Morgunblaðið - 08.02.1996, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Vaia Þórsdóttir leikkona á leið til Italíu
Sækir Dario Fo
heim í Mílanó
VALA Þórsdóttir leikkona mun
í apríl næstkomandi halda til
fundar við hið heimskunna leik-
ritaskáld Dario Fo í Mílanó á ítal-
íu. „Ég veit ekki hvað bíður mín
þarna úti en ég fer með opnu
hugarfari og ætla að taka ýmis-
legt efni sem ég á í fórum mínum
með mér. Það verður stórkost-
legt að hitta þennan mann,“ seg-
ir leikkonan.
Forsaga málsins er sú að eitt
af lokaverkefnum Völu við Bret-
ton Hall listaskólann í nágrenni
Leeds í Englandi á liðnu ári var
einleiksverk sem byggði á leiklist
Darios Fo, stjórnmálaskoðunum
og fleiru manninum tengdu.
„Verkinu var mjög vel tekið
og þar sem Fo er í miklu uppá-
haldi hjá mér ákvað ég að senda
honum það í byijun desember
síðastliðins ásamt bréfi, þar sem
ég sagðist ætla að gefa honum
þetta verk og að mig langaði til
að hitta hann,“ segir Vala og
bætir við: „Ég bjóst ekki við því
að hann myndi hafa samband en
í byrjun janúar hringdi hann í
mig hingað til íslands og bauð
mér að koma að heimsækja sig.“
Dario Fo er afkastamikill höf-
undur gamansamra ádeiluverka
sem þekktur er fyrir að beina
spjótum sinum að þjóðfélagslegu
misrétti og jafnvel kaþólsku
kirkjunni. Notar hann meðal
annars aðferðir commedia dell-
’arte til að koma ádeilu sinni til
skila. Fo, sem stendur á sjötugu,
er kvæntur leikkonunni Frönku
Rame og starfa þau mikið sam-
an. Mörg verka höfundarins hafa
verið færð upp á íslenskum fjöl-
um og er skemmst að minnast
sýninga á Við borgum ekki, við
borgum ekki í Borgarleikhúsinu.
Þakkaði fyrir sendinguna
En hvernig verkaði þessi
heimskunni maður á Völu Þórs-
dóttur? „Þetta var frekar stutt
spjall en Fo var nyög hlýr og
þakkaði mér innilega fyrir send-
inguna. Síðan bað hann mig vin-
samlegast að ræða við aðstoðar-
mann sinn, Mario, sem myndi sjá
um að gera allar ráðstafanir."
Vala lauk á liðnu ári prófi með
fyrstu einkunn frá Bretton Hall.
Nýverið fór hún með hlutverk í
leikritinu Margrét mikla sem
Lundúnaleikhópurinn setti upp i
Tjarnarbíói og í mars mun hún
taka þátt í einleikjahátíð í Kaffi-
leikhúsinu í Hlaðvarpanum. „Ég
verð þar með verk sem ég skrif-
aði í fyrra og fjallar um fráskilda
þrítuga konu.“
Vala gerir á hinn bóginn ekki
ráð fyrir að starfsvettvangur
hennar verði hér heima í nánustu
framtíð. „Ég er ekki alkomin
heim enda langar mig til að
spreyta mig á erlendri grundu.
Ætli ég verði ekki með bæki-
stöðvar í London. Engu að síður
er ég tilbúin til að taka að mér
verkefni hér heima annað veifið.
Fyrst af öllu hef ég þó hug á að
sækja námskeið sem Fo og Rame
gangast fyrir í Danmörku í maí.“
Gestir á
bókasýn-
ingimni í
Frankfurt
ZUrich. Morgunblaðið.
