Morgunblaðið - 19.11.1994, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 1994 37
BRÉF TIL BLAÐSINS
Hvað er
„frjálst kynlíf“?
Frá Jónu Ingibjörgu Jónsdóttur:
HINN 13. nóv. sl. birtist grein í
Morgunblaðinu undir yfirskriftinni
„Rofín tengsl". Höfundur er Kristín
Matja Baldursdóttir sem hefur skrif-
að ágætis pistla, „Buddan“, um ýmis-
legt sem lýtur að spamaði í heimilis-
rekstri og tölur í því sambandi. Ég
vildi gjarnan heyra meira frá henni
í þeim efnum. I grein sinni um rofin
tilfinningatengsl íslenskrar æsku við
uppalendur finnst mér þó að henni
bregðist bogalistin með tölur og túlk-
un á þeim. í kafla undir millifyrir-
sögninni „lauslæti" tínir Kristín til
tölur sem sýna að þungunartíðni
meðal 15-19 ára kvenna á íslandi
er hærri en hjá jafnöldrum í Svíþjóð,
Noregi, Finnlandi og Danmörku.
Gott og vel, tölurnar rengi ég ekki.
En mig rak hins vegar í rogastans
þegar ég las það sem hún skrifar
strax á eftir: „Með þessar tölur í
huga ætti engum að dyljast að frjálst
kynlíf viðgengst meðal unglinga á
íslandi. Hjá flestum þjóðum heims
telst slíkt hins vegar til lauslætis."
í huga mínum kviknuðu nú margar
spurningar og vangaveltur um á
hvem hátt greinarskrif sem þessi
viðhalda fordómum meðal lesenda
um kynlíf unglinga og misskilningi
á hugtökunum „fijálst kynlíf“ og
„lauslæti“.
Skyndikynni algengust meðal
fólks á aldrinum 16-25
Mig langar að beina þeirri spurn-
ingu til Kristínar Maiju hvað hún
eigi við þegar hún nefnir hugtakið
„fijálst kynlíf“? Mér fínnst æði marg-
ir tönnlast á þessu hugtaki þegar
kynlíf ungs fólks ber á góma og jafn-
vel án þess að hafa fyrst skilgreint
það. Aðspurðir svara sumir að það
sé „kynlíf án ábyrgðar“ og tiltaka
þá atriði eins og kæmleysi með notk-
un getnaðarvarna, það að hafa
kynmök án þess að tengjast hinni
manneskjunni tilfmningaböndum,
það að hafa marga rekkjunauta eða
mörg skyndikynni. Þótt skyndikynni
séu algengust meðal fólks á aldrinum
16-25 ára segir það hins vegar ekk-
ert um tíðni skyndikynna. Niðurstöð-
ur könnunar á kynhegðun íslendinga
sem gerð var árið 1-992 sýna að töl-
ur um fjölda rekkjunauta meðal ungs
fólks gefa ekki tilefni til að ætla að
ungt fólk stofni til margra skyndi-
kynna. Meðal ungs fólks á aldrinum
16-19 ára hafa 3,6% haft fimmtán
eða fleiri rekkjunauta um ævina og
er fjöllyndi, samkvæmt þeirri skil-
greinmgu, meðal íslenskra ung-
menna mjög áþekkt því sem við-
gengst meðal jafnaldra í Noregi svo
dæmi sé tekið um samanburð við
grannþjóð. Samkvæmt þessu er það
Foreldra-
vandamál?
Bindindisdagur
fjölskyldunnar er
24. nóvember
Frá Þorgrími Þráinssyni:
NÚ, þegar líður að bindindisdegi
fjölskyldunnar, sem verður
fimmtudaginn 24. nóvember, leitar
hugurinn ósjálfrátt til þeirrar
ógæfu sem neysla áfengis getur
haft í för með
sér. Ég segi
ógæfa því ég
þekki engin
dæmi þess að
áfengisneysla
hafi leitt eitt-
hvað gott af sér.
