Morgunblaðið - 01.05.1976, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1976
23
„Baráttan fyrir bættum
lífskjörum og betra
mannlífi byggist öðru
fremur á samstöðu”
1 TILEFNI 1. maf, baráttudags verka-
manna, átti Morgunblaðið í vikunni samtal
við Björn Jónsson, forseta Alþýðusamhand
Islands, um það sem er efst á baugi hjá
sambandinu nú á afmælisári, framtfðar-
máiefni þess og þau mál, sem sett eru á
oddinn 1. maf. Fer samtalið hér á eftir.
LANDHELGISMÁL
— Það eru ýmis mál, sem verða vafalaust
ofarlega í hugum verkafólks í dag og móta
munu 1. ijiai kröfurnar að þessu sinni, sagði
Björn Jónsson í upphafi samtalsins. Vil ég
þá fyrst nefna landhelgismálið. Stefna sú,
sem Alþýðusambandið hefur fylgt í land-
helgismálinu er skýr og hún hefur komið
fram í tilkynningum, sem Samstarfsnefnd
um vernd landhelginnar hefur látið frá sér
fara. ASl er aðili að þeirri nefnd og styður
hana af alefli. Við viljum að öllum ráðum
verði beitt til þess að hrinda innrásarliði
Breta út úr landhelginni og ennfremur vilj-
um við að samningunum við Þjóðverja
verði sagt upp. Við gerum okkur grein fyrir
því að lausn landhelgismálsins ergrundvall-
arspurning um það hvort hér geti í framtíð-
inni þrifizt sjálfstætt og sjálfbjarga samfé-
lag og hver grundvöllur verður fyrir bar-
áttu um betri kjör og betra mannlíf.
— Ég veit líka að þróun efnahagsmála, í
víðtækri merkingu og á þrengra sviði, þ.e.
verðhækkanir og verðbólga hér innanlands,
verður viðfangsefni dagsins á þessum tím-
um. Verkalýðshreyfingin litur með ótta til
skuldasöfnunar landsins við erlent pen
ingavald. við teljum hana hættulega og álít-
um að hún leggi of miklar byrðar á herðar
alþýðumanna um allt of langa framtíð.
VERÐHÆKKANIR
— Þá er það ekki ofmælt, að verðlagsþró-
unin hér innanlands á undanförnum vikum
hafi valdið mjög mikilli gremju. Verðhækk-
anir hafa dunið yfir og við óttumst að sú
skriða sé ekki enn farin á hægja á sér.
Þessar verðhækkanir hafa orðið miklu
meiri og komið fyrr en við höfðum ástæðu
til að ætla þegar við gerðum okkar kjara-
samninga. ASl hefur nýlega gefið út lítið
upplýsingarit, þar sem sérfræðingar okkar
hafaskilgreintþærhækkanirsem orðið hafa
og rakið orsakir þeirra. Þar kemur berlega
fram, að einungis er hægt að rekja lítinn
hlut þessara verðhækkana beinlínis til
kjarasamninganna. Við hljótum þvi eftir
megni að hrekja þær ásakanir, að verð-
hækkanir séu að kenna kröfuhörku okkar.
Það kemur nefnilega allt annað í ljós þegar
málið er skoðað. Af 7,3% verðhækkun á
tímabilinu 1. febrúar til 1. apríl var aðeins
hægt að rekja 1,3% hækkun til samning-
anna en 6% hækkun mátti rekja til ákvarð-
ana stjórnvalda eða ástæðna, sem voru
samningunum óviðkomandi. Mest er hækk-
unin vegna landbúnaðarvara og þess kerfis,
sem þar er í gildi, eða 3,3% en 1,5% hækk-
un má rekja til hækkunar á opinberri
þjónustu. Þetta eru miklar hækkanir, en ég
vil þó taka það fram, að þær eru að minu
mati ekki allar eðlilegar. Það er þó bót í
máli að í samningunum fengum við inn
rauðu strikin svonefndu, þannig að við
munum fá þetta bætt en ekki fyrr en síðar,
þannig að við verðum að þola tímabundna
skerðingu, sem við áttum ekki von á.
