Tíminn - 17.07.1965, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
LAUGARDAGUR EL JfittaSBS
NJÁLSSAGA
Framhald af bls. 8
prest sem nefndur var Rita-Björn
Hann hefur sjálfsagt verið vel
skrifandi. Því þetta viðurnefni
festist stundum við afburða skrif-
ara. Má þar t. d. nefna Jón rita
á síðast liðinni öld. Einn gamall
fornritagrúskarj hefur haldið því
fram, að sér hafi vitrazt það að
Rita-Bjöm hafi skrifað fyrsta hand
ritið af Njálu — því ekki það,
aðeins hefur Snorri lesið í penn-
ann. Sturla Þórðarson segir í ís-
lendingasögu um árið 1230. Þetta
sumar var kyrrt og friður góður
á íslandi. Snorri reið ekki til
þings, en lét Styrmi prest hinn
fróða ríða til þings með lögsögn.
Nú tók að batna með þeim Snorra
og Sturlu Sighvatssyni og var
Sturla löngum þá í Reykjaholti
og lagði mikinn hug á að láta
rita sögubækur eftir bókum þeim
er Snorri setti saman. Er það nú
ekki eins líklegt að Njála hafi
orðið til þarna, eins og hjá Þor-
varði Þórarinssyni í Odda. En mis-
vitur er Sturla Þórðarson að nefna
ekki nöfn á þessum bókum sem
Snorri setti saman, í stað þess að
nefna nöfn á öllum mönnum sem
féllu í hverjum bardaga sem háð-
ur var. Hitt fer ekki á milli mála
að þarna eru gefnar út margar
bækur eftir orðanna^ hljóðan. Þá
var friður góður á íslandi, segir
Sturla Þórðarson og það er ein-
mitt þá sem mestu listaverkin
bafa orðið til.
Ég hefi enga trú á því að þau
ihafi orðið til eftir Örlygsstaða-
bardaga þegar þjóðfélagið allt er
í upplausn.
Einar Ól. Sveinsson segir um
höfund Njálu í formála. „Að stíl
er hann jafn Snorra, að frásagn-
arlist frepiri.,.,Xátiípi þetta gott
heita, en hafa , ek^ allir snillingar
einhvern tíma ko'mízt hæst í list
sjnni, og hvar átti Snorri að njóta
sín betur en þegar hann skrifaði
um æskustöðvamar og menn úr
Rangárþingi.
Þegar Einar Ól. Sveinsson er að
ræða um höfundinn í formálanum
fyrir Njálu byrjar hann á þessa
leið. Og lýk ek þar Brennu-Njáls
sögu. Hver er sá ek sem þetta
ritaði? Illu heilli ritaði hann ekki
nafn sitt og engin fom hejmild
getur þessa afreks, sem þó skipar
höfundinum á bekk með snilling-
um heimsbókmenntanna.
Það skyldi nú ekki vera að
fræðimennirnir leiti hér langt yf-
ir skammt, og höfundurinn sé al-
veg á næsta leiti við þessa síðustu
setningu í Njálu.
Er það aðeins undarleg tilvilj-
un að þessi setning fellur alveg
saman við það, sem ég hefi haldið
fram.
Höfundurinn er sá maður, sem
einn hefur svo vitað sé nefnt Njál
Brennu-Njál og það er Snorrj
Sturluson. Það er vísa í Sporpa-
Eddu sem er eftir Brennu-Njál
og þar höfum við það svart á
hvítu að Snorri nefnir hann þetta.
Enginn annar svo vitað . sé, og
þetta er á móti allri venju í sög-
unni. Það væri gaman að einhver
gæti grafið upp þriðja Brennu-
Njálinn, eftir annan höfund. Með-
an það er ekki gert bendir þetta
ákveðið á Snorra sem höfund.
Þá má einnig benda á Það
hvernig höfundur Njálu rekur ætt-
ir niður til Sturlungaaldar. Það
mætti alveg einstakt heita, ef
hvergi væra rakið til viðburða eft-
ir daga Snorra hefði Njála verið
rituð síðast á 13. öld en það er
ekki, það er öruggt.
Frá Guðmundi ríka er rakin
ætt til Sturlunga og Hvammverja.
Það er rétt að athuga þetta ofur-
lítjð nánar, því þarna er merki-
legt rannsóknarefni fyrir fræði-
menn að glíma við.
í Njálu er gefin sú skýring að
Hvammverjar séu Hvammverjar í
Vatnsdal. Þorsteinn bóndi og Eyj-
ólfur ofsi og Sighvatur synir hans.
