Morgunblaðið - 05.10.2000, Side 32

32 FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Kammertónleikaröðin Norðurlöndin hefur göngu sína í Deutsche Oper
Hið ófundna
land kynnt
í Berlín
Berlín. Morgunblaðið.
KAMMERTÓNLEIKARÖÐIN
„Norðurlöndin" hófst á dögunum í
Deutsche Oper í Berlín. Undan-
farna tvo vetur hefur kammersveit
óperunnar haft tónleikaröð um It-
alíu og Austurríki. Miðað við fyrri
raðir sveitarinnar eru Norðurlöndin
lítt þekkt tónlistarsvæði meðal
þýskra tónlistarunnenda. Þótt Þjóð-
verjar hafí frá því um miðja 19. öld
verið undir áhrifum rithöfunda og
málara Norðurlandanna verður hið
sama ekki sagt um tónskáld norð-
ursins. Þau námu þó mörg hver í
Þýskalandi og þá helst i Leipzig og
Berlín. Mörg þessara tónskálda
hafa því orðið fyrir áhrifum þýskra
tónsmiða en ekki náð að hasla sér
völl i Þýskalandi. Finnland og Nor-
egur hafa þó ákveðið forskot þar
sem Sibelius og Grieg eru flestum
þýskum tónlistarunnendum kunnir.
Hrífandi kynnir
Sama verður varla sagt um Is-
land og Atli Heimir Sveinsson átti
því erfitt verk fyrir höndum þegar
hann flaug til Berlínar til að kynna
fyrsta dagskrárlið raðarinnar sem
bar titilinn ísland - Hið ófundna
land. Tónleikagestir sem þegar
höfðu lesið kynningu tónleikanna í
tímariti óperunnar áttu von á hríf-
andi og skemmtilegum kynni og
stóð Atli Heimir óneitanlega undir
þeim væntingum. Hann byrjaði á
hraðri yfirferð um sögu Islands en
gaf sér þó tíma til að veita gestun-
um innsýn í efnahagskerfi jafnt sem
menningararf þjóðarinnar. Með
höfðatöluútreikningum sýndi Atli
fram á að einn af hverjum tíu þús-
und íslendingum væri tónskáld.
Hann notaði ítrekað Grieg til að
tengja ófundna landið við megin-
land Evrópu. Þannig kynnti hann
tríó í a-moll fyrir fiðlu, selló og
píanó eftir Sveinbjörn Sveinbjörns-
son með því að greina frá því að
Sveinbjörn hefði líkt og Grieg num-
ið tónsmíðar hjá Carl Reinecke í
Leipzig. Við kynningu á strengja-
kvartettinum Mors et vita (1939),
sem Jón Leifs samdi í Potsdam í
upphafi síðari heimsstyrjaldar,
sagði Atli frá því þegar Jón Leifs
fór ungur að árum til Leipzig í tóns-
míðanám. Ólíkt Sveinbirni hefði Jón
lagt upp úr því að þróa með sér sér-
íslenskan stíl með því að sækja efn-
ivið í íslensk þjóðlög og rímnakveð-
skap.
Eflaust hafa einhverjir gestanna
séð kvikmyndina um meistarann og
því kannast við söguna af því þegar
Jón Leifs flutti Hamborgarhljóm-
Tónlistarmennirnir sem önnuðust flutninginn í Deutsche Oper.
Atli Heimir Sveinsson stóð undir
væntingum sem hrífandi og
skemmtilegur kynnir.
sveitina til íslands og gaf löndum
sínum tækifæri á að heyra í fullskip-
aðri sinfóníuhljómsveit í fyrsta sinn.
Óbærilega léttur lífsstíll
Að loknum myrkum og dapurleg-
um tónum Jóns var komið að Visit
sem Þorkell Sigurbjörnsson samdi
sérstaklega fyrir heimsókn íslensks
strengjakvartetts til Bergen árið
1993. A köflum má heyra að verkið
er glettinn óður til Grieg. Þorkell
var eina tónskáldið sem átti tvö
verk á tónleikunum og var verkinu
Kalais (1976) vel tekið meðal tón-
leikagesta. Atli greindi frá því að til
væri íslenskt landakort sem sýndi
Kalais, son norðanvindsins, leika á
lútu. í raun hefði hann þó leikið á
flautu og því hefði Þorkell samið
Kalais fyrir flautu. Eric Kirchhoff
var ítrekað klappaður upp fyrir
glæsilega túlkun sína á gamansömu
verki Þorkels. Sömuleiðis var eldra
verki eftir Atla sjálfan, Klifi (1967),
vel tekið.