BÓKMENNTIR einnar þjóðar eru
ávallt kynntar sérstaklega á stærstu
bókasýningu heims í Frankfurt í
Þýskalandi. Það stóð til að Ungveija-
land hlyti þann heiður árið 1997 en
stjórnendur sýningarinnar vilja nú
að menning Portúgal verið frekar
kynnt það ár. Ungverjalandi hefur
verið boðið að kynna bókmenntir
sínar árið 1999 í staðinn.
Árið 1998 eru fimm hundruð ár
liðin síðan Portúgalinn Vasco da
Gama sigldi í kringum jörðina. Port-
úgalar ætla að minnast þess á veg-
legan hátt og meðal annars halda
heimssýningu í tilefni af stórafmæl-
inu. Þeir óskuðu eftir að fá að kynna
bókmenntir sínar sérstaklega á
bókasýningunni í Frankfurt 1997 til
að vekja athygli á afmælinu. Stjórn-
endur sýningarinnar féllust á það
nú í vikunni svo framarlega sem
Ungveijar samþykkja breytinguna.
Austurrískar bókmenntir voru
kynntar sérstaklega á bókasýning-
unni í fyrra og írskar verða í mið-
punkti á sýningunni í ár en hún
verður haldin 2. til 7. október. Sviss-
neskir höfundar og bókmenntir
verða kynnt árið 1998.
Grípum geirínn í hönd
KVIKMYNDIR
Háskólabíó
Land og frelsi „Land and
Freedom" ★ ★ ★
Leikstjóri: Ken Loach. Handrit: Jim
Allen. Aðalhlutverk: Ian Hart,
Rosana Pastor, Iciar Bollain, Tom
Gilroy, Marc Martinez og Frederic
Pierrot. Parallax Pictures. 1995.
GAMALL maður deyr einn í íbúð
sinni í Liverpool og ung dótturdótt-
ir hans tekur að gramsa í dóti hans
og kemst að því að maðurinn tók
þátt í borgarastyijöldinni á Spáni
um miðjan fjórða áratuginn. Þannig
hefst nýjasta mynd breska leikstjór-
ans Ken Loach, Land og frelsi, og
í gegnum gömul bréfaskipti sem
unga konan fínnur í fórum afa síns
kynnumst við frásögn mannsins af
biturri reynslu hans úr stríðinu.
Borgarastyijöldin á Spáni hefur
löngum verið litin í rómantísku ljósi
í bókmenntum og bíómyndum en
Loach fer aðrar og beinskeyttari
leiðir enda einn helsti arkitekt þjóð-
félagsraunsæisins í breskum bíó-
myndum samtímans. Hann sýnir
hvað lýðræðishreyfingamar, sem
börðust gegn fasismanum, áttu
helst við að etja en það voru enda-
laus innbyrðis átök milli ólíkra
arma, ólíkra stefnumiða og ólíkra
skoðana þar til hver höndin var upp
á móti annarri og hinar ýmsu hreyf-
ingar tóku að beijast á móti hver
annarri án þess að liðsmenn þeirra
hefðu hugmynd um hvers vegna.
Einn daginn börðust menn gegn
fasismanum, þann næsta voru þeir
ákærðir fyrir fasisma. Mynd Loach
er talsverð opinberun þeim sem ald-
ir eru upp á Hemingway. Honum
tekst að slá rómantíkina af með
eftirminnilegum hætti.
í leiðinni ýtir hann þrátt fyrir
allt undir von sósíalismans um rétt-
látt þjóðfélag. Myndin fylgir í kjöl-
far hruns Sovétríkjanna og er
áminning Loach um að gleyma
ekki hugsjónum sósíalismans þótt
hann hafi farið villur vegar undir
stjóm Stalíns og skósveina hans.
Sagan er sögð í endurliti og frá
sjónarhóli ungs hugsjónamanns og
kommúnista frá Liverpool sem
heldur til Spánar að beijast fyrir
breyttum og betri og jafnari heimi.
