Morgunblaðið - 03.01.1978, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDÁGUR 3. JANUAR 1978
Jón Halldór Hannesson, kennari í innhverfri íhugun:
Kerfið innhverf íhugun er þeg-
ar vel þekkt hérlendis. Um 1300
landsmanna hafa lært tæknina
innhverfa íhugun á stuttum nám-
skeiðum sem haldin eru á vegum
Islenska íhugunarfélagsins. En
heildarfjöldi iðkenda í heiminum
er nú um tvær milljónir. Þrír ís-
lendingar hafa nú hlotið kennara-
' réttindi hjá Maharishi Mahesh
Yoga, en hann hóf að útbreiða
tæknina fyrir um 20 árum.
Hundraðir rannsókna hafa ver-
ið gerðar á því hver áhrif tækn-
innar eru og hafa niðurstöður
þeirra birst I visindaritum víða
um heim. Þær hafa sýnt að hugur
og likami fá afar djúpa hvíld með-
an á iðkuninni stendur. Súrefnis-
notkun, öndun og hjartsláttur
minnka og samfara því eiga sér
stað aðrar einstakar lifeðlisfræði-
legar breytingar. Rannsóknir á
því hvaða áhrif það hefur á dag-
legt líf iðkenda að fá hvíld dýpri
en hvíld svgfnsins sýna að hvíldin
leiðir til þess að likaminn fer að
starfa eðlilegar og taugakerfið
styrkist, eins og fram kemur í
aukningu greindar, sköpunar-
hæfni og atorku.
Vegið að rótum vandamála:
Tæknin innhverf íhugun kem-
ur ekki aðeins að notum við af-
mörkuð vandamál. Hér er um að
ræða aðfeð sem kemur að beinum
notum sem grundvöllur að lausn
þeirra vandamála sem jafnan eru
í brennidepli. Það er einmitt út
frá þessu sjónarmiði sem ég vil
kynna tæknina. t þessari grein
fjalla ég um tæknina með tilliti til
vandamála einstaklingsins en í
annarri grein með tilliti til lausn-
ar vandamála þjóðfélagsins,
menningarsjálfstæðis og heims-
friðar.
Mörgum finnst etv. að með
ólikindum sé að einföld huglæg
aðferð sem iðkuð er i 15—20
mínútur kvölds og morgna geti
haft djúp áhrif á einstaklinginn
og víðtæk áhrif á samfélagið, en
ástæða áhrifamáttar tækninnar
er sú að með innhverfri ihugun er
farið að dýpsta sviði mannlegs lífs
og styrkur dreginn þaðan. Þessu
má líkja við það þegar garðyrkju-
maður snýr sér að jurt sem er að
visna, laufblöðin að fölna og
blómin springa ekki út. Garð-
yrkjumaðurinn snýr sér þá ekki
að blöðunum og blómunum held-
ur vökvar hann rótina og þegar
rótin er styrkt styrkist öll jurtin
sjálfkrafa. A sama hátt er tæknin
innhverf íhugun ein einföld að-
gerð sem styrkir öll svið mann-
legs lífs. En lítum nú nánar á i
hverju áhrifamáttur tækninnar,
til þess að leysa vandamál ein-
staklinga, er fólginn.
Orsök vandamáia
einstaklinga:
Því hefur stundum verið haldið
fram að maðurinn öölist því að-
eins hugarró að hann dragi úr
óskum sinum. Sagt er að óskir
okkar eða langanir valdi þjáning-
um eða vonbrigðum. En þetta er
misskilningur, því öll þróun bygg-
ist á óskum: Við óskum þess að ná
ákveðnu marki og þegar þeirri
ósk er fullnægt er hægt að snúa
sér að því að fullnægja ósk á
næsta stigi og ná meiri árangri og
fullnægju. Fyrst lærir barn að
hjóla á stéttinni heima en fljót-
lega hættir það eitt að veita barn-
inu fullnægju og sú ósk kemur
eðlilega upp að reyna að hjóla um
nágrennið. Þannig er grunneðli
allra óska eða langana leit að sí-
fellt meiri hamingju. Óánægja og
þjáningar koma ekki upp vegna
óskanna sjálfra, þær eru eðlileg-
ar, heldur þegar ekki er hægt að
uppfylla þær. Þannig að grund-
völlur þjáninga einstaklinga er
veikleiki, getuleysi til að fullnýta
þá möguleika sem þeir búa yfir og
uppfylla þar með óskir sínar með
eðlilegum hætti. I þessu sam-
bandi kemur tæknin innhverf
íhugun að beinum notum. Tækn-
in gerir okkur kleift að fulinýta
þá möguleika sem við búum yfir
og skapa þar með bætt skilyrði til
að uppfylla óskir daglegs lífs.
