Morgunblaðið - 31.10.1995, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 1995 31
LISTIR
NEMENDUR Ijóða- og aríudeildar Söngskólans í Reykjavík.
Tölvumar hafa allt
af rétt fyrir sér
Nýjar bækur
Náttúra, saga
og minningar
NY UOÐABÓK eftir
Þorstein frá Hamri er
komin út og nefnist Það
talar í trjánum. Þetta
er fjórtánda ljóðabók
skáldsins sem hefur
fyrir löngu tryggt sér
sess meðal helstu sam-
tímaskáida á íslandi og
hlotið margvíslegar við-
urkenningar fyrir verk
sín. Er skemmst að
minnast þess að fyrir
síðustu ljóðabók sína,
Sæfarann sofandi,
hlaut Þorsteinn ís-
lensku bókmenntaverð-
launin 1992.
í nýju bókinni er að finna á
fimmta tug ljóða og skiptist hún j
Þorsteinn frá Hamri
kápumynd.
2.980 kr.
fjóra kafla. „Sem oft
fyrr eru það maður,
náttúra og saga sem
skáldinu er hugleiknast
og ljóðin geyma minn-
ingar, jafnvel um það
sem er að fullu gleymt
svo ekkert lifír eftir
nema ilmblær; önnur
segja frá vitjun til
vöggu Seifs, draum-
konum og vökustund-
um,_“ segir í kynningu.
Utgefandi er Iðunn.
Það talar í trjánum er
64 blaðsíður að lengd,
prentuð í Prentbæ hf.
Gunnar Karlsson gerði
Verð bókarinnar er
Erótík til
daglegs brúks
KVIKMYNDIR
Stjörnubíó;
Bíóhöllin
TÖLVUNETIÐ
„THE NET“ ★ ★ Vi
Leikstjóri: Irwin Winkler. Aðalhlut-
verk: Sandra Bullock, Jeremy Nort-
ham, Dennis Miller og Diane Baker.
Columbia Pictures. 1995.
ALLT þitt líf er bundið í tölvum
og það er enginn vandi að þurrka
það út eða breyta að vild. Eina
stundina ertu meinlaus einyrki við
tölvuna heima hjá þér, þá næstu
ertu eftirlýstur glæpamaður. Og
það er lítið mál að fara inn í tölvu-
kerfi alríkislögreglunnar, sjúkra-
hússtofnana, fjármálaheimsins á
Wall Street eða hvað sem er, breyta
skýrslum eða valda glundroða.
Sandra Bullock kemst að þessu við
illan leik í Tölvunetinu, nýjum
bandarískum samsæristrylli eftir
Irwin Winkler, sem fer seint í gang
og er aðeins of langur fyrir þá litlu
sögu sem hann hefur að segja en
er engu að síður prýðileg afþreying.
Hitchcock hafði einstakt lag á
að setja sakleysingja í klípu sem
rak þá á flótta án þess þeir vissu
sitt ijúkandi ráð og áttu við ofur-
efli að etja. Winkler gengur mjög
í smiðju hans og stýrir Tölvunetinu
haganlega en án mikils frumleika.
Bullock smellpassar í hlutverk
KVIKMYNDIR
Regnboginn
AÐ YFIRLÖGÐU RÁÐI
„MURDER IN THE FIRST“
★ ★ Vi
Leikstjóri: Marc Rocco. Aðalhlut-
verk: Christian Slater, Kevin Bacon,
Gary Oldman, Brad Dourif. Le studio
canal +. 1995.
FANGAEYJAN Alcatraz er fyrir
löngu orðin samnefnari fyrir
ómannúðlega fangavistun og þar
gerist helmingurinn af amerískum
fangamyndum. Sú nýjasta er Að
yfírlögðu ráði og eins og margar
aðrar Alcatrazmyndir byggir hún
á sönnum atburðum. Ungur lög-
fræðingur fær augljóst morðmál í
hendur þar sem fangi hefur ráðist
á samfanga sinn og myrt en þegar
lögfræðingurinn kafar dýpra í mál-
ið kemst hann að því að það er
fyrst og fremst við fangelsið sjálft
tölvufríks sem uppgötvar fyrir til-
viljun viðamikinn tölvuglæp og er
þessi dæmigerða hversdagshetja
Hitchcocks. Hún er svo einangrað-
ur einyrki að hún þekkir aðeins
einn eða tvo menn í öllum heimin-
um sem geta staðfest hver hún er
eftir að búið er að gera hana að
glæpamanni á lögreglutölvunum.
Og þeir eru ekki lengi að týna
tölunni.
Leikstjórinn Winkler, sem var
áður sjónvarpsstjarna eins og félagi
hans, Ron Howard (Apollo 13),
fóðrar spennuna með athyglisverðri
og raunsannri lýsingu á tölvu-
þjóðfélagi sem ekki gerir ráð fyrir
persónulegum samskiptum. Samfé-
lagið er gersamlega háð upplýsing-
um í gegnum tölvur og hefur ofur-
trú á tölvum. Þeim er miklu frekar
trúað eri fólki og það er helsta
vandamál Bullock. Hún getur ekki
haft rétt fyrir sér af því tölvumar
segja annað. Þú ert það sem tölvan
segir að þú sért. Winkler vinnur á
skemmtilegan hátt með þessi sann-
indi þar til Bullock er gersamlega
króuð úti í horni, elt af morðingja
sem Jeremy Northam leikur ágæt-
lega. Hann lítur út eins og sonur
Errol Flynns og er auðvitað Evr-
ópumaður eins og öll önnur ill-
menni kvikmyndanna.