Herdeild hans á Spáni er óagaður
og reynslulítill hópur Spánveija og
útlendinga sem komnir eru í sömu
erindagjörðum en brátt kemur í ljós
að það eru ekki allir bandamenn
að beijast fyrir sama málstaðinn
og baráttan gegn fasismanum snýst
upp í óskiljanlegan skrípaleik
kommúnistahreyfínga með jafnólík-
ar skammstafanir og þær eru marg-
ar.
Ian Hart, sem áður lék Lennoní
,,„Backbeat“, fer einkar vel með
hlutverk hugsjónamannsins sem
verður reynslunni ríkari og aðrir
leikarar standa sig með mestri prýði
í raunsæisstíl Loach. Hann notar
heimildamyndatækni, nærmyndir
og hreyfíngar myndavéla, með góð-
um árangri til að færa áhorfandann
sem næst atburðunum. Það kristall-
ast í stórkostlegri sennu á milli
tveggja kommúnistahreyfinga, sem
skyndilega hafa orðið óvinir, og
áhorfandinn er staddur í atinu
miðju. Þar rís ringulreiðin hæst.
Er nema von að Loach gráti glötuð
tækifæri.
Arnaldur Indriðason
Kóngnrinn Brynner
KVIKMYNPIR
Rcgnboginn
Kvikmyndahálíð
20th Ccntury Fox
KÓNGURINN OG ÉG
„THE KING AND 1“ ★ ★ Vi
Leikstjóri: Walter Lang. Tónlist: Ric-
hard Rodgers og Oscar Hammer-
stein. Dansar: Jerome Robbins. Aðal-
hlutverk: Doborah Kerr, Yul Brynn-
er, Rita Moreno, Martin Benson. 20th
Century Fox. 1956.
ÞAÐ VAR vel til fundið hjá Regn-
boganum að minnast 100 ára afmæl-
is kvikmyndanna með endursýning-
um á nokkrum af vinsælum myndum
20th Century Fox kvikmyndavers-
ins. Ein af þeim er söngleikur Rich-
ard Rodgers og Oscar Hammerstein,
Kóngurinn og ég, frá árinu 1956
með Yul Brynner í óskarsverðlauna-
hlutverki sínu. Leikstjóri myndarinn-
ar var Walter Lang og Hollywood
skartaði öllu sínu fegursta í „Cinem-
ascope“ og „Color De Luxe“ með
stórkostlegum leiktjöldum og
skrautlegum búningum og víðáttu-
miklum leiksviðum sem aðeins rúm-
ast í stærstu kvikmyndaverum. Bíó-
myndir áttu undir högg að sækja á
þessum tíma vegna vinsælda sjón-
varpsins og Hollywood mætti sam-
keppninni m.a. með íburði og stór-
fengleik sem aðeins fékkst í bíó.
Myndin var útnefnd til fjölda óskars-
verðlauna og hreppti þau nokkur
fyrir ýmsa þætti í framleiðslunrn en
Brynner einn hlaut ein af aðalverð-
laununum.
Hann er enda frábærlega líflegur
og skoplegur einvaldur í hlutverki
kóngsins af Síam árið 1862 sem vill
flytja inn eitthvað af vestrænni sið-
menningu til landsins og fær breska
kennslukonu, Deborah Kerr, til að
mennta börnin sín, hundrað og eitt-
hvað að tölu. Þau tvö verða ástfang-
in en við það missir einvaidurinn það
sem gerir kónga að kóngum og deyr
að lokum. Kerr er siðmenningin upp-
máluð og skemmtilegastur er Brynn-
er þegar hann lætur sem hinn
menntaði og klóki einvaldur án þess
kannski að eiga mikið fyrir því.
Samstarf Rodgers og Hammer-
stein gat af sér nokkra af þekktustu
söngleikjum Bandaríkjanna á öldinni
(Oklahoma, Tónaflóð) og þótt lögin
úr Kónginum og mér heyrist örsjald-
an núorðið hafa þau ekki elst illa.