Það er hreint
óskiljanlegt að
jafn vitiborin
skepna og
manneskjan tel-
ur sig vera skuli
stunda þá sjálfseyðingu að eyða
þeim örfáu heilasellum sem hún
notar í lifanda lífi! Það er stað-
reynd að flest okkar hafa einungis
þroska til að nota 7% af heilanum
en þeir, sem gefa sér tíma til að
hverfa reglulega úr hraða þjóðfé-
lagsins og inn í notalega kyrrð og
hugleiða, geta þroskað hæfileika
sem hækkar þá prósentutölu veru-
lega.
Fólki verður tíðrætt um ung-
lingavandamál, fíkniefnaneyslu
unglinga og ofbeldi. Flest bendir
til að unglingavandamál á íslandi
sé smávægilegt miðað við það for-
eldravandamál sem er til staðar.
Hvernig eru foreldrar sem fyrir-
myndir? Hversu margir foreldrar
neyta áfengis og reykja í návist
barna sinna? Hversu margir for-
eldrar gefa sér tíma til að ræða
við börnin sín um alvöru lífsins og
gefa þeim tækifæri til að létta á
hjarta sínu?
Börn og unglingar þurfa að tjá
sig og foreldrar geta ekki kennt
vinnuálagi og tímaskorti um það
hversu oft þeir vanrækja eðlileg
samskipti við börnin. Börnin eiga
að hafa forgang. Að mínu viti
ættu foreldrar, sem hafa slæma
samvisku hvað þetta varðar, að
taka sig saman í andlitinu áður
en þeir setja börnum sínum boð
og bönn.
Það er morgunljóst að álagið á
hveija fjölskyldu eykst ár frá ári
en til þess að framtíð þessa lands
— börnin — fái sómasamlegt upp-
eldi verðum við að sinna þeim bet-
ur. Við getum ekki endalaust varp-
að ábyrgð okkar sem foreldrar til
dagmæðra, leikskóla eða skóla-
kerfisins.
Við, sem foreldrar, berum
ábyrgð á því að börnin finni fyrir
ást og umhyggju af okkar hálfu,
njóti skilnings og geti leitað til
okkar með ást og umhyggju af
okkar hálfu, njóti skilnings og
gæti leitað til okkar með allt sem
á herðum þeirra hvílir. Unglingana
þarf líka að faðma og þeir þurfa
að fínna hversu mikils virði þeir
eru. Hótanir og bönn gera illt verra
og því hvet ég foreldra til að gefa
sér tíma á bindindisdegi fjölskyld-
unnar til að setjast niður og ræða
við börnin og unglingana um lífið
og tilveruna. Og ekki síst hversu
mikils þau fara á mis í lífinu kjósi
þau að drekkja sorgum sínum og
áhyggjum með áfengi sér við hönd.
ÞORGRÍMUR ÞRÁINSSON,
ritstjóri íþróttablaðsins.
GREINARHÖFUNDUR segir
að lítill hluti ungs fólks á Is-
landi stundi fjöllyndi.
lítill hluti ungs folks á íslandi sem
stundar fjöllyndi, þ.e.a.s. hefur haft
fimmtán eða fleiri rekkjunauta um
ævina. Þegar litið er til talna um
fjölda rekkjunauta tel ég hæpið að
þær styðji þá fullyrðingu að
.... fijálst kynlíf viðgengst meðal
unglinga á íslandi".