AUKIN TENGSL PÓLITÍSKA-
OG FAGLEGA ARMSINS
— í sambandi við þennan 1. maí á afmæl-
isári er ekki úr vegi að líta aðeins fram á
veginn. Er mér þá ofarlega i huga sú
reynsla, sem við höfum af áratuga faglegri
baráttu. Þessi reynsla hefur að mínu viti
kennt okkur að hin hreina faglega barátta
virðist oft hafa takmarkað gildi nema hún
sé í tengslum við stjórnmálastarf. Ég er
ekki þar með að segja að Alþýðusambandið
eigi að starfa sem stjórnmálaflokkur, held-
ur þarf að skapa meiri tengsl en hafa verið
milli hinna tveggja arma alþýðuhreyfingar-
innar, faglega- og pólitíska armsins. En þótt
slík tengsl séu efld, má alls ekki slaka á
hinni faglegu baráttu.
GÓÐ REYNSLA
ANORÐURLÖNDUM
— Það sem þarna kemur til, að menn
beina hugsun sinni frekar en áður að þeirri
staðreynd er að hið pólitíska afl er svo
sterkt, að það getur svo að segja samstundis
gert að engu árangur, sem náðst hefur i
hinni faglegu baráttu. Verkalýðshreyfingin
hefur dýrkeypta reynslu af sliku. Það má
gjarna vísa til reynslu nágrannaþjóða okk-
ar, Norðurlandanna, iþessu sambandi. Þar
hefur hið pólitíska vald verið nátengt
verkalýðsöflunum og ég hygg að fá lönd
geti sýnt meiri árangra i bættum lífskjörum
og gæðum, sem einkenna velferðarþjóðfé-
lag. Hygg ég að þau sterku tengsl, sem þar
eru, eigi einmitt drýgstan þátt í þessu.
— Það má benda á það í þessu sambandi,
að fyrstu árin var Alþýðusamband Íslands
bæði samband verkalýðsfélaga og pólitísk
samtök. Þetta var rétt þá, því þá var verið
að berjast fyrir pólitiskum réttindum sam-
hliða baráttu fyrir brýnustu þörfum. En
eftir að þátttaka i verkalýðsfélögum varð
almenn, hlaut svo að fara, að faglegu félög-
in yrðu skipuð fólki með ólikar skoðanir.
Aðskilnaður var orðinn nauðsynlegur til að
fullnægja kröfum lýðræóisins innan hreyf-
ingarinnar. Það var jafn efðiilegt að hafa
þessa tvo arma sameinaða i byrjun eins og
það var eðlilegt upp úr 1940 að aðskilja þá.
Við þessa skiptingu var öll áherzla lögð á
hina faglegu baráttu en um leið slaknaði á
þvi sambandi sem ég tel að þurfi að vera á
milli faglegu og pólitisku greinanna. Þessu
sambandi þarf að finna form, sem hæfir
lýðræðislegum vinnubrögðum í samtökun-
um.
STEFNUSKRA FYRIR ASt
— Ég tel einmitt að þetta sé mál, sem
standi mjög upp úr nú þegar litið er fram á
veginn á 60 ára afmæli Alþýðusambands-
ins. Eg á von á því að það verði mjög til
umræðu á þingi sambandsins, sem hefst i
Reykjavik 29. nóvember i haust. Nú er
einmitt unnið að undirbúningi stefnuskrár
fyrir Alþýðusamband íslands en slíka
stefnuskrá hefur sambandið ekki haft um
langan aldur. Ályktanir og samþykktir á
Samtal vid
Björn Jónsson, forseta
Alþvðusambands
Islands
þingum ASI hefur stjórn sambandsins haft
að leiðarljósi milli þinga. En nú er sem sagt
stefnt að því að vísa veginn eitthvað lengra
fram i timann. Það er verið að vinna að
undirbúningi stefnuskrár og er ætlunin að
leggja hana fyrir þingið i haust. Þetta er
mikið vandaverk ef það á ekki að verða
plaggið eitt, og reynslan verður að skera úr
um hvernig til tekst. Þessi tilraun er gerð
til að sameina verkalýðshreyfinguna ennþá
betur en verið hefur en stefnuskránni er
ekki ætlað að vera sprengiefni, þvert á
móti.