Sumsé: Tölvunetið er ekkert til
að æsa sig út af en virkar ágæt-
lega sem stundargaman.
að sakast og yfírstjórn þess og
breytir réttarhöldunum yfir
fanganum í árás á Alcatraz.
Að yfirlögðu ráði er hrottaleg
og óþægileg mynd í lýsingu sinni
á hvernig fangavarsla sem snúist
hefur upp í geðveikislegan sadisma
gerir morðótt villidýr úr meinleys-
ingja. Óvinurinn er dreginn mjög
skýrum dráttum svo jafnvel er
hætta á einföldun; Gary Oldman
er eins og klassískt nasistafól í hlut-
verkl aðstoðarfangelsisstjórans
sem í raun rekur stofnunina, kvelur
fangann á allan hugsanlegan máta
og grefur hann í kolsvartri einangr-
un í meira en þijú ár samfleytt
þegar hámarks einangrunartími
var 19 dagar. Afskræmdur Kevin
Bacon gefur samúðarfulla mynd
af fanganum sem verður fyrir barð-
inu á kvalalosta stjórans. Hann
leikur einfaldan smáglæpamann
sem settur var inn fyrir fimmdoll-
ara stuld en reyndi að flýja og fékk
því að kenna á því svo um munar
Davíðs-
kvöld Lista-
klúbbins
NEMENDUR Jjóða- og aríu-
deildar Söngskólans í Reykjavík
minnast aldarafmælis Davíðs
Stefánssonar í samvinnu við Lis-
taklúbb Leikhúskjallarans.
I kvöld verður Davíðskvöld í
Leikhúskjallaranuni. Nemendur
Söngskólans flytja sönglög við
ljóð Davíðs við undirleik og und-
ir stjórn Magnúsar Ingimarsson-
ar og Ólafs Vignis Albertssonar.
Þorsteinn Gylfason prófessor
verður kynnir á tónleikunum.
Dagskráin hefst kl. 21.00 en
húsið verður opið frá kl. 20.00.
Söngdagskráin hefst á dúett
eftir Jón Björnsson, en síðan
taka við lög úr leikritum eftir
Atla Heimi Sveinsson og Pál
ísólfsson. Jóhann Ó. Haraldsson,
Elísabet Jónsdóttir, Sigvaldi
Kaldalóns, Karl Ó. Runólfsson
og Jakop Hallgrímsson eiga
einnig lög á fyrri hluta dag-
skrár, svo og Páll Isólfsson, sem
á flest lögin, alls átta. 17 söngv-
arar ásamt píanóleikaranum
Ólafi Vigni Albertssyni, koma
fram í fyrri hluta dagskrár, sem
lýkur með dúettum eftir Pétur
Sigurðsson og Jón Björnsson.
Eftir stutt hlé verður slegið á
léttari strengi og flutt sígild
dægurlög. Þau flytja 19 nem-
endur, í einsöng og í kór, við
undirleik og undir stjórn Magn-
úsar Ingimarssonar.
og er miklu líkari dýri en manni
eftir „endurhæfinguna“. Bacon er
góður leikari og gefur mikilvæga
innsýn í sálarlíf manns sem er graf-
inn lifandi og gerður bæklaður fyr-
ir fimm dollara.
Christian Slater stýrir aftur rétt-
ardramanu sem fer mikið til troðn-
ar slóðir. Slater kemst náttúrlega
ekki hjá því að vitna í Emile Zola
og berst með óþarflega miklum
látum fyrir réttlætinu miðað við
þungbúinn og lágstemmdan tóninn
í myndinni. Og myndavél Fred
Murphys er á hryllilega miklu flugi.
Vélin er á sífelldum þeytingi inni
í réttarsalnum og hnitar hringi yfir
sviðið. Slík myndataka dregur at-
hyglina mjög að sér þegar maður
ætti að geta einbeitt sér í friði að
réttardramanu. Sagan er mjög
sterk og klunnaleg stílisering er
veikleikamerki.
Sagan er öðrum þræði fengin
úr Frank Capra-myndum um ein-
staklinginn gegn kerfinu. Gallarnir
í fangelsiskerfinu eiga ekki að
koma í ljós og barátta hins smæsta
gegn ofurvaldinu er dregin
skemmtilega fram. Að yfirlögðu
ráði er óþægileg en athyglisverð
mynd sem bætir enn í hryllings-
sögusafn Alcatraz.
Arnaldur Indriðason
BOKMENNTIR
Smásögur
SKUGGAR
VÖGGUVÍ SUNNAR
eftir Súsönnu Svavarsdóttur.
Oddi prentaði. Forlagið 1995 —
168 síður. 2.980 kr.