Þetta ef tóm vitleysa, Ilvamm-
verjar í Vatnsdal hafa aldrei verið
til, minnsta kosti eru þejr aldrei
nefndir í Sturlungu sem ekki er
von. Þegar þessi mikli óhappa-
maður Eyjólfur Þorsteinsson fór
að láta að sér kveða var hann
farinn frá Hvammi, enda var ævi
hans stutt og gæfusnauð.
Hvammverjar eru þrisvar nefnd-
ir í Sturlungu og í öll skiptin eru
það I-Ivammverjar í Dölum. Það
sem höfundur Njálu nefnir Sturl-
unga og Hvammverja er þessvegna
sama ættin afkomendur Hvamm-
Sturlu.
Nú vaknar sú spurning, hefði
óviðkomandi maður farið að
greina þetta í tvær ættir strax í
fyrsta lið, það er næsta ólíklegt.
En Sturlungar sjálfir töldu sköp-
um skipt, þegar Guðný Böðvars-
dóttir kom til sögunnar, og því
verður heldur ekki neitað. Ætt
Berðlu-Kára og Egils fór ekkí er-
indisleysu að Hvammi í Dölum til
Sturlu Þórðarsonar, gamla. Þá
stendur þetta á blaðsíðu 70 í
Njálu :Frá Valgarði gráa er kom
inn Kolbeinn ungi. Ég fæ nú ekki
skilið þetta á annan veg en Kol-
beinn sé lifandi þegar þetta er
ritað. En af hverju er hann einn
nafngreindur af höfðingjum Sturl-
ungaaldar. Har.n hafði enga þá
yfirburði yfir alla aðra höfðingja
aldarinnar að það réttlæti það að
hann er einn nefndur. En hann
er nýlega orðinn tengdasonur
Snorra 1230, þegar ég held að
Njála hafi verið rituð. Var giftur
Hallberu dóttur Snorra. Seinna
mægðist hann við Oddverja átti
Helgu Sæmundsdóttur frá Odda.
Það eru trúlega þessar tengdir
sem valda því, að nafn hans stend-
ur á blaðsíðum Njálu. Kolbeinn
ungi dó 1245 löngu áður en fræði-
menn telja Njálu skrifaða.
Eg ætla nú ekkk að%,þreyta
menn méð| i^éirm kfþessu. .tagp?!
bili, þó rióg værftiR eri er tilbu-
inn að ræða um það frekar ef
einhver óskar.
Sveinbjörn Beinteinsson frá
Draghálsi sendir mér nokkur vin-
samleg orð í Lesbók Tímans 10.
jan. sem ég þakka honum fyrir ög
tek undir það að gaman væri að
ræða við hann um höfund Njálu
og flejra, og er líklegt að til þess
gefist stund áður en við erum all-
ir.
Annars tekst nú af mönn
um ómak að leita að höfundi
Njálu hér eftir, þar sem Svein-
bjöm hefur hann hjá sér á lager.
Það verður ekki sagt að ég hafi
til einskis fcomið þessu á tal í
Lesbókinni. Því sjálfsagt hefðu
margir gaman af að sjá framan
þennan dularfulla huldumann.
Sveinibjöm orðar þetta þannig.
Annárs vil ég geta þess á leið-
inni, að höfundur Njálu hét Þor-| STORKUR
björn og var 6.-7. maður frá Kára Framhald af bls 3
Solmundarsym, enda genr hann | takast að fá makann til ag halda
veg Kára sem mestam sogu smm.,kyrru fyrir og fara hver i e0a
Ekki er það að efa að goður | hvort hún neyðist til að yfi fa
er að honum nauturmn ef hann j sitt heimaiand og slást j för ^eð
er kominn af Kara og Hildigunm j maka sínum til sólbakaðrar
ræ dur er eg um að hann.^j.^ gumir hafa þegar áhyggj
yerði ekki tekmn alveg orðalaust Kt„- ys“.
í tölu snillinga heimsbókmennt- ^.f ** að Þessi mikli vandi
anna nema fleira komi til af rök- j S m
um, en nóg um það. | og hljotl að kosta hJóna
Það er rétt að Reppskvæði er__________1________________________
hvar sem kannar kempan jörð
kringum lífsins Skerjafjörð.
Stattu þig vel við stúlkumar
stundum eru þær viðsjálar
seinar til og sérgóðar
en sigra má þær alls staðar.
Þú ert fremur fátækur
ferðast þó sem auðmaður
af því að Repp er ráðvandur
reynslan hún er sannleikur.
Það var máltæki hjá Repp:
„Reynslan hún er sannleikur."
Vísan sem Sveinbjörn spyr mig
um er eins og hann hefur heyrt
eftir Jón Halldórsson á Efra-Seli
og varð víst fljótt héraðsfleyg. En
hún er svo staðbundin að hún
missir alveg marks nema að vita
allar aðstæður. Svo ég held að ég
verði að láta skýringu fylgja.
