins er
ekkert einsdæmi. Það er
sama, hvar stungiö er
niður fæti í rfkiskerfinu,
opinberir sjóðir eru tómir,
ríkisfyrirtæki eru á
hausnum, ríkissjóður
sjálfur stefnir í mikinn
greiðsluhalla á árinu,
viðskiptabankarnir eru
yfirdregnir um þúsundir
milljóna hjá Seðlabanka
og eru að komast í þrot.
Óhætt er að fullyrða,
að engin ríkisstjórn á
íslandi hefur skilið eftir
sig jafn hrikalegt ástand í
fjármálum og vinstri
stjórnin.
Vinstri stjórn í Akureyri
Ibæjarstjórnarkosning
unum á Akureyri
vann Sjálfstæðisflokkur-
inn stórsigur og hlaut 5
bæjarfulltrúa kjörna. Þau
úrslit voru mjög eindregin
krafa bæjarbúa um, aö
Sjálfstæðisflokkurinn yrði
áfram í forystu bæjarmála
á Akureyri. Samt sem áöur
hafa vinstri flokkarnir nú
gengið gegn þessum
augljósa vilja bæjarbúa og
soðið saman vinstri stjórn í
bæjarmálum Akureyrar.
Þessi úrslit mála á
Akureyri eru aðvörun til
kjósenda um það, sem
getur gerzt í þingkosning-
unum. Það er örugglega
staðfastur ásetningur vinstri
flokkanna að reyna að
koma á nýrri vinstri stjórn,
ef þess er nokkur kostur.
Hið eina, sem getur komið í
veg fyrir það, er stórefling
Sjálfstæðisflokksins i
þingkosningunum sem
verði svo afgerandi og
afdráttariaus, að vinstri
fiokkarnir hafi hvorki
þingstyrk né siðferðilegan
grundvöll til þess að
mynda nýja vinstri stjórn.
Kristján Ragnarsson form. L.I.U.:
Á AÐALFUNDI Félags ísl. iðnrek-
enda hinn 15. maí sl. ræddi
Magnús Kjartansson iðnaðar-
ráðherra m.a. um það, sem
hann nefndi „stórfellda mismun-
un" milli iðnaðar og sjávarútvegs. í
þessu sambandi bar hann saman
heimildir skattalaga um afskriftir af
skipum annars vegar og vélum og
verksmiðjuhúsum hins vegar. Svo
óeðlilegt sem það er að bera þetta
saman, er hitt þó sýndu verra, að
hann fór með rangt mál.
Ég hafði átt von á því, að sjávarút-
vegsráðherra myndi leiðrétta rang-
hermi samráðherra síns um þetta
mál, en svo virðist ekki verða, svo
ég ætla að koma á framfæri leiðrétt-
ingu, ekki sízt vegna þess að fjöl-
miðlar gerðu þessum hluta af ræðu
iðnaðarráðherra alveg sérstök skil.
í ræðu sinni sagði ráðherrann
m.a . „Verksmiðjuhús eru afskrifuð
um 4—10% árlega, en vélar hafa
8—12% afskriftahlutfall. Skip eru
hins vegar afskrifuð á rúmum fjór-
um árum."
í lögum um tekju- og eingarskatt
1. tölulið c liðs 15. gr. segir, að
heimilt sé að afskrifa skip og skips-
búnað um lágmark 10%, en hámark
1 5%. Á þetta jafnt við um flutninga-
skip og fiskiskip. í þessum flokki eru
einnig bifreiðar, flugvélar, vélar og
tæki til jarðvinnslu og mannvirkja-
gerðar.
Fiskiskip eru því ekki í neinum
sérflokki að því er varðar afskriftir.
Afskriftahlutfall þeirra er líkt og ann-
arra hluta, sem ganga úr sér á
tiltölulega stuttum tíma og verða
úreltir Samanburður á þeim og
fasteignum í landi er því alveg út í
hött. í þessum samanburði ráðherr-
ans er látið að því liggja, að mis-
munur sé á aðstöðu sjávarútvegs og
iðnaðar. Eins og ég gat um hér á
undan, er eðlismunur á þeim hlut-
um, sem afskrifaðir eru. í öðru lagi
býr fiskiðnaður við sömu afskrifta-
reglur og almennur iðnaður, eins og
eðlilegt er, en í samanburði ráðherr-
ans er látið að því liggja, að svo sé
ekki.