AÐ UNDANFÖRNU hafa erótísk-
ar smásögur og erótískar skáldsögur
(minna hefur verið um erótísk ljóð)
verið gefnar út hér á landi og er
óhætt að segja að ekki hefur verið
vanþörf á. Bókmenntir
okkar hafa verið snauð-
ar af erótík en þó ekki
gjörsneyddar henni.
Súsanna Svavars-
dóttir var einn höfunda
í Tundur dufli, erótísk-
um sögum frá í fyrra.
Nú er komin heil bók
slíkra sagna frá hennar
hendi. Bókin heitir
skáldlegu nafni,
Skuggar vögguvísunn-
ar og gefur fyrirheit um
ljóðræna munúð. Eftir
lestur sagnanna gæti
niðurstaðan orðið nyt-
söm munúð í merking-
unni erótík til daglegs
brúks.
Skáldskapur
eða bara erótík
Það er freistandi að staðnæmast
við titilsöguna, samnefnda bókinni.
í henni er margt að fínna. í frásagn-
arhætti sögunnar fara fram þau átök
sem skera úr um hvort sagan verður
skáldskapur eða bara erótísk saga.
Efnið er tilvalið í erótískar hugrenn-
ingar. Ófullnægja leiðir af sér kyn-
ferðislega vakningu. Með hana verð-
ur að fara leynt, en við hana verður
ekki ráðið. Drengur og kona fínna
hvort annað. Hún finnur líka annan,
jafnaldra hins. Þegar sá fyrri kemur
til hennar aftur löngu seinna hugsar
hún:
„Núna fannst henni eins og hún
hefði alltaf vitað að hann kæmi aft-
ur. Þau áttu sér minningar sem eng-
inn annar gat skilið; einn skugga
sem fylgdi þeim báðum og'hún vissi
að þannig yrði það alltaf. En hún
vissi líka að hún yrði að halda Ara
svo skuggarnir yrðu ekki að eilífu
myrkri. Þau tvö, hún og Eddi, yrðu
að sjúga líf og ljós úr öðrum til að
myrkur heimur sársauka þeirra,
skuggahliðar lostans, fengi notið
sín.“
Lýsingin á því hvemig konan
bregst við endurheimtum félaga sín-
um er aftur á móti þess háttar eró-
tísk uppskrift sem auðvelt er að
finna í nytjabókum um kynlíf. Konan
tekur við skipunum karlmannsins:
„Hún þekkti hann svo vel, vissi hvar
honum þótti best að láta narta í sig.
Vildi hafa það hvassara en Ari.“
í orðunum um myrkan heim sárs-
aukans em aftur á móti drög sem
gætu dugað til markverðari skáld-
skapar en raunin er. Þetta andrúm
„skuggahliða“ lostans er reyndar
kallað fram á ný í sögu sem verður
líka að teljast eftirtektarverð og er
að hluta minnisstæð: Nótt híenunn-
ar. Þótt ekki verði kvartað yfír því
að höfundurinn segi ekki það sem
þarf að segja í þessari
sögu skiptir hið ósagða
meira máli.
Hugkvæmni og
innlifun
Allar níu sögumar í
Skuggum vögguvísunn-
ar em vel stílaðar, en
nokkrar of klisjukennd-
ar til að vera sannfær-
andi. Nefna má í því
sambandi Sumarsögu
og í mynd. Fyrrnefnda
sagan er mjög nálægt
því að vera venjuleg
klámsaga, en hin er ein-
um of kunnugleg, sver
sig í ætt sagna um dul-
arfullar og óhöndlanleg-
ar konur fyrr og síðar.
Á bleiku skýi og Stúlka um nótt
eru dæmigerðar sögur til ákveðins
brúks. I fyrrnefndu sögunni kemur
þó fram hugkvæmni, en verulega
þekkingu og innlifun er várla að
finna í Skuggum vögguvísunnar svo
að sá grunur verður áleitinn að höf-
undurinn tali sjaldan af eigin
reynslu.
Þetta er auðvitað galli því að það
sem til dæmis hrífur lesendur Anais
Nin er það af hve mikilli þekkingu
hún fjallar um kynlíf og hve haldin
hún er af því.
Húmor er ekki áberandi í sögum
Súsönnu, en aftur á móti verða per-
sónur hennar oft skoplegar og
bijóstumkennanlegar. Með því að
sýna hve vélrænt þær líta á kynlífið
margar hveijar væri líka hægt að
halda því fram að sögurnar væru
eins konar varnaðarorð eða ádeila á
kynhegðun fólks. En þannig eiga
erótískar sögur ekki að vera að mínu
mati. Erótískar sögur hljóta að ýta
undir munúð og vegsama með þeim
hætti lífíð.
Einkunnarorð bókarinnar eftir
Shusaku Endo eru mjög vel valin
og umhugsunarverð: „Kynhegðun
okkar tjáir okkar dýpstu leyndar-
mál; þau sem við ekki þekkjum
sjálf.“
Jóhann Hjálmarsson
Arnaldur Indriðason
Hryllingssaga
frá Alcatraz
Súsanna
Svavarsdóttir