Nágranni Jóns þurfti að leiða
kú til nauts um vetur, sem ekki
þótti þá í frásögur færandi.
Jón á Efra-Seli átti naut sem
nágrannar hans notuðu. En vegna
þess að einhver nágrannakvittur
var á milli bæja, þá fór bóndinn
með kúna mörgum sinnum lengri
leið en var að Efra-Seli og var að
villast alla nóttina, og fékk þetta
fyrir:
Lítillætið skartar sást
skilst mér þetta núna
norðurljósa birtan brást
bóndanum með kúna.
Jón á Efra-Seli var ágætlega vel
hagmæltur og kann ég nokkrar
vísur eftir hann, sem sanna það.
Hann gat vel bragðið fyrir sig
hringhendunni, sem þá þótti einna
snjallastur háttur.
Til dæmis kastaði hann fram
þessari við einn nágranna sinn,
sem tapaði hestinum við Hruna-
kirkju. Hesturinn var grár og hét
Valur.
' Hatur s'liatig um liverjáTaug 1
hvimaði augað netta.
• Valur flaug frá vopnadraug
virðar spauga þetta.
Hann átti reiðhest sem hét Am-
lóði, og um hann kvað hann þessa
vísu:
Fákur slingur frísandi
um fífla dingur skeiðandi
makkann hringar másandi,
mikið þing er Amlóði.
Læt þetta nægja, en það sýnir
að Jón gat vel kastað fram stöku,
sem nú er allt gráfið og gleymt,
eins og margt af þessu tagi sem
ég heyrði manna á milli í mínu
ungdæmi, það tíðkaðist þá að
skrifa stöku en því sem var líft,
flaug víða í bili.
Helgi Haraldsson.
ar séu sendar til stjórnar lands
hans um það.
Þótt segja megi, að sænska
stjórnin hafi ef til vill ekki
knúið nógu fast á í þessu máli
í upphafi, hljóta menn að dást
að þrautseigju sænsku stjórn-
arinnar í Walenberg-málinu,
enda hefur sænskur almenning
ur veitt hart aðhald. Svíar hafa
verið óþreytandi að afla gagna
og vitnisburða í málinu, og
þeim tókst með þvingun að fá
viðurkenningu Rússa um það,
að Wallenberg hefði veríð í
rússnesku fangelsi.
Almenningur í Svíþjóð tel
ur það enn mikilvægt, að
sænska stjómin láti tjaldið
efcki strax falla og slái botninn
í viðleitni sína til þess að kom
ast að hinu rétta í málinu.
Ýmsir telja það alls ekki víst,
að Wallenberg sé látinn. Verið
gati, að hann sé enn á lífi,
falinn einhvers staðar í rúss-
neskum fangabúðum, og það
væri ófyrirgefanlegt, að gef-
ast upp í baráttu fyrir því að
bjarga manni, sem lagði svo
mikið á sig til að bjarga öðr-
um.
til á prenti þó ég vissi það ekki.
Hitt vissi ég að það var ekki full
víst um höfund og Jón Repp hélt
fyrst að það væri eftir séra Valdi-
mar Briem á Stóra-Núpi. ' Guð-
mundur bóksa'i var nefndur til
og séra Matthías. Ég hefi það á
tilfinningunni að Steingrímur Matt
híasson hafi talið það eftir föður
sinn en þori ekki að fullyrða það.
Annars þóttust allir þekkja hand-
bragð Matthíasar á kvæðinu og
ekki sízt vegna þess að Matthías
hafði gaman af að glettast við
Repp. Til dæmis kom þetta einu
sinni og svipar þeim kvæðum sam-
an:
Góðar vættir, hrepp úr hrepp
heilan ætíð leiði Repp
SÆNSKA STJÓRNIN
Framhald af 5. síðu
þá staðhæfingu Rússa, að hið
eina, sem þeir viti um Wallen
berg sé þetta bréf frá Smolts-
ov. Wallenberg-máíið er að
minnsta kosti talandi tákn um
það ógnarástand, sem ríkti í
réttarfarsmálum í Rússlandi
um þetta leyti, og engin dæmi
eru til um það í öðrum lönd-
um. að erlendum sendiráðs-
starfsmanni frá hlutlausu ríki
hafi verið haldið i fangelsi að
minnsta kosti í tvö ár án þess
að stjórnarvöld heimalands
hans fengju um það greiða
vitheskju og síðan hverfi hann
eða látist án þess ag tilkynning
AÐALFUNDUR
Framhald af bls. 9
leikför um landíð og sýnir Æyin-
týri á gönguför við feikilega að
sókn. Æfingar hófust svo í vor á
fyrsta nýja viðfangsefni haustsins.