Þekktust þeirra eru án efa „Getting
to Know You“ og „Hello, Young
Lovers“. Dansahöfundurinn frægi,
Jerome Robbins, á einstaklega
skemmtilegt innskot með uppfærslu
sinni á Kofa Tómasar frænda, sem
flutt er fyrir kónginn og gesti hans.
Kóngurinn og ég er enn bráðgóð
skemmtun og lýsandi fyrir gamla
Hollywoodrisann þegar einkunnar-
orðin voru glys og glamúr.
Arnaldur Indriðason
, Ljósmynd/Sigrún Guðbrandsdóttir
HLJOMSVEITIN Klakki.
Listaverk -
átaf fyrir sig...
TONLIST
III j 6 m d i s k a r
KLAKKI: SORTNER DU
SKY
Nína Björk Elíasson (söngur), Maria
Bisgaard (selló), Hasse Poulsen (gít-
ar), Martin Bregnliöi (slagverk, ber-
imbau, gyðingaharpa). Framleitt af
AV-ART hljómplötum.
(Fax 45-31104183).
Dreifing: Japis. AACD 1002.
KLAKKI er ekki fjölmenn hljóm-
sveit, meðlimir aðeins fjórir, en hljóð-
færin fleiri og sum býsna framandi.
En það segir nú minnst um þessa
frábæru og sérkennilega samansettu
dönsku grúppu (einn aðilinn íslensk-
ur), sem stofnuð var fyrir þremur
árum af fjölmenntuðu tónlistarfólki,
sem fremur sína óvenjulegu músík
af einstakri list. Samsetning hljóð-
færanna er bæði frumleg og athygl-
isverð, hljómurinn (kvenröddin með-
talin) hæfir þjóðvísunni jafn vel og
Ijóðinu (yndislegar selló-strófur), og
samt er þetta kammermúsík, sem
teflir saman gömlu og nýju, „ólíkri"
tónlist og ólíkum kúltúr... Allir eru
snillingar á sín hljóðfæri, og íslend-
ingurinn (Nína Björk Elíasson, bú-
sett í Danmörku) syngur mjög falleg-
an texta eftir nöfnu sína Arnadóttur
og dönsku skáldin Simon Grotrian
og Lenu Henningsen (og íslenska
húsganga að auki) af sömu snilld-
inni. Hún hefur einnig samið lögin
við ljóð nöfnu sinnar, en Hasse Pouls-
en við dönsku ljóðin.
Ekki þótti mér þó minnst til sjálfra
útsetninganna koma (þ. á m. á ís-
lensku þjóðlögunum), sem mér skilst
að allir eigi þátt í. Þær eru að sumu
leyti það athyglisverðasta við þennan
óvenjulega hljómdisk. Listaverk útaf
fyrir sig, þó allt haldist hér í hendur
og erfitt að skilja eitt frá öðru.
Þótt hér sé mörgu blandað saman,
gömlu og nýju og „ólíkum hlutum",
virðast þjóðlögin - eiginlega þjóðvís-
an og söngurinn sem bærist í bijósti
alþýðunnar - gefa tóninn, jafnvel í
því sem frumsamið er (það mætti
líka segja um suma textana, t.d. eft-
ir Nínu Björk, sem eru ekki fjarskyld-
ir þjóðvísunni). Lögin eru látlaus og
falleg, stundum elskulega
hvunndagsleg, stundum áhrifarík í
einfaldleikanum. En það eru þó út-
setningarnar (ótrúlega listilegar og
hugvitsamlegar - stundum skemmti-
lega skondnar) og flutningurinn
sjálfur sem gera hljómdiskinn sér-
stakan og yndislegan. Svo eru um-
búðirnar lítið listaverk í einfaldleika
sínum. Og ljóðin líka.
Einn sá besti og óvenjulegasti frá
síðasta ári.
Oddur Björnsson