Hann kynnti síðan Atla Ingólfs-
son sem einn af sínum uppáhalds-
nemendum og Three Moments
(1986) sem námsverk sem hefði
hrifið kennarann á sínum tíma. Að
lokum var komið að Páli Pampichler
Pálssyni og sagði Atli Pál hafa stuð-
að íslensku tónskáldin þegar hann
gerði innrás frá Austurríki með
hinn óbærilega létta lífsstíl í far-
teskinu. Páll samdi Morgen við
texta John Henry MacKay en einn-
ig er til verk eftir Strauss við þenn-
an sama texta. Anne-Marie Seager
mezzósópran söng texta MacKay en
Jens Holzkamp stjórnaði sveitinni.
Á lokatónleikum raðarinnar sem
verða 18. júní 2001 má aftur heyra
íslenska tónsmíð en þá kynna öll
löndin fimm ný tónverk.
Verk eftir Ingu Guðrúnu. Verk eftir Ingu Sólveigu.
Samskipti Hollendinga
og íslendinga á 17. öld
SAMSÝNING þeirra Ingu Sól-
veigar Friðjónsdóttur og Ingu
Guðrúnar Hlöðversdóttur verður
opnuð í Ráðhúsi Reykjavíkur
föstudaginn 6. október. Sýningin
samanstendur af ljósmyndum og
málverkum og fjallar um sam-
skipti Hollendinga og Islendinga
á 17. öld.
Inga Guðrún fjallar í verkum
sinum um veru Jóns Hreggviðs-
sonar í Rotterdam, verk Ingu Sól-
veigar tengjast fór „Gullskipsins"
og strandi þess á Skeiðarársandi
1667. í tilefni sýningarinnar hef-
ur verið gefin út lítil bók á veg-
um Rotterdamborgar. Sýningin
er á dagskrá hjá Reykjavík -
menningarborg 2000 og Rotter-
dam - menningarborg Evrópu
2001.
Steinaríkið mynd-
að og þrykkt
MYJVPLIST
ís1ensk grafík,
Hafnarhnsinu
GRAFÍK
KRISTÍN
PÁLMADÓTTIR
Til 8. október. Opið fimmtudaga
til sunnudaga frá kl. 14-18.
LJÓSMYNDAÆTINGAR
Kristínar Pálmadóttur eru
merkileg könnun á íslenskri nátt-
úru í nærmynd. Eins og allir vita
eru auðnir landsins víðáttumikl-
ar og nálægt verður grjótið enda-
laust í margbreytileik sínum og
ómælisvíddum. Ándspænis þessu
víðerni mundar Kristín ljós-
myndavélina, tæki sem í sjálfu
sér er skrásetningarmiðill einsk-
is og alls. Ljósmyndin er líkt og
grjótið, að mestu sérkennalaust
flæði sem engan endi tekur því
gjörvöll heimsbyggðin verður að
skrásetja sig eins og á tímum
Ágústusar, en ekki einasta einu
sinni heldur hundrað, eða jafnvel
þúsund sinnum. Sagt er að gegn-
um framköllunarvélar heimsins
renni milljónir á milljónir ofan af
ljósmyndum sem séu ámóta
áhugaverðar fyrir utanaðkom-
andi og grjótbirgðirnar á Kili.
Kristín hefur með öðrum orð-
um einbeitt sér að einhverjum
erfiðustu úrlausnum sem hugs-
ast getur; að persónugera grjótið
með ætingartækninni og gera
það einstakt í augum áhorfand-
ans. Merkilegt nokk þá tekst
henni að gæða myndir sínar ein-
hverri sérstæðri nálægð svo að
tilraun hennar virkar. Með því að
nota littóna með mikilli natni og
fágun fangar hún athygli áhorf-
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Ein af ætingasamstæðum Krist-
ínar Pálmadóttur í sýningarsal
Islenskrar grafíkur.
andans svo honum virðist sem
ein samsetning eða samstæða búi
yfir sérkennum sem aðrar skort-
ir. Myndum sínum raðar Kristín
saman í nokkurra mynda sam-
stæður, fjórar, sex eða fleiri, auk
þess sem hún sýnir aðrar í beinni
röð, eina á eftir annarri.
Vissulega krefst list Kristínar
þess að áhorfandinn sé vakandi
yfir margræði myndmáls hennar.
Það eru í raun gestirnir sem velja
myndirnar á endanum, en þannig
er það einmitt með fegurðina í
allri sinni margbreytni að hún
hittir okkur fyrir hvert og eitt
með einstökum hætti.
Ætingarmyndir Kristínar
koma okkur einmitt til að hug-
leiða hvernig fegurð náttúrunnar
virkar. Ef til vill er það ekki
ósvipað listinni. Við venjumst
ákveðnum stað og lærum að
þekkja hann í smáu og stóru. Um
leið fer hann að örva fegurðar-
skyn okkar. Þannig á hver sinn
uppáhaldsstein og sína upp-
áhaldsmynd þegar öllu er á botn-
inn hvolft.
Halldór Björn Runólfsson