Það er nýtt leikrit eftir Jökul Jak
obsson.
Að lokum fór fram stjórnarkosn
íng. Steindór Hjörleifsson var kjör
inn formaður í stað Helga Skúla-
sonar, sem baðst undan endurkosn
ingu, ritari Steínþór Sigurðsson og
meðstjómapdi Guðmundur Páls-
sœj. Varafopjaður er Reéina Þórð
djrdóttir. ^ ^
STÓRGJÖF
Framhald af bls. 9
að Haraldur Ólafsson veitir for
stöðu norskri kristniboðsstöð í
Neghelli, i Boranahéraði. Svo
er ráð fyrir gert að hann flytji
til Konsó að ári liðnu, og verði
okkar starfsmaður, en þá koma
heim sér til hvíldar Gísli Arn-
kelsson og fjölskylda hans.
Jóhannes Ólafsson kristni
boðslæknir og fjölskylda hans
era nýlega komin heim að
loknu 5 ára starfstímabili í
Eþíópíu. Tvö síðustu árin var
Jóhannes í þjónustu heilbrigð-
ismálaráðuneytis ríkisstjórnar-
innar, sem fylkislæknir i syðsta
fylki landsins, Sidamó. Fylkið
er stærra en ísland og áætlað
að íbúar séu tvær til þrjár
millj. Tvö lítil sjúkrahús era
í fylkinu bæði rekin af norska
kristniboðssambandinu, og
fimm læknar, einnig á þess veg
um.
Loks skal þess getið að ung
hjúkranarkona í Reykjavík býr
sig undir að fara til Konsó,
þegar því verður viðkomið að
scnda hana. Og ungur Akur-
eyringur, Skúli Svavarsson, á
nú aðeins eftir tveggja ára
nám erlendis þangað til að
hann er viðbúinn kallinu til
hins fjarlæga lands.
5.
Þegar biskupinn yfir ís-
landi, herra Sigurbjöm Elnars
son, tók við embætti 1960,
sendi hann „Hirðisbréf til
presta og safnaða á íslandi.“
í bréfinu er allítarlegur þátt-
ur um kristniboð. Þar segir m.
a.:
„íslenzk kristni hefur eign-
azt svolítinn reit í fjarlægri
heimsálfu Þarna hafa ís-
lenzkir landnemar setzt að til
bess ejns að hjálpa, til þess
að flytja ljós og frið Krists
inn í myrkui heiðins ótta.
flytja skilaboðin um kærleik-
ans Guð til þeirra, sem aldrei
hafa um hann heyrt, vktnaj
líknarverk nafni
hrelldum og sjuknm, sem enga
lækna hafa, tíl þeæ að gera
þá frjálsa, sem ern í tomandi
hræðslu við ilter vættir og
anda.“
Um kristniboð í Afríku séi>
staklega, segir bískupinn m.a.
þetta:
„Það logar undir í Afriku,
álfu hinna mörgu auðugu ný-
lendna og svæsnu kynþáttakúg
unar, logar raunar upp úr víða.
Vér íslendingar erum að leggja
dálítið lóð á metin, sem skera
úr um framtíð þessarar stóru
álfu og um framtíðarviðhorf
hennar til Evrópu og til and-
legra verðmæta vestrænnar
menningar. En fyrst og fremst
eram vér að vinna Jesú Krjsti
þegna, vinna honum vini og
lærisveina. Þetta er að gerast
nú. Vera má, að ekki sé annar
þáttur í kirkjusögu nútíðar á
Islandi merkari en þessi.“
Ólafur Ólafsson.
Á VIÐAVANGI
orðið að gera hvort sem var
fyrr eða síðar, en þetta flýtti
lausninni. Reiði stjómarinnar
yfir því að vera mátuð með
þessum hætti i þráteflinu er
Því að vissu leyti skiljanleg, en
henní þýðir ekki að berja höfð
inu við þennan stein lengur.
Málið er allt of augljóst til
þess.
Hey tii sölu
Nokkur hundruð hestar af
góðri töðu, selst á staðn-
um.
Uplýsingar hjá
Ágústi Ólafssyni,
Stóra-Moshvoli
Hvolshreppi
sími um Hvolsvöll
ÓSKILAHROSS
Sótvindrauður blesóttur
hestur, fullorðinn og ung
hryssa eru í óskilum.
Þorkell Bjarnason.
Laugarvatoi.
Láttð okknr stiUa og herða
opp nýjn htfreiðina. Fylgizt
vel með bifreiðinnl.
BÍLASKOÐUN
Skúlagötn 32 síml 13-100
HIBE-3
BOLHOLT6
(hús Belgjagerðarinnar)
SÍMl 19443.