Þetta atriði vil ég nú útskýra nán-
ar og benda á vísindarannsóknir
sem renna stoðum undir þessa
fullyrðingu. En fyrst er nauðsyn-
legt að hafa hugmynd um hvað
innhverf íhugun er.
Tæknin og tómasviðið:
Innhverf íhugun er auðveld
andleg tækni. Iðkandinn situr
þægilega í stól, lokar augunum og
beitir einfaldri huglægri tækni,
Maharishi Mahesh Yogi: „Uppljómun er eðlilegt ástand mannsins"
algerri hvíld en ihugandinn er
glaðvakandi innra með sér. Áður
en tilraunin hófst voru íhug-
endurnir beðnir um að ýta á
hnapp eftir að hafa skynjað tæra
vitund og kom merkið frá þeim
einmitt við lok þessara hvíldar-
tímabila. Heilalínuritin urðu ein-
stök þegar tær vitund var skynj-
að. Algjört skipulag, samvirkní
eða samtengsl, virtist færast yfir
taugakerfið. Þetta kom t.d. fram
þannig að heilalínurit tekin á átta
mismunandi stöðum heilans sam-
tímis urðu öll eins, eða samfasa.
Slíkt skipulag og samvirkni í
heilastarfseminni hefur ekki áður
fundist í þetta ríkum mæli. Þó er
þekkt innan sálfræðinnar að
heilalfnurit tekin af skapandi
fólki, t.d. vísindamönnum og lista-
mönnum, verða að einhverju
marki lík þessum á þeim augna-
blikum sem skapandi hugmynd
fæðist eða lausn vandamáls
finnst.
Það sem gerist þegar líkaminn
, fær hvíld er að hann endurnýjar
sig. Þetta er eðlileg hneigð líkam-
ans. Ekkert þarf að gera til að
Fullnýting mögu-
leika einstaklingsins
Kerfid innhverf íhugun — Fyrri grein
sem leyfir huganum að skynja
hljóðari eða fíngerðari stig hugs-
ana á kerfisbundinn hátt, þar til
ástandi sem kalla má tæra vitund
er náð, þegar hugurinn fer hand-
an við hljóðasta stig hugsana.
Þetta ástand minnstrar iðunar
eða minnstrar starfsemi hugans
einkennist af algjöru skipulagi.
Það sama má segja um svið
minnstrar iðunar eða hreyfingar
efnisins, og reyndar eru einkenni
þess (skv. skammtafræði eðlis-
fræðinnar) og einkenni tærrar
vitundar algerar hliðstæður.
Tómasviðið, (the vacuum
state), sem er ástand minnstrar
iðunar alls efnis og orku í heimin-
um, er óhöndlanlegt en er þó svið
allra möguleika því við réttar að-
stæður er hægt að skapa þaðan
hvaða mynd efnis og orku sem er.
Allar reglur um allar breytingar í
heiminum búa í þessu sviði þann-
ig að þótt það breytist aldrei sjálft
er það þó uppruni allra breytinga
eða heimkynni allra náttúrulaga,
heimkynni allrar þekkingar.
Eðlisfræðingar segja að fullgerða
kenningu um náttúruna megi fá
ef tómasviðið þekkist til hlýtar
(Reconstruetion theorum). Með
stærðfræðilegum rökum hefur
verið sýnt að tómasvið er óbund-
ið, viðheldur sér sjálft og er svið
óendanlegra samtengsla.
Eðlisfræðin er nú komin á það
stig að vera farin að fjalla um
frumeðli hlutanna, það svið þar
sem náttúran byrjar að starfa. Og
þá kemur í Ijós að lýsing eðlis-
fræðinnar á því er alveg hliðstaéð
lýsingu íhugenda á eiginleikum
tærrar vitundar. Það er því ekki
að undra þótt ýmsir færustu eðlis-
fræðingar heims vinni nú í náinni
samvinnu við Maharishi Europ-
ean Research University
(MERU). Þar eru gerar rann-
sóknir á vitundinni sem sviði
allra möguleika. B. Josepson,
nóvelsverðlaunahafi frá árinu
1973 og prófessor við Cambridge
háskóla, hefur sagt að nú sé Ijóst
innan skammtafræðinnar að vit-
und, eða athygli þess sem rann-
sakar, hefur bein og mælanleg
áhrif á það sem rannsakað er og
því hafi hann og aðrir eðlisfræð-
ingar mikinn áhuga á að rannsaka
vitundina sem slíka.