ADHALDA DAGINN
HATlÐLEGAN
— Ég vil að lokum láta i ljós þá ósk og
von, að verkafólk sameinist um að halda
1. rnai hátiðlegan i dag.
Barátta verkafólks fyrir bættum lifskjör-
unt og betra mannlífi byggist öðru fremur á
samstöðu fólksins sjálfs. Ég held að sú
brýning 1. maí eigi mjög víða hljómgrunn
meðal fólksins í verkalýðsfélögunum, ef
undanskildir eru fámennir og ábyrgðar-
Iausir klofningshópar.
—SS.
„Heildarlög-
gjöf þarf að
setja u ni mat-
vælaiðnað
landsmanna”
— segir Eiríkur
Viggósson, formaður
Matsveinafélags Islands
—Hjá okkur eru kjaramálin alltaf efst á
baugi, eins og hjá öðrum verkalýðsfélögum.
Við erum nýbúnir að gera samninga við alla
viðsemjendur okkar nema skipafélögin og
getum við sæmilega vel við unað, sagði
Eírikur Viggósson formaður Félags mat-
sveina þegar Morgunblaðið ræddi við hann.
— Hvað er efst á baugi í ykkar félagi um
þessar mundir?
— Það eru allir sammála um að launakjör
matsveina á skipunum eru með því lakara,
sem þekkist hér á landi. Þessir menn hafa
vinnuskyldu alla daga, sem skipið er ekki i
íslenzkri höfn. Okkar stærsta mál er því að
rétta hlut þessara manna.
— Hvernig standa menntunarmál mat-
sveina?
— Því er ekki að neita að þar er pottur
brotinn. Við höfum áhuga á að mennta
félaga okkar betur. T.d. með viðbótar-
menntun. Það er margt sem menn furfa að
fræðast betur um eins og t.d. um næringar-
efnafræði. Það er komið að því, að setja
þarf heildarlöggjöf um allt sem lýtur að
matvælaiðnaði og allir þeir sem hafa mat-
væli undir höndum dags daglega þurfa að
vinna að setningu þessara laga.
En það er ekki nóg að endurskoða hlut-
ina, það þarf líka að Ijúka við og ganga frá.
Um þessar mundir vantar algjörlega reglu-
gerð fyrir skóla eins og Hótelð og veitinga-
þjónaskólann. Að mínu mati ætti rikið að
leita meir til okkar sem fagfélags, en þar er
mikið af störfum fyrir okkar félagsmenn.
Vinsældir starfsins hafa aldrei verið meiri
og á næstu 2 — 3 árum útskrifast 90 mat-
sveinar, en um þessar mundir eru 200
manns í félaginu. Það er lika að aukast
skilningur á að þörf er á menntuðu fólki til
að fara með þessi viðkvæmu efni, sem mat-
væli eru.
— Þá höfum við hug á að eignast fleiri
sumarhús. Að visu eigum við hús i Svigna-
skarði f Borgarfirði, en þar sem Matsveina-
félagið er landsfélag þurfum við lika að
eignast hús úti á landi og höfum við mikinn
áhuga á að fá aðstöðu fyrir hús á Illugastöð-
um í Fnjóskadal.
— Eruð þið ánægðir með það sem náðist i
síðustu kjarasamningum? —Eg verð að
segja að við erum sæmilega ánægðir með
það sem við sömdum um. en þetta er fljótt
að hverfa i verðbólgunni. I sambandi við
launamálin almennt viljum við gjörbreyta
skattamálunum, þannig að landsmenn
greiði sem jafnasta skatta. Þessu er beint til
þeirra, sem berast mikið á, en greiða svo til
enga skatta. Það er lágmarkskrafa að þeir
menn greiði a.m.k. jafn háa skatta og verka-
fólk.
— Á næstu árum þarf að stefna að því, að
menntaðir matreiðslumenn fari meir til
starfa á ríkisstofnunum eins og t.d. sjúkra-
húsum 0g í þvi sambandi þarf að fara kenna
sjúkrafæði í skólanum. Þá þarf að kanna
hvort matsveinar geti ekki haldið áfram
námi, þannig að þeir útskrifist sem mat-
vælafræðingar.