Ráðherrann segir, að heimilt sé að
afskrifa fiskiskip á rúmum 4 árum.
RANGFÆRSLUR
IÐNAÐARRÁÐHERRA
Þetta er rangt, eins og fyrrgreind
afskriftaprósenta sýnir. Hins vegar,
ef notuð er heimild til fýtifyrningar
samkv. d lið 15. gr., er heimilt að
fyrna aukalega ! 5 ár með 6% á ári.
En heimild þessi nær einnig til véla
og tækja ! iðnaði Ráðherrann legg-
ur þessa fyrningu við hámarksfyrn-
ingu fiskiskipa, en sleppir henni á
vélar og verksmiðjuhús í iðnaði.
Svona málflutningur hefði nú ein-
hvern tima verið nefndur fölsun, en
hvað varðar ráðherrann um það,
þegar hann þarf að ala á tortryggni
milli atvinnugreina. Það hlýtur að
vera erfitt fyrir ráðherra að mæta á
fundi hjá iðnrekendum og segja
þeim, að nú sé sér að takast að ná
þv! markmiði, sem sér sé efst í
huga, þ.e. að koma öllum frjálsum
atvinnurekendum á höfuðið I þvi
sambandi er miklu heppilegra að ala
á tortryggni milli atvinnuvega og
segja þá ósatt eftir því, sem honum
býður við að horfa og fá iðnrekendur
til að tala um hina „ósanngjörnu
mismunun" en að gera þeim grein
fyrir störfum sínum sem iðnaðarráð-
herra.
I ræðu sinni sagði iðnaðarráð-
herra, að söluhagnaður skipa, sem
afskrifaður væri á rúmum 4 árum,
væri skattfrjáls og þvi þyrfti i raun
rekstur skips aðeins að standa i
járnum til þess að eigandinn hefði
verulegan hagnað.
Þessi fullyrðing ráðherrans á sér
ekki stoð í lögum, og fer hann því
enn með rangt mál. Söluhagnaður
skipa er skattskyldur eins og sölu-
hagnaður á öðru lausafé. Hafi skip
verið afskrífað umfram lágmarks-
fyrningu. þ.e. 10% á ári, telst um-
framafskríftin til söluhagnaðar. Eftir
fjögurra ára eignarhaldstima er því
leyfileg afskrift aðeins 40%. en ekki
100%, eins og ráðherrann fullyrðir.
Eina undantekningin frá þessari
reglu er, þegar sami aðili kaupir nýtt
skip í stað þess, er selt er, þá gildir
hámarksfyrning. Þessi regla er þó
þannig, að mismunur á lágmarks-
og hámarksfyrningu flyzt yfir á hið
nýja skip, og eru þá afskriftir af
henni þegar takmarkaðar um það,
sem flyzt yfir.
Hvað ráðherrann á við, þegar
hann segir, að í raun þurfi rekstur
skips aðeins að standa í járnum til
að eigandinn hagnist samt verulega,
fær ég ekki fyllilega skilið. Eigi hann
við það, að útgerðarmaður, sem
selur skip, fái fleiri en verðminni
krónur en hann lagði i það í upphafi,
þá er það svo augljós útúrsnúning-
ur, að ekki er svaravett. Hver fær
ekki skilið, að fleiri og verðminni
krónur er ekki hagnaður, þegar
keypt er nýtt skip, sem hækkað
hefur í verði i hlutfalli við verð-
bólgu?