Rannsóknir:
Ég sagði að innhverf íhugun
væri huglæg tækni. En þó svo sé
þá eiga sér stað ákveðnar líkam-
legar breytingar meðan á iðkun-
inni stendur. Hugarstarfsemin
minnkar, en þar sem algjör sam-
svörun er milli hugar og líkama
minnkar líkamsstarfsemin jafn-
hliða, þ.e.a.s. líkaminn fær djúpa
hvíld. Fyrstu rannsóknirnar sem
gerðar voru á tækninni leiddu
þessa djúpu hvild í ljós. Þessar
rannsóknir birtust viða t.d. í
American Journal of Physiology
221, no. 3, 1971. Einn helsti sér-
fræðingur heims í streitu,
prófessor Hans Selye, forstöðu-
maður læknadeildar Montreal-
háskóla, og sá sem fyrstur manna
notaði orðið ,,stress“ lýsti þeim
mælanlegu áhrifum er tæknin
innhverf íhugun hefur á líkam-
ann, sem þveröfugum við þau
áhrif sem mælast við streitandi
aðstæður.
Enn er rannsóknum haldið
áfram í háskólum og rannsókna-
stofnunum í öllum heimsálfum og
má örugglega segja að tæknin
innhverf íhugun sé að verða vin-
sælasta rannsóknarefni innan líf-
eðlis- og sálfræðinnar. Nýlegar
rannsóknir gerðar á fólki sem iðk-
að hafði innhverfa íhugun í nokk-
ur ár sýndu að súrefnisnotkun
þeirra minnkaði að meðaltali um
40% meðan á iðkuninni stóð, sem
bendir til einstæðrar slökunar.
Magn ýmissa hormóna og efna,
sem tengd eru streitu, t.d.
mjólkursýru og plasma cortisol,
minnkaði jafnframt verulega.
Það sýnir að sú hvíld sem líkam-
inn fær er eðlileg, þ.e. engin til-
raun er gerð til að halda niðri í
sér andanum eða reyna á einn eða
annan hátt að hvílast. Þetta gerist
allt sjálfkrafa. Við mælingar kom
í ljós að súrefnisnotkunin varð
svo lítil að hún var ekki mælanleg
á tímabilum allt að 40 sekúndum.
Þessi timabil eru afar athyglis-
verð. Líkaminn virðist þá vera í
þessi endurnýjun líkamans eigi
sér stað annað en veita honum
næga hvíld. Hvíldin sem fæst við
Innhverfa ihugun er mun dýpri
en í svefni og þvi verður losun
líkamans við óeðli eða streitu
djúptækari og gagngerri við
iðkunina. Af þessum sökum hefur
íhugunin verið notuð með góðum
árangri gegn sállíkamlegum sjúk-
dómum. Þetta tvennt, losun
streitu sem safnast hefur fyrir í
líkamanum og aukning skipulags
og samvirkni i heilastarfseminni
meðan á íhugun stendur, er
grundvöllur þeirra breytinga sem
verða í daglegu lífi iðkenda.
Ahrif á daglegt líf:
Fjöldi rannsókna hefur verið
gerður á áhrifum tækninnar utan
ihugunar. Til dæmis hefur komið
fram aukið hagræði í líkamsstarf-
seminni. öndun og hjartsláttur
verða hægari, blóðþrýstingur
minnkar hjá þeim sem hafa of
háan blóðþrýsting, og mótstaða
gegn sjúkdómum eykst, svo eitt-
hvað sé nefnt. Margar rannsóknir
hafa sýnt að það skipuiag sem
kemst á í taugakerfinu helst meir
og meir utan íhugunarinnar og
kemur þetta t.d. fram í aukinni
sköpunarhæfni, bættu minni,
auknum námshæfileikum og
greind. Einnig hefur komið fram
að skynjun batnar og samvirkni
milli líkama og taugakerfis eykst,
eins og fram kemur í rannsóknum
sem sýna aukna snerpu hjá
ÁSTAND SLÖKUNAR
Breyting á rafviðnámi húðar
200
</)
E
O
03
O
o
-C
E
*03
c
o
03
cc
100
50
D'- 001
(anaiysis ol vanance)
Hlustaö
á tónlist
Tæknin
Innhverf
fhugun
Rafviðnám húðarinnar má nota sem mælikvarða á slökun. Raf-
viðnámið eykst mun meir við iðkun innhverfrar íhugunar en við
lestur, hlustun á fónlist eða í hvíld.
íhugendum eftir íhugun, en hún
minnkaði hins vegar að jafnaði
hjá viðmiðúnarhóp sem beðinn
var um að hvíla sig í 20 minútur
áður en snerpan var mæld. (S.
Appelle, Perceptual and Motor
skills 38 (1974)).