Hálf sagan sögð
Tölur um þungunartíðni segja
nefnilega bara hálfa söguna um kyn-
líf ungs fólks og hvers vegna ungar
mæður eru hlutfallslega fleiri hér-
lendis en í áðumefndum nágranna-
löndum. Ég tel að það sé fullmikil
einföldun að afgreiða þessar tölur
sem merki um tengslaleysi uppa-
lenda við æskuna og að „fijálst kyn-
líf‘ sé afleiðingin. Háar tölur um
þungunartíðni mætti ef til vill frekar
túlka sem merki um viðleitni til
tengslamyndunar en það telst eitt
af hlutverkum kynlífs. Vel má vera
að einhveijar unglingsstúlkur séu að
reyna að bæta fyrir tengslaleysi með
því að tengjast í kynlífi öðrum ein-
staklingi og koma af stað nýju lífi
með þungun. En þegar mæður sem
áttu sitt fyrsta barn ungar að árum
eru sjálfar spurðar um þessa reynslu
segja þær flestar: „Ég var of ung,
en ég hefði ekki vilja missa af þessari
reynslu."
Þörf á að efla kynfræðslu
Þáð sem mig langar að benda les-
endum Morgunblaðsins á er að marg-
ir þættir geta skipt máli um hvernig
túlka megi tölur um þungun svo sem
notkun getnaðarvarna, framkvæmd
kynfræðslu í reynd, fóstureyðingar,
viðhorf íslensks samfélags til ungra
foreldra og lækkandi meðalaldur
kynþroska á þessari öld. Getnaðar-
varnanotkun hérlendis er ekki talin
vera jafn algeng og í áðurnefndum
nágrannalöndum. Þetta myndi ég
frekar túlka sem merki um að þörf
sé á að efla kynfræðslu meðal ungs
fólks en að fullyrða að meira sé um
„fijálst kynlíf" eða „lauslæti“ hér á
landi en meðal grannþjóðanna. Það
væri líka fróðlegt að kanna hvort
lækkandi meðalaldur við kynþroska,
þ.e.a.s. líffræðilegi þátturinn, breyti
einhveiju um það hvenær fyrstu kyn-
mörk eigi sér stað. í áðurnefndri
könnun kom í ljós að nærri þriggja
ára munur er á meðaldri við fyrstu
kynmörk meðal yngsta aldurshópsins
(16-19 ára) og elsta aldurshópsins
(50-60 ára). I rannsókn Krabba-
meinsfélags íslands hefur komiðfram
að meðalaldur fyrstu blæðinga hefur
færst neðar í aldri um 3,6 mánuði á
hveijum tíu árum síðan í byijun ald-
arinnar.
Kynþroski stúlkna
hefst fyrr en áður
Þetta þýðir að kynþroski stúlkna
hefst fyrr en áður. Gæti þetta skipt
máli um það hvenær fyrstu kynmörk
eiga sér stað? Gæti þetta þýtt að
unglingsárunum hafi fjölgað og að
samfélagið hafi ekki leitt hugann að
mögulegum breytingum á samskipt-
um ungs fólks í kjölfarið? Færri fóst-
ureyðingar hérlendis miðað við önnur
lönd geta þýtt hærri tölur um þung-
unartíðni. Éf tölur um tíðni fóstur-
eyðinga eru til dæmis bornar saman
á íslandi og í Danmörku kemur fram
að tíðni fóstureyðinga er meiri þar
en 'nér. Hér á landi má líka túlka
hærri þungunartíðni meðal 15-19
ára kvenna sem merki um að að-
standendur kvennanna séu reiðubún-
ari hér en annarsstaðar að rétta þeim
hjálparhönd í gegnum meðgönguna
og í umönnun bamsins.
Ég vona að með þessu bréfi mínu
til blaðsins hafi mér tekist að vekja
athygli lesenda á því að tölur um
þungunartíðni segja lítið til um hvort
unglingar hér á landi almennt stundi
„fijálst kynlíf“ eða ekki.
JÓNAINGIBJÖRG JÓNSDÓTTIR,
hjúkrunar- og kynfræðingur..
sunnuo. ki. i j-i #
rcvsia
Faxafeni 11,108 Reykjavík, sími 686999
Sérverslun með stök teppi og mottur
OpiðídagMkl. 12:00-16:00
RÆSIR HF
SKÚLAGÖTU 59, REYKJAVÍK S. 619550