IVIeð tilvisun til þeirra miklu sér-
réttinda, sem ráðherrann telur vera
hjá útgerðarmönnum, er umhugsun-
arefni fyrir hann, vegna hvers þeir
aðilar, sem hafa fjármagn undir
höndum, leggja ekki fé sitt í útgerð
í mörg undanfarin ár hafa nýir aðilar
I útgerð nær eingöngu komið úr
sjómannastétt, sem ég tel, að hafi
verið til góðs fyrir útgerðina vegna
þeirrar miklu reynslu, sem starf
þeirra hefur gefið þeim
Aðalefni þessa máls er þó ekki,
hvað skattalög kunna að heimila á
hverjum tíma um afskrift á skipum,
heldur hitt, að rekstur fiskiskipa sé
að meðaltali á hverjum tíma með
þeim hætti, að reksturinn leyfi eðli-
lega afskrift. Á undanförnum árum
hefur rekstrargrundvöllur fiSkiskipa-
flotans verið miðaður við, að af-
skriftir næmu 7.5% af vátryggingar-
verði hans, en vátryggingarverð er
um það bil hálft endurnýjunarverð.
Fiskiskip eru þvi afskrifuð á rúmum
13 árum miðað við vátryggingar-
verð, en 26 árum miðað við endur-
nýjunarverð
Afskriftaupphæð alls bátaflotans
nemur nú um 800 milljónum króna
á ári i þeim útreikningum, sem lagð-
ír eru til grundvallar við ákvörðun
rekstrargrundvallar. Nú er hins veg-
ar svo komið á þessu ári, að
rekstrarhallínn nemur jafnhárri upp-
hæð og afskriftirnar, og hefur það
gerzt með góðri hjálp þeirrar rikis-
stjórnar, sem Magnús Kjartansson á
sæti i. Þegar svo er komið, er það
næsta furðulegt, að ráðherra skuli
gera að sérstöku umtalsefni af-
skriftareglur til skatts, þegar rekstur-
inn er með þeim hætti, að ekkert er
hægt að afskrifa.
Um þann hluta ræðu iðnaðarráð-
herra, sem fjallaði um mismun á
lánum til iðnaðar og fiskiskipa, get
ég verið fáorður. Fiskveiðasjóður Is-
lands er uppbyggður af útgerðinni
sjálfri með útflutningsgjaldi að veru-
legu leyti, og er það því mál útgerð-
arinnar sjálfrar, hve mikið hann lán-
ar til fiskiskipa hverju sinni, en það
eru þó aðeins 67%, þegar skip er
smiðað erlendis, en 75% þegar skip
er smíðað hér á landi. Þetta hefur þó
oft ekki dugað til að skapa áhuga hjá
útvegsmönnum á að láta smiða
skip. Hefur ríkisstjórnin því oft reynt
að auka áhugann með þvi að auka
lánafyrirgreiðsluna. Er þvi t.d. þann-
ig háttað um kaup skuttogaranna
margnefndu. Þar veitir ríkissjóður
80% rikisábyrgð fyrir skip undir
500 rúml., en bætir siðan 1 5% við
með aðstoð sveitarfélaga, ef keypt
eru stærri skip en 500 rúml. Þannig
veitir rikissjóður nú fyrir milligöngu
Iðnlánasjóðs 10% umfram lán, ef
skip eru smiðuð hér á landi. Þessi
lánafyrirgreiðsla er ekki tilkomin fyr-
ir beiðni útvegsmanna, heldur eru
þessi lán veitt vegna umhyggju fyrir
skipasmiðaiðnaðinum í landinu; til
þess að ýta undir útvegsmenn að
verzla við islenzkan iðnað.
Það fór þvi heldur illa fyrir ráð-
herranum að tiunda þessa fyrir-
greiðslu fyrir iðnrekendum sem
„mismunun" milli útgerðar og iðn-
aðar.
Það verður að teljast heldur fátítt,
að ráðherra látí í Ijós það álit á
undirstöðuatvinnuvegi þjóðarinnar,
sem Magnús Kjartansson gerði á
aðalfundi Félags ísl. iðnrekenda.
Eðlilegt vírðist að álykta, að hann
telji sér það óhætt vegna þess að
ætlunarverk hans sé svo vel á veg
komið, að honum muní takast að fá
fram vilja sinn með aðstoð þeirra
nytsömu sakleysingja, sem hann
hefur sér til aðstoðar i ríkisstjórn-
inni. Þetta ætti þó að verða til þess,
að menn geri sér i raun grein fyrir,
til hvers menn eins og Magnús
Kjartansson sækjast svo mjög eftir
setu i rikisstjórn Islands.