All umfangsmiklar rannsóknir
hafa verið gerðar á því hvaða
áhrif iðkun innhverfrar íhugunar
hefur á ánægju í starfi og á fram-
leiðni. 1 einni slíkri rannsókn
(Flew, „Transcendebtal Meditat-
ion and Productivity", Academy
of Management Journal 17, no. 2,
1974) var gerður samanburður á
þeim sem iðkað höfðu innhverfa
íhugun í um 11 mánuði og þeim
sem ekki iðkuðu. Mjög marktæk-
ur tölfræðilegur munur kom fram
á þessum tveimur hópum. Iðkend-
urnir voru að jafnaði ánægðari í
starfi, afköst þeirra voru meiri og
samskipti við samstarfsmenn
mun betri.
Ein ástæða leiða í starfi er til-
breytingaleysi daglegs lífs. Öll
erum við bundin af hringrás dag-
legs lífs. Við sofum á ákveðnum
tíma, vinnum okkar ákveðnu og
oft tilbreytingalitlu störf, borðum
á ákveðnum tíma o.s.frv. Þessi
skipulagning, verkaskipting og
skorðun athafna í fastmótaða
hringrás er þó náttúruleg, hag-
kvæm og nauðsynleg þróun og
framförum. En gallinn er sá að
vegna þessa fastmótaða skipulags
er sköpunargreind okkar heft í
því að tjá sig til fullnustu. Þetta
kemur fram í leiða og áhugaleysi í
störfum.
En með iðkun innhverfrar
íhugunar eru bönd hversdagsleik-
ans rofin tvisvar á dag. Hugurinn
beinist þá inn á við í átt að upp-
runa hugsananna, tærri óbund-
inni vitund og sviði ótakmarkaðr-
ar greindar og sköpunarhæfni.
Með skynjun óbundinnar vitund-
ar, jafnvel þó ekki sé nema i
örstutta stund daglega, er vegið
upp á móti streitunni sem höft
hringrásar hversdagsleikans hafa
skapað.
Hærra vit undarst ig
Takmark allra óska eða langana
er aukning hamingju og þegar
einni ósk er fullnægt kemur önn-
ur og síðan önnur o.s.frv. Endan-
legt takmark óska er því óendan-
Ieg hamingja. Með reglulegri iðk-
un innhverfrar íhugunar verðum
við meir og meir meðvituð um
tæra vitund í daglegum störfum,
þar til að því kemur, þegar öll
streita er horfin úr taugakerfinu,
að það endurspeglar sjálfkrafa
tæra vitund stöðugt jafnhliða
athöfnum. En eins og áður sagði
þá er tær vitund heimkynni allrar
þekkingar og svið allra mögu-
leika. Þar blundar því óendanleg
orka og hamingja. I þessu vit-
undarástandi sem kalla má alvit-
und, þ.e. vitund um allt span hug-
ans auk vitundar um tæra vitund
handan fíngerðasta stigs hugar-
starfsins, er því endanlegu tak-
marki allra óska mannsins náð.
Að sjálfsögðu hættir maðurinn
þó ekki að hafa óskir og að starfa.
En nú koma óskirnar ekki upp
vegna hamingjuleysis. Maðurinn
er ekki háður því að uppfylla ósk-
ir til að auka hamingju sína og er
þetta vitundarástand því hin
raunverulegi grundvöllur sannr-
ar ósérplægni.
Uppljómun
Alvitund er einnig nefnd upp-
ljómun því þá er innsta eðli
mannsins, tær vitund, honum
meðvituð. Uppljómun hefur um
aldaraðir verið hjúpuð dular-
blæju og annaðhvort talin vera
hugarburður eða þá aðeins á færi
fárra útvaldra sem yrðu að stunda
langar og strangar æfingar. Með
tilkomu kerfisins innhverfrar
íhugunar er dularblænum svipt
af uppljómun. Þetta er einfald-
lega eðlilegt ástand mannsins,
ekkert þarf að gera annað en að
veita líkamanum það djúpa hvíld
að smám saman losni öll streita og
þá fer taugakerfið að starfa eðli-
lega. Við þurfum einfaldlega að
hreinsa burt streituna til að full-
nýta þá möguleika sem við búum
þegar yfir. Maharishi leggur
áherslu á að uppljómun sé eðli-
legt vitundarástand mannsins.
Maður sem ekki er uppljómaður
er eins og milljónamæringur sem
gleymt hefur auði sínum og getur
því ekki nýtt hann, en ráfar í
staðinn um betlandi. A sama hátt
búum við öll yfir ónýttum auði.
Um þessar mundir er verið að
gera rannsóknir á þessu vitundar-
ástandi, „kortleggja" Iíkamleg
einkenni þess, en það á sér að
sjálfsögðu grundvöll og samsvör-
Framhald á bls. 23