Morgunblaðið - 17.09.1981, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1981
„ MlULTÓNA ARA u6n<3 þRÓCiNL
OG |>ETTA ER ÍJTKOMAN!!"
I '
¥-
Já. ailcins ofar — já þarna.
Með
morgunkaffinu
Mér datt dálítið í hují- — Við
erum á þriðju ha-ð.
HÖGNI HREKKVtSI
©SGffl

m '• í:;í i s ■ i ö i * 5 í t «
rPj* '< fLj If ’ ' 1 ^ ú » * i1 7
99
Grænlands-
byggð í 1000 ár:
NAÞEU
TONDAMEN
ASS UR
TAH!“
Heiðraði Velvakandi!
Skúli Ólafsson skrifar:
Eiríkur rauði kannaði búsetu-
skilyrði á Grænlandi. Eins og
Ingólfur kannaði landkosti á ís-
landi áður en þessi lönd byggðust
og nú eru um 1000 ár síðan þessi
fyrsta ferð Eiríks rauða til Vest-
urheims (Ameríku) var farin. Hér
mætti minnast á hvarf Þorsteins
þorskabíts um 944, hins stolta
höfðingja og frelsingja hans
(stoltrekka = toltecca í Mexico),
sem gerði garðinn frægan á ís-
landi og í Mexico með byggingum
sínum sem eru enn í minnum
hafðar í Mexico (1000 árum eftir
fæðingu hans).
Menn hafa þrástagast á því, að
landnemar frá íslandi sem settust
að á Grænlandi fyrir nær 1000
árum og afkomendur þeirra þar í
landi í 500 ár hafi ekki komist til
Ameríku. Hér er dæmigerð þrá-
hyggja á ferðinni og líklega á með
þessu að tryggja einhverjum öðr-
um sem komu seinna einhvern
rétt til landa og auðlinda. Svo
langt var gengið að Anker Jörg-
ensen sagði í þingræðu, að Græn-
lendingar ættu ekkert í Græn-
landi. Danska ríkið ætti allt
Grænland, og gildir þetta væntan-
lega einnig um fiskimiðin sem nú
er þráttað um.
Snemma eftir byggingu Græn-
lands, hófust ferðir þaðan suður í
heitari lönd, og má þar nefna
ferðir Karlsefnis. Áberandi er að
frásögn af siglingu karlsefnis frá
Bröttuhlíð norður til Bjarneyjar á
leið suður til Vínlands, er staðefst
sem rökrétt, vegna sterkra haf-
strauma við Grænland. Furðu-
strandir eru vegna mikils munar á
flóði og fjöru, allt að tuttugu
metrar og hóp sem Eiríkur
Gnúpason hefur líklega skírt Róðu
(Rhode Island) er skráð á fylkis-
fánann (Hope). Afkomendur
Karlsefnis hér á landi hafa eflaust
ætlað sér einhver ítök þar vestra í
krafti þessarar ferðar Karlsefnis.
Endalok byggðar afkomenda Is-
lendinga á Grænlandi (Eystri-
byggð) um fimmtánhundruð hefur
löngum verið talinn einhver meiri-
háttar harmleikur og brúðkaupið í
Hvalseyjarkirkju þar skömmu eft-
ir fjórtánhundruð á að vera for-
leikur að því að Grænlendingar
hinir fornu geispuðu golunni.
Skjalfest lýsing á þessari athöfn
var nauðsynlegt gagn, vegna
eignaréttar á stóreignum á íslandi
og var þess vegna varðveitt, en er
alls óskylt því hve lengi Eystri-
byggð helst lengi í byggð.
Norðmenn töldu sig eiga einka-
rétt á verslun við Grænlendinga.
