Morgunblaðið - 21.11.1984, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 1984
49
Simone og Sartre.
Simone og Sartre
Jóhanna Kristjónsdóttir
Simone de Beauvoir: ADIEUX,
a Farcwell to Sartre.
ÞýtL- Patrick O’Brian. Útg. Andre
Doutsrh & Nicolson 1984.
„Þetta er fyrsta bókin mín — og
án efa sú eina — sem þú hefur
ekki lesið, áður en hún er gefin út.
Hún er algerlega helguð og til-
einkuð þér og þú hefur ekki hug-
mynd um það.“
Þannig byrjar Simone de Beau-
voir bókina sem hér um ræðir og
titill hennar segir náttúrlega til
um efni hennar. Simone skiptir
henni niður í kafla, lýsir árunum
sem þau áttu saman og mikið var
fylgst með og fyrirferðarmikill
kafli bókarinnar er einnig samtöl
hennar og Sartre sem hún tók upp
á segulbönd. Aftast er svo nafna-
skrá.
Þessi kveðjubók Simone til
Sartre sem hún átti samleið með
lengi er óvenjulega hreinskilnis-
lega gerð, án þess að hún verði
óþægilega náin. Þar ræður vitan-
lega mestu ritsnilld höfundar og
ögun og virðing gagnvart efniviði
sínum. Og ekki sízt virðing hennar
og ástúð í garð Jean Paul Sartre.
Ýmsir munu hafa gagnrýnt Sim-
one fyrir of miklar lýsingar í þess-
ari bók, á líkamlegri og andlegri
hrörnun Sartre, þannig koma þær
alls ekki fyrir sjónir, heldur finnst
mér einlægnin og elskan stjórna
penna hennar.
Sartre og Simone voru bæði
þeirrar skoðunar að maðurinn
ætti að sækjast eftir sannleikan-
um, skilgreina hann og gangast
við honum og henni bregst hvorki
kjarkur, trúnaður og allra sízt
bogalistin í þessu. Þó að kaflar séu
sumir myrkir lýsir alls staðar í
gegn, þörfin að gera einmitt þetta
og þar sem það er unnið á heil-
steyptan hátt verður úr áhrifa-
mikil bók. „Dauði hans skilur
okkur að. Dauði minn færir okkur
ekki saman aftur. Þannig er það:
Það var í sjálfu sér stórkostlegt og
fullnægjandi, að við fengum að
lifa saman jafn lengi og auðna
leyfði," segir hún. Þar birtist
lífsskoðun þeirra beggja. Harmur
hennar yfir því að hafa misst
hann hefur ekki orðið til þess að
hún búi sér til „blekkingu" sem
hvorugt trúði meðan Sartre lifði.
Það er heiðarlegt sjónarmið hvort
sem menn eru sammála því eður
ei. Og þannig er bókin öll.
Sitt eget liv eftir
Anna Karin Elstad
Anne Karin Elstad: Sitt eget liv
Útg. Aschehoug 1983
ÞESSI bók varð umtöluð þegar
hún kom út í Noregi fyrir tæpu
ári. Hún er eins konar framhald af
bókinni Senere, Lene en má þó vel
lesa hana sem sjálfstætt verk,
þótt ég hefði kosið að hafa séð
fyrri bókina eftir því sem á leið
lesturinn. Hér segir frá hjónunum
Kjell og Lene, sem hafa búið sam-
an I hjónabandi í allmörg ár og
eiga þrjú börn. Hjónabandið hefur
smátt og smátt orðið Lene óbæri-
leg kvöl, kúgunin sem hún sætir
manneskjulega séð og (náttúrlega)
kynferðislega og verður að lokum
til þess, að mælirinn er fullur, hún
krefst skilnaðar. Kjell vill ekki
skilja við Lene, hann vill halda
mynstrinu áfram, aukin heldur er
honum óskiljanlegt hverslags
óhemjugangur og óánægja er í
Lene. Síðan er þó ákveðið að skilja
og ætlun höfundar er án efa að
sýna fram á, að konan ber yfirleitt
skarðari hlut frá borði þegar til
slíkra slita kemur — í öllum skiln-
ingi. Kjell fær samúðina og vinina
meðan hún verður að heyja heil-
mikla baráttu til að ná fótfestu á
ný. Hún kemur sér upp nýjum en
skammvinnum kunningjahóp, og
svo fer þetta allt að lagast hægt og
bitandi, það verður ekki annað séð
en hún hafi gert rétt í því að slíta
þessu hjónabandi. Hún er sjálf-
stæð og óháð og hún er staðráðin í
að axla þær skuldbindingar og þá
ábyrgð sem slíku sjálfstæði fylgir.
Anne Karin Elstad.
En þá verður karlmaðurinn
Jörgen á vegi hennar. Hann hefur
verið giftur Sunnevu, sem var
kunningi Lene í bernsku. Og upp-
hefst nú mikið strið vegna barna
og vegna Sunnevu og afbrýðisemi
og illmennskan gengur að lokum
af sambandi þeirra allt að þvi
dauðu — og þó er kannski einhver
von til þess að mega vinna úr þvi
eitthvað smálegt. En ekki er
sennilegt að þau muni til fram-
búðar sætta sig við það.
Bók Anne Karin Elstad er að
sumu leyti áhugaverð, en tekur
aðra stefnu en lesandi hyggur. Það
hefði að mínu viti verið langtum
fróðlegra að lesa um Lene og bðrn
hennar í því lífi sem hafið er eftir
skilnaðinn. En konan getur víst
aldrei verið ein frekar en karlmað-
urinn. Að minnsta kosti ekki til
lengdar. Það hlýtur að vera gagn-
merk niðurstaða í sjálfu sér.
Tilbake til Stella
Jóhanna Kristjónsdóttir
Helge Simonsen: Tilbake til Stella.
Útg. Aschehoug forlag 1984.
Helge Simonsen hefur sent frá
sér þrjár Ijóðabækur og tvö rit-
gerðasöfn, en spreytir sig hér á
sinni fyrstu skáldsögu. Aðalper-
sónan, karlmaðurinn, segir söguna
sem snýst um samskipti hans við
fjölskyldu sína, flókin nokkuð.
Upprifjanir úr bernsku þar sem
móðirin hefur verið allsráðandi og
skilið eftir djúp spor hjá þeim
systkinum. En fyrst og fremst
snýst bókin um samskiptin við
Stellu. Stella málar, hún er frjáls
og óháð og eiginlega frábitin þess-
ari sambúð, að minnsta kosti sér
hún á henni fleiri ókosti en kosti.
Sjálfur ræður hann ekki við að
standa einn, enda verður karlmað-
urinn jafnan veikari aðilinn þegar
um tilfinningatogstreitu er að
ræða. Að því er höfundurinn telur
að minnsta kosti.
Sagan er skrifuð af verulegum
metnaði og ritleikni. Hann lætur
persónuna hvarfla oft til liðinna
stunda og tengir það oft og einatt
býsna hnitmiðað við gerðir stund-
arinnar. Persónan hans Simonsen
hefur ekki ýkja mikla sjálfstrú né
traust, og það verður náttúrlega
til uppeldisins rakið og ekki sízt
þeirra sterku rnóðuráhrifa sem áð-
ur er minnzt á. Aftur á móti finnst
mér Stella ekki skörp persóna, eig-
inlega verður hún aldrei meira en
útlínur. Skýringin liggur væntan-
lega í því að höfundi er mikið í
mun að koma á framfæri bernsku-
áhrifunum svo að sjálf persónu-
sköpunin verður útundan.
Sambúðinni við Stellu lýkur og
hann reynir sjálfur að finna sinn
veg. En þessar sterku konur sem
hann hefur hneigzt að á lífsleið-
inni verða til að gera honum þetta
erfitt. Þó bendir ýmislegt til þess
að hann plumi sig þó svo að
svartsýni og mæða leiki hann
grátt.
*so SRtHPÍHHH ILUBOÐ
JuVelý f, HVEITI2 kg
IffRÍSGRJÓN 1 Ibs HRÍSGRJÓN 2lbs
mRÚN k *
HRISGRJON12 oz
sitoi ”IT5ds SYKUR 2 kg
KELD! KRYDD 6 TEGUNDIR í pk
ELDHÚSR ÚLL UR
4 RÚLLUR ípk
SALERNISPAPPÍR
6 RÚLLURÍpk
...vöruverð í lágmarki