Þó þeir gætu ekki haldið uppi
samgöngum þangað eftir svarta-
dauða (þrettán—fimmtíu). Þessi
fáránlega einokun hefur lengi
verið hlutskipti Grænlendinga og
íslendinga. En verslun var þessum
þjóðum lífsnauðsynleg vegna ein-
hæfni eigin framleiðslu. Þegar
verslun frá Noregi lagðist af var
leitað annað. Portúgalar hófu sigl-
ingar til Norður-Ameríku (Ný-
fundnalands) fyrir fimmtán-
hundruð og hófu þar fiskveiðar og
fiskverkun í stórum stíl (þurrfisk)
og til þess þurftu þeir vinnuafl og
ýmsar nauðsynjar, sem Græn-
lendingar (íbúar Eystribyggðar),
gátu framleitt. Portúgalar fóru
dult með þessa nýlendu þar sem
þeir voru þar í órétti skv. páfa-
úrskurði, en engir áttu meira í
húfi en Portúgalar að sá úrskurð-
ur héldist. Grænland var hins
Auglýsingaspjald þetta höfðu Neytendasamtökin útivið i sumar. en það hvarf einn góðan veðurdag og
hefur ekki fundist sfðan. Hafa Neytandasamtökin auglýst eftir þvf og vonast enn eftir að það komi i
leitirnar.
Vinsamlegar ábendingar
til Neytendasamtakanna
Ég, undirrituð, gerðist félagi í
NS fyrir þremur árum, eftir að
hafa leitað til samtakanna um
fyrirgreiðslu, þegar ég varð fyrir
tjóni varðandi kaup á vöru. Þá
fékk ég mjög góða fyrirgreiðslu á
skrifstofu NS og afgreiðslu minna
mála. Síðan hef ég fylgst með
störfum NS af áhuga. Eg minnist
þess þegar NS börðust fyrir því að
grænmeti væri ekki fleygt á haug-
ana, sú barátta varð til þess að í
dag fáum við neytendur grænmeti
á hagstæðu verði. Þá er það
þakkarvert þegar NS létu gera
rannsóknir á lélegu innfluttu lag-
meti og birtu niðurstöðurnar í
fjölmiðlum. Þá kom í Ijós að sumt
af þessari vöru get ekki talist
mannamatur. Öllum er í fersku
minni þróttmikil barátta NS í
sumar þegar neytendum var boðið
upp á mjólk, sem vart var talin
mannamatur, og var það ekki. Það
er krafa almennings að slíkur
ósómi endurtaki sig ekki. Það er
þakkarvert hvernig heilbrigðisyf-
irvöld tóku á þessu máli með
mikilli röggsemd og festu í sumar,
svo sem alþjóð veit.
Kostnaður við opinberan rekst-
ur (samneyslu) hefur um langt
árabil verið stór hluti þjóðar-
tekna, þó að lengi hafi loðað við að
á ýmsum sviðum sé opinber rekst-
ur ekki hagkvæmasta rekstrar-
formið. Hvernig væri nú, að NS
gerði athugun á þjónustu og
kostnaði við rekstur ýmissa opin-
berra stofnana, t.d., rafmagns-
veitu, hitaveitu, heilbrigðisþjón-
ustu, vegagerð, póst og síma
o.s.frv. Hér mætti kanna starfs-
mannafjölda, gjaldskrár og út-
gjöld í samanburði við svipaðar
stofnanir erlendis og ennfremur á
þeirri þjónustu er viðskiptavinum
hins opinbera stendur til boða. í
málum sem þessum reynir strax á
upplýsingaskyldu stjórnvalda,
sem er einhver allra mikilvægasti
réttur hins almenna neytanda
opinberrar þjónustu, þ.e. hins al-
menna skattgreiðanda í landinu.
Ég geri mér fulla grein fyrir því
að þessum málum verður ekki
komið í framkvæmd á stuttum
tíma, en hér er um verðugt
framtíðarverkefni að ræða.
í Neytendablaðinu nr. 1, 1980,
skrifa fjórir ungir og vaxandi
stjórnmálamenn um álit sitt á
störfum NS. Halldór Ásgrímsson,
alþm., segir meðal annars:
— Neytendasamtökin sjálf eru
mikilvægur hlekkur í neytenda-
málum, þeirra vettvangur er nán-
ast ótakmarkaður á sviði upplýs-
ingamiðlunar, aðhalds, stefnumót-
unar, réttarverndar o.fl. Blómlegt
starf Jæirra eykur möguleika á því
að byggð verði upp á Islandi öflug
neytendapólitík.
Húsmæður, hafið það í huga að
ein besta kjarabótin í dag eru
öflug neytendasamtök, sem geta
haft áhrif á vörugæði og lægra
vöruverð.
Ilelga Jónsdóttir